Sual

Koniecznem następstwem odzyskania bytu politycznego przez Polskę jest, pomiędzy innemi, ogromny liczebnie wzrost wszelkiego rodzaju bibljotek, a co za tem idzie i zapotrzebowanie książek podręcznych, ułatwiających urządzanie i prowadzenie tych instytucji.  Przy sporządzaniu katalogów nieodzowną jest rzeczą dla bibljotekarza aby miał pod ręką także i wykaz pseudonimów; korzystają zeń również badacze i miłośnicy książek.  W zbiorku niniejszym starałem się, w miarę możności, uczynić zadość tej naglącej potrzebie.  Posiadamy jak dotąd cztery takie zbiorki. Nazwa ta słusznie im się należy, gdy je zestawimy z tem co posiadają inne narody. Nie mówię już o olbrzymach: Anglji, Francji, Włoszech, Niemczech, u których istnieją kilkutomowe podobne wydawnictwa, ale zaledwie mierzyć się możemy z drobną Norwegją[1].  Pierwszy u nas na większą skalę zajął się tą sprawą Edward Minkowiecki, który ogłosił drukiem w r. 1881 w Warszawie nakładem Lewentala „Wykaz pseudonymów używanych przez autorów polskich“. Zawarł w tym wykazie 407 nazwisk, 569 pseudonimów. W r. 1888 „Wykaz” ukazał się w drugiem wydaniu również w Warszawie. Tu już mamy nazwisk 576, pseudonimów 786, na XXXII stronach 12ki. Zaznaczyć trzeba, że Minkowiecki pominął kryptonimy wszystkie, i pseudonimy dziennikarzy.  Po latach 17 dopiero podjęła znów tę pracę p. I.[zabela] Z.[biegniewska]. Zbiorek ten wydał znany nakładca Michał Arct w Warszawie w r. 1905 w „książkach dla wszystkich”, jako N-r 153, p. t.: „Pseudonimy i kryptonimy pisarzy polskich”. Jest tu naogół 1116 nazwisk i 1413 pseudonimów i kryptonimów. (Przez nieuwagę zapewne zabłądził do tego towarzystwa holender, Multatuli = Dekker). Liczba to już pokaźna w dwójnasób prawie przewyższająca podaną przez Minkowieckiego.  Czwartą moją poprzedniczką była p. Helena Dąbczańska-Budzynowska, która w r. 1910 ogłosiła we Lwowie: „Pseudonimy pisarzy polskich, Zebrał (sic!) H. D.” Tu już widnieje znaczny postęp zarówno pod względem jakościowym (układu, dokładności) jak ilościowym. Zarzucić można niegodziwą korektę np. Eug. Bielowski zamiast Aug. (ust.), Cezaryn, zam. Cerazyn, Multaturi zam. Multatuli (i tu bowiem znalazł się ten uprzykrzony holender, nadto p. D. dodała jeszcze moskala: Iskander = Aleksander Hercen) i sporo innych błędów drukarskich. Nazwisk mamy 1185, pseudonimów 1694.  Od tego czasu upłynęło lat jedenaście. Powyższe dziełka — zwłaszcza ostatnie, zostały wyczerpane. Za ten czas przybyło sporo nowych pseudonimów, udało się rozwiązać niejeden dawniejszy.  Pracując od r. 1907 w Bibljotece Wileńskiego T-wa przyjaciół Nauk, od r. zaś 1919-go nadto w Uniwersyteckiej, odczuwałem i odczuwam dotkliwie, jak zresztą każdy kolega bibljotekarz, który zetknie się z tem w praktyce — brak świeżej takiej książki podręcznej. To mnie zniewoliło, że podjąłem tę żmudną pracę. Ułatwiało mi ją co prawda troje wymienionych wyżej moich poprzedników, którzy pierwsi karczowali tę dziewiczą przed nimi glebę.  Niemniej przeto za ostatnie 11 — 12 lat musiałem iść o własnych siłach i niemało podanych już pseudonimów np. w Bibljografji Estrejchera rozwiązywać samodzielnie, poszukując po innych źródłach. Skontrolowałem też wszystkie mniej rozgłośne.  Za przewodnika służył mi nieoceniony Estrejcher zwłaszcza w tych tomach Bibljografji, które ukazały się po r. 1910 — więc nie mogły być znane moim poprzednikom. Kilkanaście pseudonimów nierozwiązanych przez Estrejchera znalazłem w Wielkiej Encyklopedji Illustrowanej. Dla przykladu przytoczę: Racławicki Tadeusz, pseudonim Antoniego Gustawa Bema, wykryty przez prof. Ignacego Chrzanowskiego w artykule o Stanisławie Krzemińskim. Korzystałem też z rozmaitych czasopism, kilkadziesiąt mam od samych autorów-pisarzy lub od ludzi wiarogodnych, zblizka daną osobę znających np. Romski Juljusz.

