Millət

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Addımlarını, atdığımız sivilizasiya və yenilik addımlarına uydurmaq istəməyənlər nə talehsizdirlər! Bu kimilər hələ milləti aldadacaqlarını ümid edirlərsə bu ümidləri, özlərinin zərərə uğramalarından başqa bir nəticə verməyəcəyinə indidən əmin ola bilərlər. Mustafa Kamal Atatürk
• Ailə mərhəmət yurdu, əxlaq məktəbi, millətin sinəsində vuran ürək və mənəviyyat qalasıdır. Füyuzat jurnalı
• Allahını tanıyan millət, milli birliyini də dərk edəcəkdir. Əli bəy Hüseynzadə
• Amma sülh axtarışı həm də ədalət axtarışı deməkdir. Bir millət olaraq qarşımızda duran ən böyük çağırışlardan biri və buna görə də bizim ən böyük imkanlarımızdan biri bütün ölkələrin bütün insanlarına daha böyük rifah gətirəcək qlobal iqtisadi sistemin formalaşmasında iştirak etməkdir. Mən Amerika Birləşmiş Ştatlarının əsasən aqrar olan və uzun illər ərzində ölkəmizin sənaye dövlətlərində mövcud olan adekvat nəqliyyat, kapital və ya idarəetmə bacarıqları və ya təhsil üstünlüklərinə malik olmayan bir hissəsindən gəlirəm. Beləliklə, mən inkişaf etməkdə olan ölkələrin liderlərinə rəğbət bəsləyə bilərəm və istəyirəm ki, onlar bilsinlər ki, biz də üzərimizə düşəni edəcəyik. Bu məqsədlə Birləşmiş Ştatlar inkişaf etməkdə olan ölkələrin əsas insan ehtiyaclarını ödəməyə və onların istehsal potensialını artırmağa kömək etməyə yönəlmiş təkliflər irəli sürəcək. Mən Konqresdən gələn il 7 1/2 milyard dollar xarici yardım göstərməyi xahiş etdim və qlobal iqtisadi inkişaf prosesi davam etdikcə Amerikanın davamlı yardımını təmin etməyə çalışacağam. Mən həmçinin ölkəmizin Konqresini Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnkişaf Proqramına töhfələrimizi artırmağa və çoxtərəfli kredit təşkilatlarına, xüsusən də Dünya Bankının Beynəlxalq İnkişaf Assosiasiyasına verdiyimiz öhdəlikləri tam şəkildə yerinə yetirməyə çağırıram. Biz ABŞ-da daxili narahatlıqları nəzərə almayan açıq beynəlxalq ticarət sisteminə sadiq qalırıq. Biz inkişaf etməkdə olan ölkələrdən bir çox məhsula rüsumsuz rejim tətbiq etdik. Cenevrədəki çoxtərəfli ticarət sazişlərində biz inkişaf etməkdə olan ölkələrə əsas maraq kəsb edən mallar üzrə əhəmiyyətli ticarət güzəştləri təklif etmişik. Və Tokio Bəyannaməsinə uyğun olaraq, biz həmçinin inkişaf etməkdə olan ölkələrin xüsusi ehtiyacları üçün əlavə diqqətin təmin edilməsi yollarını araşdırırıq. Birləşmiş Ştatlar müsbət və açıq münasibətlə, əmtəə qiymətlərinin sabitləşdirilməsinə dair sazişlər üzrə danışıqlar, o cümlədən, bufer ehtiyatlarının maliyyələşdirilməsi üçün ümumi maliyyələşdirmə mexanizminin yaradılması, əgər onlar fərdi razılaşdırılmış sazişlərin bir hissəsidirlər. Mən həmçinin hesab edirəm ki, inkişaf etməkdə olan ölkələr qlobal iqtisadi qərarların qəbulu prosesində daha dolğun iştirak əldə etməlidirlər. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin Beynəlxalq Valyuta Fondunda iştirakını genişləndirməklə bu sahədə artıq müəyyən irəliləyişlər əldə edilmişdir. Cimmi Karter
• Ana dilində təhsil almayan uşaq böyüdükdən sonra üzünə nə qədər vətənpərvərlik maskası taxsa da, aid olduğu millətə deyil, dilində təlim-tərbiyə gördüyü millətə xidmət edəcəkdir. Konstantin Uşinski
• Antisemitizm, yəhudi xalqına nifrət bəşəriyyətin ruhunda ləkə olub və qalır. Biz bu məsələ ilə tam razıyıq. Buna görə də bunu bilin: antisionizm mahiyyətcə antisemitizm deməkdir və həmişə belə olacaq. Bu niyə belədir? Bilirsiniz ki, sionizm yəhudi xalqının öz torpaqlarında yaşamağa qayıtmaq arzusu və idealından başqa bir şey deyil. Yəhudi xalqı, Müqəddəs Yazılar bizə deyir ki, müqəddəs torpaqda, öz vətənində çiçəklənən birlik içində yaşayırdılar. Onları oradan Rəbbimizi belə amansızlıqla qətlə yetirən Roma tiranı qovmuşdu. Vətənindən qovulmuş, milləti külə dönmüş yəhudi xalqı dünyanı dolaşmağa məcbur oldu. Yəhudi xalqı onlara hökmranlıq etməyə gələn hər bir tiranın əlindən dönə-dönə əzab çəkdi. Bütün bəşəriyyətin bu ayrılmaz hüququnu əziz tutan hər kəs üçün bunu başa düşmək, yəhudi xalqının qədim İsrail torpağında yaşamaq hüququnu dəstəkləmək çox asan olmalıdır. Bütün yaxşı niyyətli insanlar Allahın xalqının onlardan oğurlanmış torpağa sevinclə qayıtması vədinin yerinə yetməsinə sevinəcəklər. Bu sionizmdir, nə çox, nə də az. Martin Lüter Kinq
