Latın atalar sözləri: Redaktələr arasındakı fərq

Vikisitat saytından
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 803: Sətir 803:


== R ==
== R ==
* ''Radix malorum est cupiditas''
:: Hərfi tərcümə: ''Tamah bütün bəlaların mənbəyidir.''

* ''Repetitio est mater studiorum''
:: Hərfi tərcümə: ''Təkrar, biliyin anasıdır.''

* ''Roma locuta, causa finita''
:: Hərfi tərcümə: ''Roma rəyini bildirdi — məsələ bağlandı.''


== S ==
== S ==

13:12, 7 mart 2016 versiyası



A B C D E F G H  I və J  L M N O P Q R S T U V

А

  • A Deo rex, a rege lex
Hərfi tərcümə: Allahdan hökmdar, hökmdardan qanun.
  • A nullo diligitur, qui neminem diligit.
Heç kimi sevməyəni heç kim sevmir.
  • Ab altero expectes, alteri quod feceris.
Başqalarından sənin başqaları üçün etdiyini gözlə.
Mənbə: Publili Sir
  • Abducet praedam, cui occurit prior.
Kim birinci gəlirsə, qəniməti də o aparır.
  • Abeunt studia in mores.
Məşqlər xarakterdə iz qoyur.
Mənbə: Ovidi
  • Absentem laedit, qui cum ebrio litigat.
Sərxoşla mübahisə edən, olmayan düşmənlə vuruşur.
  • Abstractum pro concreto.
Konkretliyin əvəzinə mücərrədlik.
  • Abyssus abyssum invocat.
Hərfi tərcümə: Uçurum uçuruma aparır.
  • Accidit in puncto, quod non contigit in anno.
Bir anda elə şey baş verir ki, ona illərlə ümid etmirsən.
  • Accipere quid ut justitiam facias, non est tam accipere quam extorquere.
Ədaləti bərpa etmək üçün mükafat almaq, almaqdan daha çox zorakılıqdır.
  • Ad augusta per angusta
Zirvəyə aparan yol çətin olur.
  • Ad cogitandum et agendum homo natus est
İnsan düşünmək və iş görmək üçün yaranmışdır.
  • Ad Kalendas Graecas
Hərfi tərcümə: Yunan kalendalarına qədər.
Mənası: Qeyri-müəyyən müddətə təxirə salmaq.
  • Ad poenitendum properat, cito qui judicat.
Tez qərar verən, tez peşman olur.
  • Ad primos ictus non corruit ardua quercus.
Hündür palıd birinci zərbədən aşmaz.
  • Aditum nocendi perfido praestat fides.
Hərfi tərcümə: Xainə etibar etmək onun zərər vurması üçün imkan yaradır.
Mənbə: Seneka.
  • Adprime in vita esse utile, ut ne quid nimis.
Həyatın əsas qanunu - həddən ziyadə heç nə.
  • Aes debitorem leve, grave inimicum facit.
Kiçik borc borclu edir, böyük borc düşmən.
  • Alea jacta est
Püşk atılıb.
Hərfi tərcümə: Sümüklər hərəkətdədir.
Mənbə: Yuli Sezarın Rubikon çayını keçərkən dediyi sözlər.
  • Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt.
Hərfi tərcümə: Başqalarının qüsurları gözümüzün önündədir, özümüzünkü kürəyimizin arxasında.
  • Aliis inserviendo consumor
Başqalarına xidmət edə-edə yanıram.
  • Alium silere quod voles, primus sile.
İstəyirsənsə nə haqdasa sussunlar, birinci sus.
Mənbə: Seneka.
  • Alter ego
Hərfi tərcümə: İkinci "Mən".
  • Alma mater
Hərfi tərcümə: Süd anası.
  • Amat victoria curam.
Hərfi tərcümə: Qələbə qayğını sevir.
  • Amantes amentes.
Hərfi tərcümə: Aşiqlər - dəlilər.
  • Amici fures temporis.
Hərfi tərcümə: Dostlar - vaxt oğrularıdır.
  • Amicitia aequalitas.
Dostluq - bərabərlikdir.
  • Amicus certus in re incerta cernitur.
Hərfi tərcümə: Həqiqi dost yanlışlıqlarda tanınır (pis gündə).
Mənbə: Enni
  • Amicus verus — rara avis.
Hərfi tərcümə: Sadiq dost — nadir quşdur.
Mənbə: Plavt
  • Amicus verus cognoscitur amore, more, ore, re
Həqiqi dost sevgiylə, münasibətlə, sözlə, işlə tanınır.
  • Amicus (mihi) Plato, sed magis amica veritas.
Hərfi tərcümə: Platon mənim dostumdur, həqiqət daha böyük dostdur. (Platon mənim dostumdur, amma həqiqət daha vacibdir)
Mənbə: Aristotel
  • Amor caecus.
Hərfi tərcümə: Məhəbbət kordur.
  • Amoris vulnus sanat idem, qui facit.
Eşq yarasını (bu yaranı) vuran müalicə edir.
  • Amor non est medicabilis herbis.
Hərfi tərcümə: Məhəbbət otlarla müalicə olunmur.
  • Animis opibusque parati
Ürəyimizlə və əməlimizlə hazırıq.
  • Aquila non captat muscas.
Qartal milçək tutmur.
  • Aquilam volare doces
Hərfi tərcümə: Sən qartala uçmaq öyrədirsən.
  • Ars gratia artis
İncəsənət naminə incəsənət.
Mənbə: "Metro-Goldwyn-Mayer" şirkətinin şüarı.
  • Ars longa, vita brevis
İncəsənət əbədidir, həyat qısa.
  • Artes molliunt mores.
İncəsənət xasiyyəti yumşaldır.
  • Audentes fortuna juvat.
Hərfi tərcümə: Qoçaqlara tale yardım edir.
Mənbə: Vergili, "Eneida" (X, 284)
  • Aurea mediocritas.
Hərfi tərcümə: Qızıl orta.
  • Aut bene, aut nihil.
Hərfi tərcümə: Ya yaxşı, ya heç nə.
  • Aut Caesar, aut nihil
Ya Sezar, ya heç nə.
Çezare Borcanın devizi.
  • Ave Caesar, imperator, morituri te salutant.
Hərfi tərcümə: Salam, Sezar, imperator, ölümə gedənlər səni salamlayır. (Roma qladiatorlarının imperatora yönəltdikləri salamlama)