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Axmaq suala verilən ən yaxşı cavab sükutdur. Mel Qibson
• Axmaqların soruşub ağıllı insanların cavab verə bilmədiyi bir çox sual var. Corc Polya
• Allah-taala kafirlər, münkirlər (Allahın varlığını inkar edənlər), yolunu azanlar və müşriklərdən başqa heç kəsi əbədi odda saxlamayacaq. Böyük günahlardan çəkinən möminlər, kiçik günahlarına görə sorğu-sual olunmayacaqlar. İmam Kazım
• Aristotel "Gözəl söz nədir?" sualına cavab olaraq "Məntiqə uyğun, qulaq asanları inandıran, eyni zamanda heç kəsin xətrinə dəyməyən söz gözəldir" demişdir. (Şarl Aleksandr Kalonn: Fransa dövlət xadimi)

B

• Bəlkə çoxumuz fikir vermirik, ancaq Nimet Başın açıqlaması ilə bu ölkədə yeni dövr başladı. Bir inqilab baş verdi. İlk dəfə əskər sorğulandı və ən əsası bundan sonra dövlət çevirilişinə cəhd edənlərə mesaj yollandı: yoldaşlar, etsəz cavabını verərsiz. Sizdən soruşmaq istərdim. Bundan 10 il əvvəl bu cür komissiya qurula bilərdi və orada suallar verilə bilərdi mi? Nə vaxt bu sualı versəm "Susurluk Komissiyası" yadıma düşür. Komandirlər "Bizi nə haqla çağırırsız?" deyə dəvətnamələri geri qaytardıqları günləri xatırlayıram. Məmməd Əli Birand
• Bir insanı niyə sevdiyiniz sualına cavab tapa bilmirsinizsə, onu həqiqətən sevirsiniz deməkdir. Pol Oster
• Bir məsələ üzərində çalışır və ya hər hansı bir fəlsəfə üzərində düşünürsünüzsə, özünüzə sadəcə bunu sual verin: Faktlar nələrdir? Və bu faktların dəstəklədiyi həqiqətlər nələrdir? Bertran Rassel
• Biz buna fikir versək də, verməsək də, hər şeyin altında bir sual yatır: Həyatın məqsədi nədir? Hər insan doğulduğu andan etibarən xoşbəxtlik istəyir, əzabdan qaçır. Bunu nə sosial şərtlər, nə təhsil səviyyəsi, nə də ideoloji şərtlər dəyişə bilir. Mövcudluğumuzun təməlində hər birimiz sadəcə olaraq xoşbəxt olmaq istəyirik. Əsas əhəmiyyətli olan şey, xoşbəxtliyi nəyin gətirəcəyini kəşf etməkdir. Tenzin Gyatso
• Bütün elmlərin bünövrəsi təhsillə qoyulur. Əbu Turxan

C

• Cahilin bəzi əlamətləri: sualı sona qədər dinləmədən ona cavab verməyə çalışması, başa düşmədən müxaliflik etməsi və bilmədiyi şeyə əsaslanıb mühakimə yürütməsi. Cəfər Sadiq

Ç

• Çəkdiyim hər şəkil öz həyatıma soruşduğum bir sual idi. Leonardo da Vinçi

D

• Diogenə bir adamın nə qədər ağıllı olduğunun necə aydın olduğunu soruşdular. Cavabı qısa oldu;

"Danışmasından" dedi.

Bir sual daha soruşdular "Yaxşı adam ya heç danışmazsa"

Diogenin cavabı bu dəfə belə oldu:

" O qədər ağıllı olan insan hələ yoxdur dünyada." Sinoplu Diogen

Ə

• Əgər sən sual verirsənsə, demək artıq cavabın yarısı sənə məlumdur. Sun Dzı
• Əvvəllər suallarıma niyə cavab ala bilmədiyimi anlaya bilmirdim, indi isə sual soruşa biləcəyimə necə inana bildiyimi anlaya bilmirəm. Amma gerçəkdə inanmırdım ki, soruşurdum sadəcə. Frans Kafka