• Antisemitizm yəhudilərə qarşı düşmənçilik yaymaq deməkdir. Lənətə gəlmiş çar monarxiyası son günlərini yaşayarkən cahil fəhlə və kəndliləri yəhudilərə qarşı qızışdırmağa çalışırdı. Çar polisi torpaq sahibləri və kapitalistlərlə ittifaqda yəhudilərə qarşı talanlar təşkil etdi. Torpaq sahibləri və kapitalistlər yoxsulluq üzündən işgəncələrə məruz qalan fəhlə və kəndlilərin nifrətini yəhudilərə qarşı yönəltməyə çalışırdılar. Başqa ölkələrdə də tez-tez görürük ki, kapitalistlər zəhmətkeşlərin gözlərini kor etmək, onların diqqətini zəhmətkeş xalqın əsl düşməni olan kapitaldan yayındırmaq üçün yəhudilərə qarşı nifrət bəsləyirlər. Yəhudilərə qarşı nifrət yalnız torpaq sahiblərinə və kapitalistlərə köləliyin fəhlə və kəndlilər arasında uçurum cəhaləti yaratdığı ölkələrdə davam edir. Yəhudilər haqqında yayılan yalan və böhtanlara ancaq ən cahil və məzlum insanlar inana bilər. Bu, kahinlərin bidətçiləri odda yandırdığı, kəndlilərin əsarətdə yaşadığı, xalqın əzilmiş və susqun olduğu qədim feodal dövrünün sağ qalmasıdır. Bu qədim, feodal cəhalət keçib gedir; insanların gözü açılır. Zəhmətkeş xalqın düşməni yəhudilər deyil. Fəhlələrin düşmənləri bütün ölkələrin kapitalistləridir. Yəhudilər arasında da işləyən insanlar var və onlar çoxluq təşkil edir. Onlar da bizim kimi kapitalın əzdiyi qardaşlarımızdır; onlar bizim sosializm uğrunda mübarizədə yoldaşlarımızdır. Yəhudilər arasında da ruslar və bütün xalqlarda olduğu kimi istismarçılar və kapitalistlər də var. Kapitalistlər müxtəlif dinlərə, müxtəlif millətlərə və müxtəlif irqlərə mənsub işçilər arasında nifrət toxumu səpməyə və qızışdırmağa çalışırlar. İşləməyənlər isə kapitalın gücü ilə hakimiyyətdə saxlanılır. Zəngin yəhudilər, varlı ruslar kimi və bütün ölkələrin zənginləri işçiləri sıxışdırmaq, əzmək, soymaq və parçalamaq üçün ittifaqdadırlar. Yəhudilərə işgəncə verən və təqib edən lənətə gəlmiş çarizmə ayıb olsun. Yəhudilərə nifrət bəsləyənlərə, başqa millətlərə qarşı nifrət bəsləyənlərə ar olsun. Vladimir Lenin
• Avropa xalqları ailəsini bəşəriyyətin sabit bir hissəsi əvəzinə təkmilləşən nə etdi? Onlarda, mövcud olduqda səbəb kimi deyil, nəticə olaraq mövcud olan heç bir üstün mükəmməllik yoxdur; lakin onların əlamətdar xarakter və mədəniyyət müxtəlifliyi. Fərdlər, siniflər, millətlər bir-birindən son dərəcə fərqli idilər: onlar hər biri dəyərli bir şeyə aparan çox müxtəlif yollar açdılar; və hər dövrdə müxtəlif yollarda səyahət edənlər bir-birlərinə qarşı dözümsüzlük göstərsələr də və qalanların hamısı öz yolu ilə getməyə məcbur edilsəydi, bunu əla bir şey hesab edərdilər, lakin onların bir-birinin inkişafına mane olmaq cəhdləri nadir hallarda baş verirdi. Hər hansı bir daimi uğur və hər biri digərlərinin təklif etdiyi yaxşılığı almaq üçün vaxt keçdikcə dözdü. Avropa mənim fikrimcə mütərəqqi və çoxşaxəli inkişafı üçün bu yolların çoxluğuna tamamilə borcludur. Lakin o, artıq bu faydanı xeyli az dərəcədə əldə etməyə başlayır. O, qətiyyətlə bütün insanları eyniləşdirmək kimi Çin idealına doğru irəliləyir. Con Stüart Mill
• Ayrıca bir fərd böyük bir millətdən ağıllı olmağa qadir deyil. Onore de Balzak
• Azadlıq əsasını, birləşmiş millətlər prinsipini və insan haqlarını tutan tərəf qalib gələcəkdir. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə

B

• Başqa millətə nifrətlə və ya xeyirxah hisslərlə yanaşan millət müəyyən mənada kölədir. Bu cür millət öz düşmənçiliyinin, yaxud xeyirxah hisslərinin əsiridir. Milləti öz vəzifəsindən və maraqlarından uzaqlaşdırmaq üçün bu hisslərin biri də kifayətdir. Corc Vaşinqton
• Başqa millətlərin bolluq içində yaşaması və ya aclıqdan ölməsi - məni yalnız mədəniyyətin qorunması üçün kölələrə nə dərəcədə ehtiyac duyduğum maraqlandırır ... Dünyada heyvanlarla yaxşı rəftar edən yeganə almanlar bizik. Biz bu heyvanlarla da ləyaqətlə rəftar edəcəyik. Halbuki, onların qayğısına qalmaq, onlara hər hansı ideallar aşılamaq və bununla da övladlarımızın, nəvələrimizin onlarla rəftarını daha da çətinləşdirmək öz qanımıza qarşı cinayət olardı. Henrix Himmler
• Bilək ki, milli mənliyini bilməyən millətlər, başqa millətlərə yem olarlar. Mustafa Kamal Atatürk
• Bir cəmiyyətin millət ola bilməsi üçün mütləq müəllimlərə ciddi ehtiyacı var: onlar cəmiyyəti həqiqi bir millət halına gətirirlər. Mustafa Kamal Atatürk
• Bir millət irfan ordusuna malik olmadıqca, savaş meydanlarında nə qədər zəfərlər əldə edərsə-etsin, o zəfərlərin yaşaması ancaq irfan ordusu ilə mümkündür. Mustafa Kamal Atatürk
• Bir millət özünü tanımayınca, hüququnu düşünməz. Tanımaq üçün də milli dil, milli məktəb, milli mətbuat, milli ədəbiyyat lazımdır. Bunların da meydana gəlməsi və tərəqqisi bizim üçün hürriyyətə bağlıdır. Nəriman Nərimanov
• Bir millət təhsil ordusuna sahib olmadıqca, döyüş meydanlarında nə qədər parlaq zəfərlər əldə etsə etsin, o zəfərlərin qalıcı nəticələr verməsi ancaq təhsil ordusuyla mümkündür. Mustafa Kamal Atatürk
• Bir milləti hürr, müstəqil, şanlı, yüksək bir toplu olaraq yaşadan da, pis vəziyyətə, yoxsulluğa salan da təhsildir. Mustafa Kamal Atatürk
• Bir milləti məhbus etmək istəsəniz, onun musiqisini çürüdün. Konfutsi
• Bir millətin bütün idarəçiliyini mənə versəydilər, ilkin olaraq dilini düzəldərdim. Konfutsi
• Bir millətin, xalqın varını, dövlətini əlindən alsan, o millət ölməz, yaşayar. Ancaq ana dilini əlindən alsan, həmin millət məhv olar, ondan əsər-əlamət qalmaz. Konstantin Uşinski
• Bir millətin xarakterini bilmək istəyirsənsə, o millətin musiqisini dinləyin. Konfutsi
• Bir millətin qüvvət qazanması ortaq dəyərlər arasında mənəvi bağın artmasına bağlıdır. Özəlliklə qarşılıqlı sevginin artmasına çalışmalıdır... Məsələ bir-birimizi tanımaq, sevmək, mədəniyyət yolunda bir-birimizə yardım etmək məsələsidir... Əli bəy Hüseynzadə
• Bir millətin malını, dövlətini və hətta vətənini əlindən alsan ölüb itməz, amma dilini alsan fot olar, ondan bir nişan qalmaz. Firidun bəy Köçərli
• Bir millətin yaşaya bilməsi üçün azadlıq və müstəqilliyə sahib olması lazımdır. Mustafa Kamal Atatürk
• Bir sözü heç ağılınızdan çıxarmayın: Dövlət. Dövlətin nə qədər əhəmiyyətli olduğunu hamımız idrak etməliyik. Dövlətsiz bir millət boşluğa düşər, küləkdə sovrulub gedər. Aliya İzzetbeqoviç
• Biz təbii ki, fərqli millətik. Bu fərqlər bizi zəif etmir. Onlar bizim gücümüzün mənbəyidir. Cimmi karter
• Bizim kiçik millətimiz böyük qonşularından daha yüksək sivilizasiyaya sahib olanda təhlükə sovuşmuş olacaq. Yohan Vilhelm Snelman
• Böyük türk milləti! On beş ildir boynumuza götürdüyümüz işlərdə uğur vəd edən bir çox söz eşitmisiniz. Xoşbəxtlikdən millətimin mənə olan inamını sarsıdan heç bir sözümü qaçırmadım. Bu gün eyni inam və möhkəmliklə deyirəm ki, bütün mədəni dünya bir daha bütünlüklə milli ideala doğru addımlayan türk millətinin böyük bir millət olduğunu bir daha tanıyacaq. Şübhə etmirəm ki, unudulmuş mədəni xüsusiyyətlər və türklüyün böyük vətəndaşlıq qabiliyyəti gələcək inkişafı ilə yüksək sivilizasiyanın üfüqündə yeni bir günəş kimi yüksələcəkdir. Türk milləti! Bu böyük milli bayramı əbədiyyətə tökülən hər on ildə daha böyük şərəf, xoşbəxtlik, əmin-amanlıq və firavanlıqla qeyd etməyinizi ürəkdən ümid edirəm. Nə mutlu türkəm deyənə! Mustafa Kamal Atatürk
  • 29 oktyabr 1933-cü ildə 10-cu il nitqi
• Bu gün dünyanın ən sivil ölkələri gəlirlərinin maksimumunu müharibəyə, minimumunu isə təhsilə xərcləyir. İyirmi birinci əsr bu nizamı dəyişdirəcək. Cahilliklə mübarizə aparmaq, döyüş meydanında ölməkdən daha şərəfli olacaq. Yeni elmi həqiqətin kəşfi diplomatların çəkişməsindən daha vacib olacaq. Hətta dövrümüzün qəzetləri də elmi kəşfləri, təzə fəlsəfi konsepsiyaların yaradılmasını xəbər kimi qəbul etməyə başlayırlar. İyirmi birinci əsrin qəzetləri cinayət və ya siyasi mübahisələr haqqında məlumatlara arxa səhifələrdə sadəcə “çubuq” qoyacaq, lakin birinci səhifələrdə yeni elmi fərziyənin elan edilməsinə başlıq verəcək. Millətlər bir-birini öldürmək kimi vəhşi təcrübədə davam etdikcə, bu cür irəliləyiş mümkün olmayacaq. Mənə atamdan miras qalmış sülh üçün çox çalışan arif insan, müharibəyə nifrət. Nikola Tesla
• Bu gün dünyanın hər bir ölkəsində xoşməramlı və həqiqi dərrakəli insanlar tapılır... Birlik, əmin-amanlıq və bərəkətin nəticəsi olan həqiqi rifah necə bərqərar ola bilər? Yalnız bir şəkildə. Hər ölkədə və hər millətdə xoşməramlı və anlayışlı kişi və qadınların birgə fəaliyyəti ilə. Sabit və sakit, tələsmədən, üç şeyi etməlidirlər: Birincisi, bir-birlərini kəşf etməli və bir-birləri ilə əlaqə saxlamalıdırlar. Beləliklə, zəiflik və faydasızlıq hissi aradan qaldırılacaqdır. Bu, Yeni Dünya Serverlər Qrupunun ilk vəzifəsi və vəzifəsidir. İkincisi, onlar bu gün bütün düzgün düşünən insanlar tərəfindən tanınan, lakin təmin olunmayan düzgün yaşamağın, xoş niyyətin və harmoniyanın əsas prinsiplərini aydınlaşdırmalıdırlar. Bu prinsiplər ən sadə formada tərtib edilməli və praktiki fəaliyyətə keçməlidir. Üçüncüsü, geniş ictimaiyyət bu prinsiplər üzrə maarifləndirilməlidir. Onlara davamlı, müntəzəm və sistemli şəkildə qardaşlıq, bütün insanların xoş niyyətinə və sevgisinə əsaslanan beynəlmiləlçilik, dini birlik və qarşılıqlı əməkdaşlıq prinsipləri öyrədilməlidir. Hər bir millətdə və qrupda olan fərdə öz mühüm rolunu xoş niyyət və anlayışla oynamağı öyrətmək lazımdır; qrup digər qruplar qarşısında öz məsuliyyətini daşımalıdır; millətin millət qarşısında, bütün millətlərin isə millətlər dünyası qarşısındakı məsuliyyəti izah edilməli və vurğulanmalıdır. Alisa Beyli
• Bu gün on Avropa milləti dəhşətli kommunizm boyunduruğu altında inləyir. Fransisko Franko