B

  • Barba crescit, caput nescit.
Hərfi tərcümə: Saqqalı çıxıb, amma ağlı yoxdur.
  • Barba non facit philosophum.
Hərfi tərcümə: Saqqal filosof olmağa bəs eləmir.
  • Beati hispani, quibus vivere bibere est.
"Yaşamağı içməyə bərabər tutan ispanlar xoşbəxtdirlər"
Şərh: İspan dilində "v" hərfinin "b" kimi tələffüz olunmasına eyham vurulur.
  • Beati pauperes spiritu.
Ruhu kasıb olanlar müqəddəsdir.
Mənbə: Vulqata, Matvey 5:3
  • Beatus, qui prodest, quibus potest.
Bacardığı hər kəsə yardım edən kəs xoşbəxtdir.
  • Bene qui latuit bene vixit.
Nəzərə çarpmadan yaşayan yaxşı yaşayır.
Ovidi, Tristia, III.iv.25
  • Benefacta male locata malefacta arbitror.
Hərfi tərcümə: Layiq olmayana edilən yaxşılığı mən pislik hesab edirəm.
Mənbə: Siseron
  • Bis dat, qui cito dat.
Hərfi tərcümə: Tez ödəyən ikiqat ödəyir.
Mənbə: Publili Sir
  • Bis repetita non placent
Təkrarçılıq yaxşı qarşılanmır.
Mənbə: Horatsi, Ars Poetica 365
  • Bona diagnosis, bona curatio.
Yaxşı diaqnoz, yxşı müalicə.
  • Bona valetudo melior est quam maximae divitiae.
Yaxşı sağlamlıq ən böyük var-dövlətdən bahadır.
  • Boni pastoris est tondere pecus, non deglubere.
Yaxşı çoban qoyunu qırxanda onun dərisini soymur.
Şərh: Roma imperatoru Tiberi öz canişinlərinə müraciətlə.

