Mixail Lomonosov

Mixail Lomonosov

Mixail Vasilyeviç Lomonosov (19 noyabr 1711-ci il, 15 aprel 1765-ci il, Sankt-Peterburq, Rusiya imperiyası) — dünya səviyyəli birinci rus alimi-təbiətşünası, ensiklopediyaçı, kimyaçı, fizik.

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Allahın iradəsini pərgarla ölçmək istəyən riyaziyyatçı, həmçinin Zəbur kitabının köməyi ilə astronomiyanı və ya kimyanı dərk etməyin mümkün olduğunu düşünən ilahiyyatçı müəllim axmaqdır.

B

• Bənzədilmə sübut etmir, yalnız sübut olanları izah edir. Özünüzün yalan mövqelərinizi dəstəkləməkdənsə, düzgün yad müddəaları qəbul etmək daha şərəflidir.
• Başqalarının səhvlərini görmək lazım deyil. Çalışmaq lazımdır ki, nəyisə daha çox, daha yaxşı verəsən- bu, hər bir insanın layiqli işi olmalıdır.
• Bəzən ləngimək ölümə bərabərdir.
• Bir çoxlarında dərin bir inam kök salmışdır ki, atomlara əsaslanan filosofluq şeylərin mənşəyini izah edə bilməz, ya da izah edə bilər. Bu isə, Allahı Yaradan kimi inkar etmək deməkdir. Hər iki halda onlar səhv edirlər. Çünki, materiyanın və ümumi hərəkətin tam mahiyyətini aydın izah edə biləcək heç təbii başlanğıc yoxdur.
• Biz gənclik illərində qayğısızlıq nəticəsində əmələ gələn bütün xəstəlikləri yalnız qocalıqda hiss edirik. Ona görə, ən düzgün qərar – gəncliyi qayğısızlıqdan qorumaqdır.
• Bu dünyada zəruri əsaslar olmadan heç nə baş verə bilməz.
• Bütpərəst xurafat astronomik yeri çənələrində tutub saxlayaraq onun hərəkət etməsinə mane olurdu.

C

• Canavar kimi doğulan heç vaxt tülküyə çevrilə bilməz.

E

• Elə bir cahil yoxdur ki, ən bilikli adamın həll edə bildiyindən çox sual verə bilsin.
• Elm, həqiqətin aydın dərk edilməsi, ağılın maarifi, həyatın təmiz əyləncəsi, gəncliyin tərifi, qocalığın dayağı, şəhərlərin qurucusu, bədbəxtlikdə müvəffəqiyyət qalası, xoşbəxtlikdə bəzək, hər yerdə sadiq və ayrılmaz yoldaşdır.
• Elm və din doğma bacıdırlar. Əgər onlar arasında ədavət, düşmənçilik toxumu səpilməsə, onlar heç vaxt bir-biri ilə mübahisə etməzlər. Əksinə, elm və din bir-birini tamamlayır və gücləndirir.
• Elmin köməyi ilə insan ağlı maddənin çox dərinliklərinə nüfuz edə bilir, onun mahiyyətini və məqsədini bilir. Elm və təcrübə, ağılın inkişafı üçün lazım olan materialları toplamağa kömək edən vasitələrdir.

Ə

• Əcdadlarımıza qəribə, qaranlıq və vahiməli görünənlər bizim üçün olduqca əlçatan, başa düşülən və xoşdur.
• Əgər mən hərfləri tanımadan oxumaq istəsəydim, bu cəfəngiyyat olardı. Bu qayda ilə, əgər mən şeylərin başlanğıcları haqqında təsəvvürə malik olmadan təbiət hadisələrini mühakimə etmək istəsəydim, bu da cəfəngiyyat olardı.
• Əgər yaxşı bir işi çətinliklə görsən, əməyin unudular, amma yaxşı işin qalar. Əksinə, pis iş görməkdən həzz alarsansa, həzz unudulacaq, pis iş isə qalacaq.
• Ən bilikli insanın cavab verə biləcəyi qədər sual verə bilməyən cahil yoxdur.

G

• Gərgin əmək bütün maneələri dəf edir.
• Gözəl danışmaq istəyən düzgün danışmağı bacarmalı və fikrini söyləmək üçün kifayət qədər söz ehtiyatına malik olmalıdır.

H

• Heç kim fərziyyələri lağa qoymağa tələsməməlidir. Məhz dünyanın ən böyük zəkaları onların köməyi ilə kəşflər ediblər.
• Həqiqi kimyaçı yalnız praktik və nəzəriyyəçi yox, həm də filosof olmalıdır.
• Həyata keçirilən bir təcrübə, elə fikir kimi qalan min nəzəriyyədən qat-qat qiymətlidir.

İ

• İdrak, elmin köməyi ilə maddənin sirlərinə nüfuz edir, həqiqətin harada olduğunu göstərir. Elm və təcrübə yalnız ağıl üçün materiallar toplayan vasitələrdir.
• İlham, əbədi təcavüz edilə bilən bir qızdır.
• İlham, əxlaqsız qız kimidir: həmişə əlçatandır, istənilən vaxt ondan istifadə etmək olar.