Ç

• Çalışmadan, öyrənmədən, yorulmadan rahat yaşama yollarını alışqanlıq halına gətirən millətlər öncə şərəflərini, sonra hürriyyətlərini, daha sonra gələcəklərini itirməyə məhkumdurlar. Mustafa Kamal Atatürk

D

• Damcı-damcı ilə yaramız sağalası yara deyil. İndi sel vaxtıdır. Elm gərək sel kimi axsın ki, hər istəyən ondan içib doya bilsin. Belə yanğı vaxtında hər millətini istəyənin borcudur ki, birə beş artıq işləsin və bir də bizim oxuyanımız az olduğuna biz gərək nə ki, işi müftə və bitəmənna millət üçün eləyək, hətta lazım olsa xərcini də bəqədr məqdur özümüz gərək verək. Belədə iş irəli gedə bilər… Həsən bəy Zərdabi
• Dil millət üçün bir güzgüdür, biz bu güzgüyə baxdıqda özümüzün böyük bir şəklini görürük. Fridrix Şiller
• Dil millətin ruhudur. Dil ideyanın, hissin, təfəkkürün canıdır. Lev Tolstoy
• Din bir milləti millət edən ünsürlərin ən əsaslarındandır. Ernest Renan
• Dövlət idarəsindəki əsas proqramımız Cümhuriyyət Xalq Partiyası proqramıdır. Bunun əhatə etdiyi prinsiplər bizi idarəetmə və siyasətdə aydınlaşdıran təlimatlardır. Ancaq heç vaxt bu prinsipləri göydən endiyi düşünülən kitabların dogmaları ilə birlikdə saxlamamalıdırlar. Biz ilhamımızı göydən və qeybdən deyil, birbaşa həyatdan götürmüşük. Yolumuzu çəkir; yaşadığımız vətən, yaşadığımız türk milləti və min heyrət və iztirabları qeyd edən millətlər tarixinin yarpaqlarından çıxardığımız nəticələrdir.Mustafa Kamal Atatürk
• Dövlət və hökuməti özünə doğma və qoruyucu hesab etmək, hər hansı bir millət üçün böyük nemətdir, şərəfdir. Mustafa Kamal Atatürk
• Döyüş zəruri və qaçılmaz olmalıdır, millətin həyatı təhlükə ilə qarşı-qarşıya qalmadıqca, hərb bir cinayətdir. Mustafa Kamal Atatürk

E

• Ermənilər, qonşular, siz özünüzü hər nə qədər öyürsünüz öyün, hər nə qədər lovğalanırsınız lovğalanın, iki min illik tarixinizi nə qədər istərsiniz qarışdırın, yenə də içinizdən nə bir Əbu Əli İbn Sina, nə bir Mövlana Cəlaləddin Rumi, nə bir Uluqbəy göstərə bilməzsiniz. Ərəstünlər, Homerlər yerən yunanlarla, Musalar, İsalar, Spinozalar, Heynelər, Lassallar yetişdirən yəhudilərlə heç bir vəchlə bənzəriniz yoxdur. Yüksəlin! Qonşular, yüksəlin! Yüksəlmədikcə, əxlaqınızı təmizləmədikcə, milli xəyallarınızı beyninizdən çıxarıb atmadıqca bəşəriyyətə, insaniyyətə İsalar, Məhəmmədlər, Buddalar kimi bir nəzərlə baxmadıqca böyük millətlərə bənzəməzsiniz, məhv olub gedərsiniz. Əli bəy Hüseynzadə
• Ey elm təhsil edən cavanlarımız! … Vətən qardaşlarınızla üns tutmaq çətindir. Siz danışdığınızı onlar başa düşməyib, əfalınızı şəriətə namüvafiq hesab edib, sizə kafir deyib incidəcəklər… Amma insaf deyil ki, beş gün ömrün ləzzətindən ötrü milləti qardaşlarınızı atıb onları kor və sərgərdan qoyasınız. Pəs ləzzəti dünyaya təmə etməyib öz qardaşlarınızı əməli xeyrə vadar edin. Qoy şüəralar sizi həcv etsin, mollalar lənət oxusun, əvamünnas daşa bassın, siz millət üçün zəhmət çəkirsiniz və bişəkk, gələcəkdə millətin gözü açılanda sizi şəhid hesab edib, sizə rəhmət oxuyacaq… Həsən bəy Zərdabi