C

  • Caedite eos. Novit enim Dominus qui sunt eius.
Hərfi tərcümə: Öldürün onları. Allah özü onu tanıyanları tanıyır.
Digər tərcümədə: Hamısını öldürün. Allah özü ayırd edəcək.
Albiqoy Xaç yürüşləri zamanı Bezye qətliamından əvvəl abbat Arnold Amorinin dediyi güman edilir.
  • Caesarem decet stantem mori.
Hərfi tərcümə: Sezara ayaq üstə ölmək yaraşır.
Mənbə: Svetoninin imperator Vespasianın son sözləri haqqında verdiyi məlumat.
  • Carmina morte carent
Hərfi tərcümə: Şeirlər ölümsüzdür.
  • Carpe diem
Hərfi tərcümə: (Hər) Günü tut
Mənbə: Horatsi, "Odalar" (I, 11.8)
  • Carthago delenda est (Carthaginem esse delendam)
Hərfi tərcümə: Karfagen dağıdılmalıdır.
Mənbə: Plutarx. Böyük Mark Portsi Katonun Roma senatındakı çıxışından.
  • Calamitas virtutis occasio.
Hərfi tərcümə: Kasıblıq igidliyə səbəb olur.
Mənbə: Seneka
  • Carpamus dulcia: nostrum est, quod vivis: cinis et manes et fabula fies.
Hərfi tərcümə: Gəlin həyatın şirinliyini dadaq: onun üçün yaşayırıq, sonra isə biz toza, ruha, mifə çevriləcəyik.
Persi, Sat., v. 151
  • Casus ordinarius
Adi hadisə.
  • Casus extraordinarius
Qeyri-adi hadisə.
  • Cedo nulli
"Mən heç kimə güzəştə gedirəm."
  • Cibi condimentum est fames
"Aclıq hər yeməyə ədviyyatdır."
  • Citius, altius, fortius!
Hərfi tərcümə: Sürətlə, yüksəyə, səylə!
Şərh: 1913-cü ildən Olimpiya oyunları hərəkatının şüarı.
  • Civis Romanus sum.
"Mən Romalıyam"
Mənbə: Siseron
  • Clara pacta, boni amici.
"Aydın razılaşmalar, yaxşı dostlar."
  • Claude os, aperi oculos!
"Ağzını yum, gözlərini aç."
  • Cogitationis poenam nemo patitur.
Heç kim düşüncələrinə görə cəzalandırılmır.
  • Cogito, ergo sum.
Hərfi tərcümə: Düşünürəm, deməli mövcudam.
Mənbə: Dekart
  • Concordia civium murus urbium.
"Vətəndaşların harmoniyası şəhərlərin divarları kimidir."
  • Concordia rarvae res crescunt, discordia maximae dilabuntur
Harmoniya olduqda ən kiçik də böyüyür, nizamsızlıqda isə böyük də yox olur.
  • Conscientia mille testes.
Hərfi tərcümə: Vicdan — min şahiddir.
  • Consuetudo est altera natura
Vərdiş - ikinci xasiyyətdir.
  • Contra spem spero.
Hərfi tərcümə: Ümidsiz ümid edirəm.
  • Corruptio optimi pessima.
Hərfi tərcümə: Yaxşının yıxılması — ən qəddar yıxılmadır.
  • Credo quia absurdum est.
Hərfi tərcümə: İnanıram, çünki absurddur.
Mənbə: Tertullian
  • Cui bono
Kimə sərf eləyir?
Mənbə: Siseron, "Ameriyalı Rossinin müdafiəsi üçün çıxış", XXX, 84
  • Cuique suum.
Hərfi tərcümə: Hər kəsə özünə görə.
  • Cum tacent clamant.
Hərfi tərcümə: Susanda, qışqırırlar.

D

  • Damnant, quod non intelegunt
Hərfi tərcümə: İrad tuturlar, çünki başa düşmürlər.
  • Dic, duc, fac, fer!
Tərcüməsi: Həqiqəti söylə, işi düzgün apar, lazım olanı et, çətinliklərə sinə gər!
Mənbə: Roma hüququnda hüquqşünasın 4 ehkamı.
  • De gustibus non est disputandum
Tərcüməsi: Zövqlər müzakirə olunmur.
  • De minimis non curat praetor. (və ya rex, ya da lex)
Tərcüməsi: "Səlahiyyət sahibləri" (və ya "hökmdar", ya da "qanun") "əhəmiyyətsiz şeylərə diqqət yetirmirlər."
  • De mortuis aut bene, aut nihil
Hərfi tərcümə: Ölülər haqqında ya yaxşı, ya heç nə.
  • Debes, ergo potes
Hərfi tərcümə: Məcbursansa, deməli bacararsan.
  • Decipimur specie recti.
Hərfi tərcümə: Biz həqiqət görüntüsünə inanırıq.
Mənası: Xarici görünüş aldadıcı ola bilər.
Mənbə: Horatsi, "Poeziya elmi"
  • Deo Vindice.
Tərcüməsi: Tanrı bizim qoruyucumuz.
Amerika Konfederativ Ştatlarının şüarı.
  • Deorum injuriae Diis curae.
Tərcüməsi: Allahlara qarşı təhqirə görə allahlar özləri qisas alsınlar.
  • Deus lo vult!
Tərcüməsi: Allah bunu istəyir!
Şərh: Səlibçilərin şüarı.
  • Dictum factum
Hərfi tərcümə: Deyilib - edilib.
  • Dictum sapienti sat est.
Deyilən söz müdrikə kifayətdir.
Mənası Azərbaycan dilindəki "Arifə bir işarə" deyiminə müvafiqdir.
  • Divide et impera
Hərfi tərcümə: Parçala və hökm et.
Mənbə: Yuli Sezar
  • Docendo discimus
Hərfi tərcümə: Öyrədərək, öyrənirik.
  • Dominus Illuminatio Mea.
Tərcüməsi: Tanrı mənim işığımdır.
Şərh: Oksford Universitetinin devizi; Psalm 27.
  • Donec eris felix multos numerabis amicos. / Tempora si fuerint nubila solus eris.
Tərcüməsi: Yaxşı gündə dostun çox olar. / Pis gündə tək qalarsan.
Mənbə: Ovidi, Tristia I,9,5-6
  • Ducunt volentem fata, nolentem trahunt.
Tərcüməsi: Tale irəli getmək istəyənləri aparır, istəməyənləri - sürüyür.
  • Dulce et decorum est pro patria mori.
Tərcüməsi: Vətən üçün ölmək əziz və şərəflidir.
Şərh: Adətən müharibə memoriallarında yazılır. I Dünya müharibəsində həlak olmuş ingilis şairi Vilfred Ouen bu fikri "qədim yalan" adlandırırdı.
Mənbə: Horatsi, Odalar III, 2, 13.
  • Dum docemus, discimus
Hərfi tərcümə: Nə qədər ki, öyrədirik, öyrənirik.
  • Dum spiro, spero
Hərfi tərcümə: Nə qədər ki, nəfəs alıram, ümid edirəm.
  • Dum vivimus, vivamus!
Tərcüməsi: Yaşadığımız müddətdə, qoyun yaşayaq!
  • Dum vita est, spes est.
Tərcüməsi: Nə qədər ki, həyat var, ümid var.
  • Dum vixi tacui, mortua dulce cano.
Tərcüməsi: Yaşayarkən mən lal idim, öldükdən sonra gözəl mahnı oxuyuram.
Şərh: Adətən musiqi alətlərinin, daha çox klavişli alətlərin üzərində yazılır. Alətin hazırlandığı ağaca işarədir.
  • Duobus litigantibus, tertius gaudet.
Tərcüməsi: İki nəfər mübahisə edəndə, üçüncüsü sevinir.
  • Dura lex, sed lex
Hərfi tərcümə: Qanun sərtdir, amma bu qanundur.