F

• Fəlsəfənin cavabsız qoyduğu sualların səbəbi odur ki, onların qoyulma tərzi başqa cür olmalı idi. Georq Vilhelm Fridrix Hegel

G

• Gözəl cavab həmişə daha gözəl sualı soruşana verilər. Edvard Kamminqs

H

• Hansı hakimiyyət güclüdür? - sualına Pittak qanunlarla yazılan hakimiyyət – cavabını vermişdir. Pittak
• * Heç yalan danışmadım deyən insan belə, əslində "necəsən?" sualına "yaxşı" deyərək yalan danışmışdır. Can Dündar
• Hələ cavabı tapılmamış və qadın ruhuyla əlaqədar otuz il davam edən araşdırmalarıma qarşı mənim də cavablamağı bacara bilmədiyim çox əhəmiyyətli bir sual var: Qadın nə istər? Ziqmund Freyd
• Hər birimiz özümüzə sual verməliyik: stabil dünya uğrunda, mənim ölkəm və mənim şəhərimdə firavanlıq uğrunda məndən asılı olan hər şeyi etmişəmmi? Nelson Mandela
• Hər istək qarşısında insan özünə sual etməlidir: Bu istək əldə edilərsə nə olar, əldə edilməzsə nə olar? Epikür

İ

• İnsan hər gecə yatmazdan əvvəl özünə sual verməlidir: " Bu gün nə pislik etdim, nə danışdım, nə düşündüm, nələri anladım və hansı yaxşılıqları etdim?" (Korneliya Parker: Amerika yazıçısı)

Q

• Qadın psixologiyası üzərində 35 il oxumama baxmayaraq, bir suala cavab tapa bilmədim: 'Bu qadınlar həqiqətən nə istəyir?' Paulo Koelyo
• Qalibləri sorğu-sual eləmirlər. Adolf Hitler

M

• Mərdliyin üç əlaməti var: sözünün üstündə durmaq, boş yerə lovğalanmamaq və sorğu-sualsız əfv etmək. İmmanuel Kant
• Müdriklik üçün tək açar davamlı sual soruşmaqdır. Şübhə edərək bir araşdırmaya başlayırıq. Araşdırmaqla da doğruya çatırıq. Piter Abelard

N

• "Necəsən?" -Suallarının klassikləşmiş halına gələn; "Yaxşıyam" cavabı yerinə əslində "Pisəm, həm də çox" deyə bilməli insan. Can Dündar
• Niyə yorğunsan - sualına cavab axtarmaqdan və bunu soruşmasınlar deyə gülümsəməkdən yoruldum. Camal Sürəya

O

• ‎"O da sənin kimi sevirmi?" dedilər. Cavab verə bilmədiyim tək sual bu idi... Can Yücəl
• On yeddi yaşım olanda, bir sitat oxudum - buna bənzəyirdi: "Hər gün, bu gün axırıncı gün imiş kimi yaşayırsansa, bir gün sən haqlı çıxacaqsan". Mən bu sitatdan çox təsirləndim və o vaxtdan bəri, 33 il ərzində hər gün güzgüyə baxaraq özümdən soruşuram: "Bu gün ömrümün axırıncı günü olsa, bu gün eləmək istədiyim şeyləri eləyərdimmi?". Bir neçə gün ərzində bu suala cavabım "yox" olanda başa düşürdüm ki, nəyisə dəyişmək lazımdır. Stiv Cobs

S

• Sual verməyə son qoymayın.Hər şeyi bilmək həvəsi insana elə-belə verilməyib. Albert Eynşteyn
• Susmaq - qızıldır, verilən suala layiq cavab tapmayana qədər. Məhəmməd Əli

Ş

• Şagirdlərindən biri Konfutsiyə, “Ölüm nədir?” deyə sual verəndə, Konfutsinin, şagirdinə cavabı belə olub: “Həyat haqqında nə bilirsən ki, sənə ölümdən bəhs edim?” Konfutsi

Ü

• Ürəyində həll edilmədən qalan hər şey üçün səbirli ol. Suallarınla özünü sevməyə çalış, kilidli otaqlar və xarici dildə yazılmış kitablar kimi. Cavabları indi axtarma. Hal-hazırda cavablar sənə verilə bilməz, çünki sən hələ onlarla yaşaya bilməzsən. Bu, hər şeyi yaşama məsələsidir. Hal-hazırda sənin sualı yaşamağın lazımdır. Bəlkə gələcəkdə nə vaxtsa, fərqinə belə varmadan, bir gün özünü, cavabını yaşayarkən tapacaqsan. Robin Şarma