Ə

• Ədəbiyyatımız milli ruhu və milli düşüncəni amal etməli, millətə aid məsələləri kiçik də olsa insanlıq səmasında bir göy qurşağı halına gətirməlidir. Füyuzat jurnalı
• Əfəndilər və ey millət! Yaxşı bilin ki, Türkiyə Respublikası şeyxlər, dərvişlər, müridlər, mənsublar ölkəsi ola bilməz. Ən düzgün və ən gerçək təriqət sivilizasiya təriqətidir. Mustafa Kamal Atatürk
• Əgər bir millət məhv olursa, xaricdən deyil, daxildən məhv olur. Avraam Linkoln
• Əgər müəllim olmasa heç birimiz cəmiyyətdə tutduğumuz yeri tuta bilməz və fəaliyyət göstərə bilmərik. ”Buna görə də“...hər bir müəllim bilməlidir ki, onun üzərinə düşən vəzifə, onun dövlət üçün, millət üçün, Azərbaycan xalqı üçün gördüyü iş bütün başqa sahələrdə fəaliyyət göstərən insanların hamısının işindən ən gərəklisidir, ən lazımlısıdır. Heydər Əliyev
• Ən faydalı millət bütün işlərini birlik və bərabərlik içərisində düüşünərək çoxluğun rəyinə üstünlük verən millətdir. Əbdülfəttah Şahin
• Ən yüksək ad müəllimlikdir. Müəllimlik sənəti şərəfli bir sənətdir. Həyatını müəllimliyə həsr edən insanlar, həqiqətən, fədakar, xalqına, millətinə sədaqətli və eyni zamanda qəhrəmanlıq göstərən insanlardır. Heydər Əliyev
• Əsl ədəbiyyat həyati həqiqətləri əks etdirməklə yanaşı cəmiyyəti, xalqı qabaqcıl ideyalarla silahlandırmalıdır, onun azadlıq mübarizəsinə kömək etməlidir: həqiqi şair millət və Vətən yolunda canlar fəda etmək lazım isə vətən oğlanlarının ürəyinə yandırıcı od salıb, onları hər qisim fədakarlığa və cannisarlığa şövqmənd etməlidir. Firidun bəy Köçərli

G

• Gələcək – millətləri süngü gücü ilə yapma rejimə boyun əydirmənin deyil, milli hakimiyyətə, haqqa və hürriyyətə dayanan istiqlalçılığındır. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə
• Güclü xalq da güclü insan kimi mülayim, möhkəm, düşüncəli, təmkinli olmağı da bacarır. Başqalarına kömək əlini uzada bilər. Zəif bir millət, zəif adam kimi, özünü küsmə, öyünmə, tələskənlik və digər etibarsızlıq əlamətləri ilə aparmalıdır. Cimmi Karter

H

• Heç bir xalq demokratiyası ölkəsində bu ölkədəki qədər çox millət yoxdur. Yalnız Çexoslovakiyada iki qohum millət var, bəzi digər ölkələrdə isə yalnız azlıqlar var. Ona görə də bu xalq demokratiyası ölkələrində bizim burada məskunlaşmalı olduğumuz kimi ciddi problemlərin həllinə ehtiyac yox idi. Onlarda sosializmə gedən yol burada olduğundan daha az mürəkkəbdir. Onlarda əsas amil sinif məsələsidir, bizdə isə həm millət, həm də sinif məsələsidir. Millət məsələsini bu qədər dərindən həll edə bilməyimizin səbəbini ölkədəki bütün millətlərin iştirak etdiyi Qurtuluş Müharibəsi zamanı inqilabi yolla həll olunmağa başlamasında axtarmaq lazımdır ki, hər bir milli qrup öz imkanlarına uyğun olaraq işğalçıdan azad olmaq üçün ümumi səylərə öz töhfəsini verirdi. Nə makedoniyalılar, nə də o vaxta qədər zülmə məruz qalan hər hansı digər milli qrup fərmanla öz milli azadlığını əldə etmədi. Əllərində tüfənglə milli azadlıqları uğrunda vuruşurdular. Kommunist Partiyasının rolu ilk növbədə, həmin mübarizəyə rəhbərlik etməsi idi, bu da müharibədən sonra milli məsələnin kommunistlərin müharibədən xeyli əvvəl və müharibə zamanı düşündüyü kimi qəti şəkildə həll olunacağına zəmanət idi. Kommunist Partiyasının bu baxımdan bu gün sosializm quruculuğu mərhələsində rolu müsbət milli amillərin ölkəmizdə sosializmin inkişafına əngəl deyil, stimul olmasından ibarətdir. Bu gün Kommunist Partiyasının rolu ondan ibarətdir ki, milli şovinizmin heç bir millətdə meydana çıxmaması və inkişaf etməməsi üçün diqqətli olmaq lazımdır. Kommunist partiyası həmişə çalışmalıdır və çalışır ki, millətçiliyin bütün mənfi hallarının aradan qalxması, insanların beynəlmiləlçilik ruhunda tərbiyə olunmasını təmin etsin. Millətçilik fenomenləri hansılardır? Onlardan bəziləri bunlardır: 1) Millətçiliyin bir çox digər mənfi xüsusiyyətlərindən qaynaqlanan milli eqoizm, məsələn: yadelli işğalı arzusu, başqa millətləri sıxışdırmaq istəyi, başqa millətlərə iqtisadi istismar etmək istəyi və s.; 2) milli nifrət, başqa xalqları aşağılamaq, onların tarixini, mədəniyyətini, elmi fəaliyyətini, elmi nailiyyətlərini aşağılamaq və s. kimi millətçiliyin bir çox digər mənfi xüsusiyyətlərinin mənbəyi olan milli-şovinizm; öz tarixlərində mənfi olan və marksist nöqteyi-nəzərimizdən mənfi hesab edilən hadisələrin tərənnümü. Və bu neqativ hallar nədir? İstila müharibələri, başqa xalqların tabe və zülmü, iqtisadi istismar, müstəmləkə əsarətinə çevrilmə və s. Bütün bunlar marksizm tərəfindən mənfi hesab edilir və pislənir. Keçmişin bütün bu hadisələri, doğrudur, izah oluna bilər, lakin bizim nöqteyi-nəzərimizdən onlara heç vaxt haqq qazandırmaq olmaz. Sosialist cəmiyyətində belə hadisələr yox olmalıdır və yox olacaq. Köhnə Yuqoslaviyada böyük serb kapitalist qruplaşmasının milli zülmü məzlum xalqların iqtisadi istismarını gücləndirmək demək idi. Bu, milli zülmdən əziyyət çəkən hər kəsin qaçılmaz taleyidir. Yeni, sosialist Yuqoslaviyada mövcud hüquq bərabərliyi bütün millətlər bir milli qrupun digərinə iqtisadi istismar tətbiq etməsini qeyri-mümkün etmişdir. Çünki bu ölkədə bir milli qrupun digəri üzərində hegemonluğu artıq mövcud deyil. İstənilən belə hegemonluq istər-istəməz özü ilə bu və ya digər dərəcədə bu və ya digər formada iqtisadi istismarı da gətirməlidir; və bu, sosializmin söykəndiyi prinsiplərə zidd olardı. Yalnız iqtisadi, siyasi, mədəni və ümumbəşəri hüquq bərabərliyi cəmiyyətimizin bu böyük səylərində gücümüzü artırmağımıza imkan verə bilər. İosip Broz Tito
  • Sloveniya İncəsənət və Elmlər Akademiyasında milli məsələ və sosial vətənpərvərlik nitqi ilə bağlı, 26 noyabr 1948-ci il, Lyublyana.
• Heç bir millət qılınc və tüfəng ilə qabağa getməyibdir. Hansı millət ki, qabağa gedib tərəqqi edibdir, ancaq elmin gücünə xoşbəxt olubdur. Amma o millət ki, ümidini qılınca bağlayıb, həmişə zəlalətdə bulunubdur. Hənuz zəlalətdə qalmış millətlərdən biri dəbizim müsəlman millətidir. Nəriman Nərimanov
• Hər bir xalqın, hər bir millətin, hər bir ölkənin gəncləri onun həm bu günüdür, həm də sabahıdır, ümididir. Heydər Əliyev
• Hər bir millət o zaman səadət və nicatda olur ki, əvvəl əmrdə özünü tanıya. Yəni hər bir millət öz qövmiyyətini, dilini, dinini, tarixini, adət və əxlaqını, keçmişini, bu gününü və gələcəyini öyrənməlidir. Əli bəy Hüseynzadə
• Hər millət qarnında gələcək adlı bir uşaq daşıyır. O uşağı salmaq sosial cinayətlərin ən böyüyüdür. Cənab Şəhabəddin
• Hər millət üçün tərəqqi qapısı məktəbdir və hər məktəbin tərəqqi tapmağı milli müəllimlərə bağlıdır. Nəriman Nərimanov
• Hər millətin özünəməxsus ana dili var ki, onun məxsusi malıdır. Ana dili millətin mənəvi diriliyidir, həyatının mayəsi mənziləsindədir. Ananın südü bədənin mayəsi olduğu kimi, ananın dili də ruhun qidasıdır, hər kəs öz anasını və Vətənini sevdiyi kimi, ana dilini də sevir. Firidun bəy Köçərli
• Hərçənd bizə milliyyətçi deyərlər. Amma, biz elə milliyyətçilərik ki, əməkdaşlıq edən bütün millətlərə hörmət və riayət edərik. Onların milliyyətlərinin bütün zərurətlərini tanıyarıq. Bizim milliyyətçiliyimiz hər halda xudbincə və məğrurca bir milliyyətçilik deyil. Mustafa Kamal Atatürk