E

  • Ego sum via veritas et vita
Hərfi tərcümə: Mən yol, həqiqət və həyatam.
Mənbə: İncil (İoann 14:6), Budapeştdə Müqəddəs İştvan bazilikasının üzərində yazılmış şüar.
  • Electa una via, non datur recursus ad alteram
Hərfi tərcümə: Bir yol seçənə başqa yolla getməyə icazə verilmir.
  • Elephantum ex musca facis
Hərfi tərcümə: Milçəkdən fil düzəldirsən.
  • Epistola non erubescit
Hərfi tərcümə: Kağız qızarmır.
Mənbə: Siseron
  • Errare humanum est, ignoscere divinum
Hərfi tərcümə: Səhv etmək insana xasdır, bağışlamaq ilahiyə.
Mənbə: Siseron
  • Errare humanum est, stultum est in errore perseverare.
Səhv etmək insana xasdır, amma öz səhvlərində təkid etmək axmaqlıqdır.
  • Eruditio aspera optima est
Hərfi tərcümə: Sərt tərbiyə - ən yaxşısıdır.
  • Et tu autem, Brute!
Hərfi tərcümə: Sən də mi, Brut!
Mənbə: Yuli Sezar (Şekspirin Sezarın adına çıxardığı sözlər)
  • Ex libris
Hərfi tərcümə: Kitablardan
  • Ex nihilo nihil fit
Hərfi tərcümə: Heç nə heç nədən yaranmır.
Mənbə: Rene Dekart
  • Ex tempore
Tələbata görə.
  • Exitus letalis
Ölümcül sonluq.
  • Experientia est optima magistra
Təcrübə — ən yaxşı müəllimdir.

F

  • Faber est suae quisque fortunae
Hərfi tərcümə: Hər kəs öz taleyinin dəmirçisidir (“yaradıcısıdır” mənasında).
Mənbə: Appi Klavdi Sek
  • Fabricando fit faber.
Hərfi tərcümə: Təcrübə mükəmməlləşdirir.
  • Facilis descensus Averno
Hərfi tərcümə: Cəhənnəmə düşmək asandır.
  • Fama crescit eundo
Hərfi tərcümə: Şayiələr dolaşdıqca böyüyür.
  • Fas est et ab hoste doceri
Hərfi tərcümə: Düşməndən də öyrənmək olar.
Mənbə: Ovidi, "Çevrilmələr"
  • Feci quod potui, faciant meliora potentes
Hərfi tərcümə: Bacardığımı etdim, kim bacarırsa daha yaxşısını etsin.
  • Felix qui potuit rerum cognoscere
Hərfi tərcümə: Xoşbəxt [o kəsdir ki,] şeylərin səbəbini başa düşür.
Mənbə: Vergili, "Georgika" 2, 490.
  • Ferox verbis
Hərfi tərcümə: Sözdə qəhrəman.
  • Ferro ignique!
Hərfi tərcümə: Odla və qılıncla!
  • Festina lente
Hərfi tərcümə: Asta tələs.
Mənbə: Oktavian Avqustun şüarı.
  • Fiat lux!
Hərfi tərcümə: İşıq olsun!
Mənbə: İncil (Yaranış 1:3)
  • Fiat justitia et pereat mundus
Tərcümə: Qoy, dünya dağılsa da, ədalət bərqərar olsun.
Mənbə: Müqəddəs Roma İmperatoru I Ferdinand
  • Fiat justitia ruat caelum
Hərfi tərcümə: Qoy ədalət bərqərar olsun və səma yıxılsın.
  • Fide, sed qui, vide.
Hərfi tərcümə: Etibar et, amma bax kimə.
  • Finis coronat opus
Hərfi tərcümə: Sonluq – işin tacıdır.
  • Fluctuat nec mergitur
Hərfi tərcümə: Yırğalanır, amma batmır.
Mənbə: Paris şəhərinin gerbində yazılmış şüar.
  • Fortasse erit, fortasse non erit
Hərfi tərcümə: Bəlkə olacaq, bəlkə də olmayacaq.
  • Fortes fortuna iuvat
Hərfi tərcümə: Tale cəsurları sevir.
  • Fortis cadere, cedere non potest
Hərfi tərcümə: Cəsur adam yıxılar, amma təslim olmaz.
  • Fortiter in re, suaviter in modo
Hərfi tərcümə: İşdə sərt, davranışda yumşaq.
  • Fortuna est caeca
Hərfi tərcümə: Tale kordur.
Mənbə: Siseron
  • Fortuna amicos parat, inopia amicos probat.
Hərfi tərcümə: Tale dostları hazırlayır, ehtiyac onları sınayır.

G

  • Gallia est omnis divisa in partes tres
Tərcüməsi: "Qalliya üç hissəyə bölünüb."
Mənbə: Yuli Sezarın "Qalliya müharibəsinə şərhlər"inin ("Commentarii de Bello Gallico") ilk cümləsi.
  • Gaudeamus igitur iuvenes dum sumus
Tərcüməsi: "Nə qədər ki, gəncik bundan həzz almalıyıq."
Mənbə: Köhnə alman tələbə mahnısının sözləri. Hazırda bir sıra qərb universitetlərinin devizidir.
  • Gens una sumus
Tərcüməsi: "Biz bir ailəyik."
Mənbə: Beynəlxalq Şahmat Federasiyası — FIDE-nin şüarı.
  • Gloria victis.
Tərcüməsi: "Məğlublara eşq olsun."
  • Gloriosum est iniurias oblivisci.
Tərcüməsi: "Ədalətsizliyi unutmaq şərəflidir."
  • Graeca fides, nulla fides
Hərfi tərcümə: "Yunan düzgünlüyü - düzgünsüzlükdür".
  • Gutta cavat lapidem
Tərcüməsi: "Damla daşı yonur" (Ovidi, Məktublar)
  • Gutta cavat lapidem non bis, sed saepe cadendo; sic homo fit sapiens non bis, sed saepe legendo.
Tərcüməsi: "Damla daşı iki dəfə yox, çox düşməklə yonur, eynilə insan da iki kitab oxumaqla yox, çox kitab oxumaqla müdrik olur."
Mənbə: Cordano Bruno, "Məşəl" (Il Candelaio)

H

  • Habent sua fata libelli
Tərcüməsi: Kitabların öz taleyi var
Mənbə: Terensian Mavr
  • Haec studia adolescentiam alunt, senectutem oblectant, secundas res ornant, adversis solatium ac perfugium praebent
Tərcüməsi: Elmlə məşğul olmaq gəncləri qidalandırır, yaşlıları fərəhləndirir, xoşbəxtlikdə bəzək, bədbəxtlikdə sığınacaq olur
Mənbə: Siseron, “Arxinin müdafiəsinə”, VII, 16
  • Haud semper errat fama
Şayiələr həmişə səhv etmir
  • Hectorem quis nosset, felix si Troja fuisset?
Tərcüməsi: Troya xoşbəxt olsaydı, Hektoru kim tanıyardı?
Mənbə: Ovidi
  • Hic bibitur
Tərcüməsi: Burada içirlər.
  • Hic mortui vivunt, hic muti loquuntur
Tərcüməsi: Burada ölülər yaşayır, burada lallar danışır
Mənbə: Qədim universitet kitabxanalarının divarlarındakı yazı.
  • Historia est magistra vitae
Tərcüməsi: Tarix — həyat müəllimidir.
Mənbə: Siseron, “Orator haqqında”, II, 9, 36
  • Historiam nescire hoc est semper puerum esse
Tərcüməsi: Tarixi bilməmək — həmişə körpə qalmaq deməkdir
Mənbə: Siseron
  • Hoc unum scio, quod nihil scio
Tərcüməsi: Mən bilirəm ki, heç nə bilmirəm
Mənbə: Diogen
  • Homines quo plura habent, eo cupiunt ampliora
Tərcüməsi: İnsanlar çox şeyə sahib olduqca, daha da artığını istəyirlər
Mənbə: Seneka
  • Homo homini lupus est
Tərcüməsi: İnsan insanın canavarıdır.
Mənbə: Plavt
  • Homo ornat locum, non locus hominem
Tərcüməsi: İnsan yeri bəzəyir, yer insanı yox
  • Homo proponit, sed deus disponit.
Tərcüməsi: İnsan niyyət edir, allah bərqərar edir.
  • Homo sum et nihil humani a me alienum puto
Tərcüməsi: Mən insanam və insana xas olan heç nə mənə yad deyil.
Mənbə: Publi Terensi
  • Honores mutant mores, sed raro in meliores
Tərcüməsi: Şan-şöhrət xasiyyəti dəyişir, amma nadir hallarda yaxşıya doğru
  • Honoris causa
Tərcüməsi: xidmətlərinə görə
  • Horribile dictu!
Tərcüməsi: Dilə gətirmək qorxuludur!
  • Humanitatis optima est certatio
Tərcüməsi: Ən alicənab yarış — insaniyyətdə yarışmaqdır
Mənbə: Publili Sir

I və J

Qeyd: Latın dilində I və J hərfləri eynidir.