X

• Xalqımızın incəsənət, mədəniyyət sahəsindəki nailiyyətləri Vətənini, millətini sevən hər bir azərbaycanlı üçün iftixar mənbəyidir. Mən bununla daim fəxr etmişəm. Heydər Əliyev

İ

• İncəsənətsiz qalmış millətin həyat damarlarından biri qırılmış sayılır. Mustafa Kamal Atatürk
• İnsaf və mərhəmət dilənməklə millət işləri, dövlət işləri görülməz: millət və dövlətin şərəf və istiqlaliyyəti təmin edilməz. Mustafa Kamal Atatürk
• İnsanlar din,məzhəb, irq, millət, rəng, mövqe və sinif fərqi qoymadan sevilməyə layiqdirlər. Madam ki, insanlar]] ruh yönü ilə Allahdan gəlməkdədirlər, elə isə insanlar heç bir şəkildə bir-birlərindən bu mənada ayrılmazlar. Yunus Əmrə
• İnsanlara hürriyət, millətlərə istiqlal! Məhəmməd Əmin Rəsulzadə
• İspaniyaya müqəddəs sevgi hiss edənlərə; Ordu və Donanma sıralarında Vətənə xidmətə inananlara; düşmənlərindən can itkisinə qədər müdafiə etməyə and içənlərə: millət sizi müdafiə etməyə çağırır!. Qanun qarşısında ədalət və bərabərlik təklif edirik. İspanlar arasında sülh və sevgi. Azadlıq və zülmkarlıq əvəzinə azadlıq və qardaşlıq. Fransisko Franko
• İstəyirsinizmi türk milləti yaşasın, qabağa getsin, elmi və mərifəti olsun, mədəniyyəti olsun buna dil verin: türklər öz dillərini itiriblər, sizin sözünüzü onlar anlamırlar. Onların dilini tapın, verin onlar yaşasın, qabağa getsin. Həsən bəy Zərdabi
• İstiqlal xanların, bəylərin, ağaların degil; Azərbaycan xalqının, bütün millətin amalı, ən müqəddəs idealıdır. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə
• İşin mənəvi dəyəri ondan ibarətdir ki, o, digər insanlardan daha yüksək mənbədən gəlir. O mənbə cəmiyyətdir; millətdir. Əslində, əxlaq yalnız ictimai, milli, özəl fərdlərdən ayrı və yuxarıda ola bilər. Millətin ictimai asayişi və əmin-amanlığı, rifahı, xoşbəxtliyi, gələcəkdə təhlükəsizliyi və məsumluğu, sivilizasiyanın tərəqqisi naminə maraq, zəhmət və fədakarlıq tələb edəndə canından keçməyi tələb edən milli mənəviyyatdır. Kamil xalqda milli əxlaqın tələbləri, demək olar ki, o xalqın insanları tərəfindən mühakimə olunmadan, vicdanlı və emosional motivlə irəli sürülür. Bu, ən böyük milli hissdir, milli həyəcandır. Millət anaları, millət ataları, millət müəllimləri və millət ağsaqqalları; Onların evdə, məktəbdə, orduda, fabrikdə, hər yerdə və hər işdə millətin övladlarına, millətin hər bir üzvünə yorulmadan və davamlı olaraq verəcəkləri milli tərbiyənin məqsədi, bu yüksək milli hissi gücləndirir. Əxlaqın milli-ictimai olduğunu söyləmək və onun ümmət vicdanının ifadəsi olduğunu söyləmək həm də əxlaqın müqəddəs atributunu tanımaqdır. Əxlaq müqəddəsdir; çünki onun bərabər dəyəri yoxdur və heç bir başqa cür dəyərlə ölçülə bilməz. Əxlaq müqəddəsdir; çünki ən böyük əxlaqi vicdanı olan cinayətkar üçün prioritetdir. Həmin cinayəti törədən cəmiyyət tək və təkdir. Başqa cinayətkar yoxdur. İlahiyyatda hətta məcazi mənada düşünülmüş cəmiyyət də gizlidir. Çünki vicdanımıza təsir edən mənəvi həyat, cəmiyyət üzvləri arasında əməl və təriflərdən ibarətdir. Həqiqi, doğru bir cəmiyyət sıx bir intellektual və əxlaqi fəaliyyətdir. Mustafa Kamal Atatürk