  • In angustiis amici apparent
Tərcüməsi: Dost dar gündə tanınar.
  • Igitur si vis pacem, para bellum.
Tərcüməsi: Sülh istəyirsənsə, müharibəyə hazır ol.
Mənbə: Publi Flavi Vegeti Renatus, "Epitoma rei militaris" (digər adı "De Re Militari"), 3-cü kitab
  • Ignorantia juris nocet, facti ignorantia non nocet
Tərcüməsi: Qanunu bilməmək ziyan verir, faktları bilməmək ziyan vermir.
  • Ignorantia legis non excusat
Tərcüməsi: Qanunu bilməmək üzrlü deyil.
  • Ignorantia non est argumentum
Tərcüməsi: Bilməmək sübut deyil.
Mənbə: Benedikt Spinoza, "İdrakın təkmilləşdirilməsi haqqında traktat"
  • Imperare sibi maximum imperium est.
Tərcüməsi: Özünə hakim olmaq ən böyük hakimiyyətdir.
Mənbə: Siseron
  • In dubio pro reo
Tərcüməsi: Əmin olmayanda bitərəf qal.
  • In hoc signo vinces
Tərcüməsi: Bu nişanə ilə sən qalib gələcəksən.
Mənbə: Mulvi körpüsü yaxınlığındakı döyüşdən əvvəl Roma imperatoru Konstantinin gözünə görünən nişanənin altındakı yazı.
  • In magnis voluisse sat est
Tərcüməsi: Böyük işlərdə istək yetərlidir.
  • In me omnis spes mihi est
Tərcüməsi: Bütün ümidlərim özümədir.
  • In necessariis unitas, in dubiis libertas, in omnibus caritas
Tərcüməsi: Lazımi işlərdə birlik, şübhəli işlərdə azadlıq, bütün işlərdə mərhəmət.
  • In omnia paratus
Tərcüməsi: Hər şeyə hazır.
  • In partem salari
Tərcüməsi: Əməyə görə mükafat.
  • In propria causa nemo judex
Tərcüməsi: Öz işində heç kim hakim ola bilməz.
  • In pugna non numerus multum, sed fortitude eorum vincit
Tərcüməsi: Döyüşdə qələbəyə say çoxluğu yox, igidlik aparır.
  • In vino veritas, in aqua sanitas
Tərcüməsi: Həqiqət şərabdadır, sağlamlıq suda.
  • In vitium ducit culpae fuga, si caret arte.
Tərcüməsi: İstedad olmayanda bir səhv o biri səhvə aparır.
Mənbə: Horatsi, De Arte Poetica.
  • Iners negotium.
Tərcüməsi: Fəaliyyətsiz məşğulluq.
  • Infinitus est numerus stultorum
Tərcüməsi: Axmaqların sayı-hesabı yoxdur.
Mənbə: Vulqata, Ekkleziast 1:15.
  • Injuriam facilius facias quam feras
Tərcüməsi: İncitmək asandır, dözmək çətindir.
  • Inter arma enim silent leges (Musae).
Tərcüməsi: Müharibə zamanı qanunlar (və ya Muzalar) susur.
Mənbə: Siseron, Oratio Pro Annio Milone (IV)
  • Inter arma tacent musae
Tərcüməsi: Silahlar arasında muzalar susur.
  • Inter caecos regnat strabo
Tərcüməsi: Korların arasında çəpgöz idarə edir.
Mənbə: Erazm
  • Interdum dormitat bonus Homerus
Tərcüməsi: Hərdən yaxşı Homer də mürgüləyir.
Mənası: Bəzən ən yaxşılar da səhv edə bilər.
Orijinal ifadə: Quandoque bonus dormitat Homerus.
Mənbə: Horatsi, Ars Poetica.
  • Ira furor brevis est.
Tərcüməsi: Qəzəb qısamüddətli dəlilikdir.
Mənbə: Horatsi, Epistles I, 2, 62.
  • Iustitia regnorum fundamentum
Tərcüməsi: Ədalət mühakiməsi dövlətin əsasıdır.

L

  • Latet enim veritas, sed nihil pretiosius veritate.
    • Tərcümə: Həqiqət gizlidir, amma heç nə həqiqət qədər gözəl deyil.
    • Mənbə: "Minerva, sive de causis latinae linguae commentarius". Francisco Sanchez de las Brozas (Minerva I, 1, 40, 16; 1754).
  • Lumen soli mutuum das.
    • Tərcümə: Günəşə işıq tutursan.
    • Qeyd: Mənası tamamilə açıq-aydın olan məsələni izah etmək istəyən şəxslər haqda deyilir.
    • Mənbə: H.T.Rayli, "Dictionary of Latin Quotations, Proverbs, Maxims, and Mottos, &c." (1866), s. 210.
  • Labor est etiam ipse voluptas
Tərcümə: Əmək öz-özlüyündə bir zövqdür.
Mənbə: Manili, "Astronomika", IV, 155.
  • Longum iter est per praecepta, breve et efficax per exempla
Tərcümə: Qaydaları öyrənmək uzun yoldur, nümunələrlə öyrənmək qısa və effektivdir.
  • Lupus in fabula
Tərcümə: Təmsildəki canavar kimi.
Mənası: "Adını çək, qulağını bur". Haqqında danışılandan dərhal sonra peyda olan şəxs haqda işlədilir.
  • Lupus non mordet lupum
Tərcümə: Canavar canavarı dişləməz.
  • Lupus pilum mutat, non mentem
Tərcümə: Canavar kürkünü dəyişər, amma xasiyyətini yox.

M

  • Mala herba cito crescit
Tərcümə: Pis ot tez boy atır.
Mənası: "Pis nümunə yoluxucudur".
  • Manus manum lavat
Tərcümə: Əl əli yuyar.
  • Margaritas ante porcos
Tərcümə: Donuzların önünə mirvari səpmək.
Mənbə: Matfeyin İncili.
  • Medicus curat, natura sanat
Təbib qayğısına qalır, təbiət müalicə edir.
  • Melium est nomen bonum quam divitae multae.
Tərcümə: Yaxşı ad var-dövlətdən çox yaxşıdır.
Mənası: "Yaxşı ad ən yaxşı xəzinədir."
Mənbə: Ralf Valdo Emerson, İşləri, VIII cild. (1855), s. 528. (Red. 1912)
  • Memento mori
Tərcümə: Ölümü xatırla.
Mənası: "Həyat əbədi deyil və etdiyin əməllərə diqqət et".
  • Mens sana in corpore sano
Tərcümə: Sağlam bədəndə sağlam ruh.
  • Mobiles ad superstitionem perculsae semel mentes
Tərcümə: Bir dəfə qorxmuş beyinlər mövhumata meyllidirlər.
Mənbə: Tasit, "Aqrikola", XXX.
  • Modus operandi
Tərcümə: Hərəkət mexanizmi.
  • Modus vivendi
Tərcümə: Həyat tərzi.
  • Mors sua, vita nostra
Tərcümə: Onun ölümü, bizim həyatımız.
Mənbə: Rafaello Covanyoli, "Spartak"
  • Multi multa; nemo omnia novit
Tərcümə: Çox adam çox şey bilir, heç kim hər şeyi bilmir.
  • Mundus vult decipi, ergo decipiatur
Tərcümə: Dünya aldadılmaq istəyir, qoy aldadılsın.
Mənbə: Papa IV Pavel

N

  • Nihil novi sub sole
Tərcüməsi: Günəşin altında heç nə yeni deyil.

O

  • O tempora o mores
Tərcüməsi: Eh zəmanə, eh adətlər!
Mənbə: Siseronun "Katilina əleyhinə birinci çıxış"ından sitat.

P

Q

R

  • Radix malorum est cupiditas
Hərfi tərcümə: Tamah bütün bəlaların mənbəyidir.
  • Repetitio est mater studiorum
Hərfi tərcümə: Təkrar, biliyin anasıdır.
  • Roma locuta, causa finita
Hərfi tərcümə: Roma rəyini bildirdi — məsələ bağlandı.

S

T

  • Tabula rasa
Hərfi tərcümə: Təmiz lövhə
Mənbə: Con Lokk
  • Tantum scimus, quantum memoria tenemus
Hərfi tərcümə: Biz xatırladığımız qədərini bilirik.
  • Tarde venientibus ossa
Hərfi tərcümə: Gec gələnə sümüklər qalır.
  • Tale quale
Hərfi tərcümə: Necəyəmsə, eləyəm.
  • Tempora mutantur et nos mutamur in illis
Hərfi tərcümə: Zaman dəyişir, onunla birlikdə biz də dəyişirik.
  • Tempori parce!
Hərfi tərcümə: "Zamanı qoru!"
Mənbə: Gottlob Zumpt, Karl (1836). A grammar of the Latin language (4 ed.). B. Fellowes. p. 275.
  • Tempus edax rerum
Hərfi tərcümə: Vaxt hər şeyi yeyəndir
Mənbə: Ovidi
  • Tempus fugit.
Hərfi tərcümə: "Vaxt uçur".
Tam versiyası: Sed fugit interea, fugit irreparabile tempus — tərcüməsi: "Bu arada, əvəzolunmaz vaxt uçur"
Mənbə: Vergili
  • Timeo Danaos et dona ferentes
Hərfi tərcümə: Hətta hədiyyə gətirən danaylılardan da qorxuram.
Mənbə: Vergili, Eneida
  • Tempus curat omnia
Hərfi tərcümə: Zaman hər şeyi müalicə edir.
  • Tertium non datur
Hərfi tərcümə: Üçüncü yol yoxdur.
  • Totum revolutum
Hərfi tərcümə: Tam dolaşıqlıq.