K

• Kitabxana xalq, millət üçün, cəmiyyət üçün müqəddəs bir yer, mənəviyyat, bilik, zəka mənbəyidir. Heydər Əliyev

M

• Məktəb, gənc beyinlərə insanlığa hörməti, millət və ölkəyə sevgini, müstəqillik qürurunu öyrədər. Mustafa Kamal Atatürk
• Məktəb sayəsində, məktəbin verəcəyi elm və fənn sayəsindədir ki, türk milləti, türk sənəti, türk iqtisadiyyatı, türk şeir və ədəbiyyatı bütün gözəllikləriylə inkişaf edər. Mustafa Kamal Atatürk
• Mən millətimi sevirəm, çünki anamı sevirəm! Nəriman Nərimanov
• Mənə mükəmməl bir dil ver, səninçün böyük bir millət təşkil edim. Qotfrid Leybnis
• Mənim türk millətinə, türk cəmiyyətinə, türklüyün gələcəyinə aid tapşırıqlarım bitməmişdir, siz onları tamamlayacaqsınız. Siz də, sizdən sonrakılara mənim sözümü təkrar edin. Mustafa Kamal Atatürk
• Mətbuat millətin müştərək səsidir. Mustafa Kamal Atatürk
• Millət bir ruhdur, ruhani prinsipdir. İki şey bu ruhu, bu ruhani prinsipi yaradır. Biri keçmişdə, o biri indidədir. Biri zəngin ümumi xatirələrə malik olmaqdır; o biri ümumi müqavilə, birgə yaşamaq arzusudur, bizə miras qalmış bölünməz irsdən birgə istifadəni davam etdirmək iradəsidir... Qəhrəman keçmiş, dahi şəxsiyyətlər, şöhrət (amma həqiqi) - milli ideyanın söykəndiyi başlıca kapital budur. Keçmişdə ümumi şöhrətə, gələcəkdə ümumi istəyə malik olmaq, birgə böyük işlər görmək, onları gələcəkdə də arzulamaq - xalq olmağın başlıca şərtləridir... Keçmişdə ümumi şöhrəti və peşmançılıqları bölüşmək, həmin proqramı gələcəkdə də həyata keçirmək, birgə əzab çəkmək, sevinmək, ümid etmək, bunlar ümumi gömrük və sərhədlərdən də önəmlidir; irq və dil fərqindən asılı olmayaraq başa düşülən məhz budur. İndicə "birgə əzab çəkmək" dedim, bəli, ümumi əzab insanları ümumi sevincdən daha çox birləşdirir..." Ernest Renan
• Millət, bu günkü məfhumuyla bir qan və irq təsirindən ziyadə müştərək bir bilikdən ibarətdir. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə
• Millət dövlət üçün yox, dövlət millət üçün çalışmalıdır. Heydər Əliyev
• Millət və məzhəb ayrılığı olmayaraq bəşəri sevirəm. Yusif Vəzir Çəmənzəminli
• Millət yoludur, haqq yoludur tutduğumuz yol.
  Ey haqq yaşa, ey sevgili millət, yaşa var ol! Tofiq Fikrət
• Milləti ailələr, dinlər, adət-ənənələr yaradır: o, anaların qəlbindən, ataların müdrikliyindən, uşaqların sevincindən və coşqunluğundan yaranır. II Vilhelm
• Millətin ruhu dövlətin qüdrətinin ifadəsidir. Füyuzat jurnalı
• Millətin taleyini müdafiə etmirsə, hərb bir cinayətdir. [Mustafa Kamal Atatürk]]
• Millətlər ailələrdən təşəkkül edər. Sağlam olmayan ailələrdən təşəkkül edən millətlər sağlam millət ola bilməzlər. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə
• Millətlər başqa millətlər üçün özlərini qurban vermirlər. Yohan Vilhelm Snelman
• Millətləri yalnız və yalnız müəllimləri xilas edə bilər. Mustafa Kamal Atatürk
• Milli birliyi olmayan millətlər başqa millətlərin ovudur. Mustafa Kamal Atatürk
• Milli əməllər, milli iradə yalnız bir şəxsin düşüncəsindən deyil, bütün millət fərdlərinin arzularının, əməllərinin məcmusundan ibarətdir. Mustafa Kamal Atatürk
• Milli hiss ilə dil arasındakı bağ çox qüvvətlidir. Dilin milli və zəngin olması, milli hissin inkişafında başlıca faktordur. Türk dili, dillərin ən zənginlərindəndir. Yetər ki, bu dil şüurla işlənsin. Ölkəsini, yüksək müstəqilliyini qorumasını bilən türk milləti, dilini də xarici dillər boyunduruğundan qurtarmalıdır. Mustafa Kamal Atatürk
• Milli qüsurlara görə millətə nifrət edən alçaqdır. Yusif Vəzir Çəmənzəminli
• Müəllim - hüzurunda əyləşənin könül zəmisini icarəyə alan, ona həqiqət toxumunu, haqq sevdasını, millət və vətən sevgisinin toxumlarını əkən şəxsdir. Füyuzat jurnalı
• Müxtəlif millətlərin arasında bir-birini qanmaq və qandırmaq üzrə ümumi olaraq türk dili işlənir. Türk dili burada (Urmiyada) beynəlmiləl bir dildir. Onu hər kəs biliyor. Erməni, kürd, rus, fransız, ingilis, fars, aysor, alman hamısı türkcə danışar. Bu. qədər müxtəlifül-cins bir heyətin hamısı ilə danışa bilirəm. Türkəm, bu cəhətdən özümü xoşbəxt hiss ediyoram. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə

N

• Nə qədər bir qövm və tayfa elmsiz və mərifətsiz olsa, bir o qədər onun ədəbiyyatı zəif və biməzmun olacaqdır. Hətta çox tayfalar vardır ki ədəbiyyat nə olduğunu bilməzlər. Bunlar dünya üzündə çox müddət yaşamayıb puç və zay olurlar. Tərəqqi və səadət fikrində olan və ədəbi zindəganlıq arzusuna düşən qövm və millət gərəkdir ən əvvəl öz ana dilinin vüssət və qüvvət tapmağına səy və himmət göstərsin və ədəbiyyati-milliyəsinin asari-nəfisə və təsnifati-məmduhə ilə zənginləşdirsin. Firidun bəy Köçərli
• Nə qədər ki, bir millətin həyatı təhlükəyə məruz qalmayıb, hərb bir cinayətdir. Mustafa Kamal Atatürk

S

• Sənətsiz qalan bir millətin həyat damarlarından biri qopmuş deməkdir. Mustafa Kamal Atatürk
• Sivilizasiya abidələrini yaratmaq qabiliyyətindən məhrum olan millətlər azadlıq və istiqlaliyyətdən əl çəkməyə məhkumdur. Mustafa Kamal Atatürk
• Siz özünüzü bir millətdən hеsаb еdirsinizsə, özünüzün bir vətəniniz vаrdırsа, həmin millətin, həmin vətənin dərdi-qəmi sizin dərdiniz, qəminizdir və bir millət və yа vətən sizi öz üzvlərindən hеsаb еdirsə, sizin dərdiniz, qəminiz millət və vətən üçün ümumi dərd və qəm оlmаlıdır. Nəriman Nərimanov
• Suverenlik qeydsiz və şərtsiz millətindir! [[Mustafa Kamal Atatürk]

T

• Tarix bir millətin qanını, haqqını, varlığını heç bir zaman inkar edə bilməz. Mustafa Kamal Atatürk
• Tarixinin səhv yazılması bir millət olmağın parçasıdır. Ernest Renan
• Tatar millətini bilmək üçün tatarlar arasında yaşamaq gərəkdir, bunlara yavuq gediniz; ruhlarını oxuyub anlayınız, düşününüz, tarixi nəğmələrini eşidiniz; o vaxt tatar nə gözəl bir millət olduğunu hiss edərsiniz! Nəriman Nərimanov
• Tərbiyə bir milləti ya hürr, müstəqil, şanlı, ali bir cəmiyyət halında yaşadır, ya da onu əsarət və səfillik içərisində qoyur.Mustafa Kamal Atatürk
• Türk Milləti müstəqil yaşamış və müstəqilliyi var olmalarının yeganə şərti olaraq qəbul etmiş cəsur insanların nəvələridir. Bu millət heç bir zaman azad olmadan yaşamamışdır, yaşaya bilməz və yaşamayacaq! Mustafa Kamal Atatürk
• Türk millətinin xarakter və adətlərinə ən uyğun olan idarə, respublika idarəsidir. Mustafa Kamal Atatürk
• Türk millətinin istedadı və qəti qərarı mədəniyyət yolunda dayanmadan, qorxmadan irəliləməkdir. Mustafa Kamal Atatürk
• Türkiyə Cümhuriyyətini quran Türkiyə xalqına türk milləti deyilir. Mustafa Kamal Atatürk
• Türkiyə türklərindir, işdə millətpərvərlərin şüarı budur. Mustafa Kamal Atatürk

V

• Vəhdət bir millətin birliyi, bütövlüyü, sarsılmazlığı və tərəqqi yoludur. Əli bəy Hüseynzadə
• Vətən hər bir insanın mənsub olduğu millətin, yaşadığı məmləkətin hər tərəfi, hər guşəsi, hər bucağı və məmləkət içindəki varlıqların bütünüdür. Füyuzat jurnalı

Y

• Ya azad bir millət olaraq yaşayaq ya da ölək. Avraam Linkoln
• Yaddaşını itirən millət millət olmaqdan çıxır - yalnız müəyyən bir ərazini müvəqqəti işğal edən bir qrup insan olur. Yozef Pilsudski
• Yalnız gəncliyin xəyallarında millətlər bir-birinin xeyrinə çalışırlar. Yohan Vilhelm Snelman
• Yaz adımı, xalq, millət... Yaz əə, belə dəli Kür, yaralı Araz, bax beləcə Xəzər... Ağ qızıl, qara qızıl, taxıl zəmiləri, pambıq çölləri, başı qarlı dağlar... Ayə, Kəpəz, Qoşqar, Babadağ, Göyəzən... Bəxt üzüyü (film, 1991)