U

  • Ubi bene ibi patria
Hərfi tərcümə: Hara yaxşıdırsa, Vətən oradır
  • Ubi concordia, ibi victoria
Hərfi tərcümə: Harda həmrəylik varsa, qələbə ordadır
  • Ubi culpa est, ibi poena subesse debet
Hərfi tərcümə: Harda günah varsa, orda cəza da olmalıdır
  • Ubi emolumentum, ibi onus
Hərfi tərcümə: Qazanc olan yerdə əziyyət də var
  • Ubi jus incertum, ibi nullum
Hərfi tərcümə: Qanun qeyri-müəyyəndirsə, qanun yoxdur
  • Ubi nihil vales, ibi nihil velis
Hərfi tərcümə: Güc sahibi olmadığın yerdə heç nə arzulama
  • Ubi mel, ibi fel
Hərfi tərcümə: Bal olan yerdə zəhər də var
  • Ultima ratio regum
Hərfi tərcümə: Kralların sonuncu dəlili
Mənbə: Rişelye (onun əmri ilə fransız toplarının üzərində yazılmış ifadə)
  • Ultra posse nemo obligatur
Hərfi tərcümə: Heç kim mümkün olandan artığını etməyə məcbur deyil
Mənbə: Vegetsi
  • Una hirundo non facit ver
Hərfi tərcümə: Bir qaranquşla bahar olmaz
  • Unus dies gradus est vitae.
Hərfi tərcümə: Bir gün — həyatın mərhələsidir.
Mənbə: Lutsi Anney Seneka
  • Utile dulce miscere.
Hərfi tərcümə: Xoş olanı faydalı olanla birləşdirmək.

V

  • Vade ad formicam
Tərcümə: Qarışqanın yanına get.
Mənbə: Pritçalar kitabı 6:6; tam ifadə belədir: "Qarışqanın yanına get, tənbəl, onun hərəkətlərinə bax və müdrik ol.”
  • Vana sine viribus ira est
Hərfi tərcümə: Cəsarət yoxdursa, qəzəb əbəsdir.
Mənbə: Tit Livi
  • Variam semper dant otia mentem
Hərfi tərcümə: Avaralıq müxtəlif meyillərə səbəb olur.
Mənbə: Mark Anney Lukan
  • Vince in bono malum
Hərfi tərcümə: Pisliyə yaxşılıqla qalib gəl.
  • Veni, vidi, vici
Hərfi tərcümə: Gəldim, gördüm, uddum.
Mənbə: Yuli Sezarın e.ə.47-ci ildə Zela döyüşündə II Farnak üzərindəki qələbədən sonra Roma Senatına yazdığı məktubdan.
  • Verba docent, exempla trahunt
Hərfi tərcümə: Sözlər nəsihət verir, nümunələr yol göstərir.
  • Verba volant, scripta manent
Hərfi tərcümə: Sözlər uçub gedir, yazılanlar qalır.
  • Verbum movet, exemplum trahit
Hərfi tərcümə: Söz həyəcanlandırır, nümunə cəlb edir.
  • Veritas temporis filia
Hərfi tərcümə: Həqiqət zamanın qızıdır.
İngiltərə kraliçası Mariya Tüdorun (1553—1558) şüarı.
  • Verum est, quod pro salute fit mendacium
Hərfi tərcümə: Xilas üçün deyilən yalan həqiqətə bərabərdir.
  • Verum index sui et falsi
Hərfi tərcümə: Həqiqət özünüzə və yalana qarşı sınaq daşıdır.
Mənbə: Benedikt Spinoza, “Etika”
  • Verum plus uno esse non potest
Hərfi tərcümə: Birdən artıq həqiqət ola bilməz.
  • Videre majus quiddam
Hərfi tərcümə: Daha böyük bir şeyə doğru can atarkən.
  • Vir prudens non contra ventum mingit
Hərfi tərcümə: Müdrik adam küləyin əksinə işəməz.
  • Vis unita fortior
Hərfi tərcümə: Birləşmiş qüvvə daha güclüdür.
  • Vita brevis, ars vero longa, occasio autem praeceps, experientia fallax, judicium difficile
Hərfi tərcümə: Həyat qısa, elm geniş, təsadüf etibarsız, təcrübə yanıldıcı, mühakimə çətindir.
Mənbə: Hippokrat
  • Vivere est cogitare
Hərfi tərcümə: Yaşamaq düşünmək deməkdir.
  • Volens nolens
İstər-istəməz
  • Volo, non valeo
Hərfi tərcümə: İstəyirəm, amma bacarmıram
  • Voluntas est superior intellectu
Hərfi tərcümə: İradə ağıldan üstündür
  • Vox audita perit littera scripta manet
Hərfi tərcümə: Deyilən söz itir, yazılan hərf qalır.
  • Vox populi, vox dei
Hərfi tərcümə: Xalqın səsi Allahın səsidir.

İstinadlar