J

• Jurnalist fərziyyələri qınamağa tələsməməlidir. Onlar ən böyük insanların ən vacib həqiqətləri aşkar etmək üçün idarə etdiyi yeganə yoldur.
• Jurnalist heç vaxt öz üstünlüyü, nüfuzu, mülahizələrinin dəyəri barədə yüksək fikirdə olmamalıdır. Çünki, onun məşğul olduğu fəaliyyət özü-özlüyündə həsr etdiyi adamın qüruru üçün xoşagəlməz hadisədir və əgər jurnalist şüurlu şəkildə həmin adama narahatlıq yaratsaydı və onu haqsız olmağa məcbur etmiş olsaydı, tamamilə haqlı olmazdı.

K

• Keçmişini bilməyən xalqın gələcəyi yoxdur.
• Kiçik adam dağ başında da kiçikdir, nəhəng adam isə çuxurda da nəhəngdir.
• Kiçik işin öhdəsindən gələ bilməyən böyük işlər də görə bilməz.
• Kimya - fizikanın sağ əli, riyaziyyat - onun gözləridir.
• Kimyəvi çevrilmələri aparmadan və onu praktikada görmədən kimyanı heç vəchlə öyrənmək olmaz.

Q

• Qeyri-müəyyən və dumanlı yazı yazanlar ya qeyri-ixtiyari olaraq öz axmaqlıqlarını göstərir, ya da qəsdən onu gizlədirlər. Çox vaxtlar isə onlar aydın təsəvvürləri olmayan şeylər barəsində dumanlı yazı yazırlar.
• Qocalıqda gənclik illərinin dəbdəbəli həyatının xəstəlikləri üzə çıxır. Ona görə də gənc yaşlarında dəbdəbədən uzaqlaşmaq lazımdır.
• Qrammatikasız oratoriya – axmaq, poeziya – pəltək, fəlsəfə – əsassız, tarix – anlaşılmayan, hüquq elmi isə şübhəlidir.

M

• Mən adlı-sanlı cənabların, yaxud yerdəki sahiblərin masasının axmağı, eyni zamanda mənə məna verən və bu mənanı ala biləcək Uca Tanrıdan da aşağı olmaq istəmirəm.
• Mən elm və vətən naminə atanın iradəsinə qarşı çıxmağı günah hesab etmirəm. Mən bütün həyatımı buna həsr etmişəm ki, ömrümün sonuna kimi cahillərə və elm əleyhdarlarına qarşı mübarizə aparım. 20 ildən artıqdır ki, bu işlə məşğul oluram, gəncliyimi buna həsr etmişəm və qocalığımda da belə edəcəyəm.

R

• Riyaziyyat, ən azından düşüncə və zehnin nizama salınmasına kömək etdiyi üçün sevilməlidir.
• Roma imperatoru V Karl deyir ki, Tanrı ilə ispan, dostlarla fransız, düşmənlə alman, qadınla italyan dilində danışmaq yaxşıdır. Ancaq əgər o rus dilinə bələd olsaydı, təbii ki, rus dilini də bu sıraya əlavə edərdi. Çünki rus dilində ispan dilinin əzəmətini, fransız dilinin canlılığını, alman dilinin möhkəmliyini, italyan dilinin zərifliyini, üstəlik, şəkillərdəki yunan və latın dillərinin zənginliyini, yığcamlığını tapmaq olar.
• Rus dilinin gözəlliyini, zənginliyini və gücünü əsrlər əvvəl yazılmış kitablardan öyrənmək olar. Bu kitablar qaydaları bilməyən və nə vaxtsa yaranacağını ağıllarına belə gətirməyən insanlar tərəfindən yazılmışdı.

S

• Sevgi ildırım kimidir. O, səssizcə, gurultusuz vurur. Hətta onun güclü zərbələri bizə zövq verə bilər.

T

• Tanrı bəşər övladına iki kitab bəxş etdi. Birində əzəmətini, digərində iradəsini göstərdi. Birinci kitab Onun yaratdığı görünən dünyadır. O dünya ki, onun binalarının nəhəngliyinə, gözəlliyinə, ahəngdarlığına baxan insan ona verilən anlayışa uyğun olaraq Tanrının qüdrətini qəbul etsin. İkinci kitab isə Müqəddəs Ayələrdən ibarətdir. Bu kitabda bizim xilasımız üçün Yaradanın iltifatı göstərilmişdir.
• Təbiət olduqca sadədir. Buna zidd olanların hamısı rədd edilməlidir.
• Təbiətdə mövcud olan hər şey riyazi olaraq dəqiq və müəyyəndir; bəzən bu dəqiqliyə şübhə ilə yanaşsaq da, cahilliyimiz bundan heç bir nəticə çıxarmaz: hətta bütün dünya iki dəfə iki dörd olmasına şübhə etsə belə, bütün şübhələnənlərdə də iki dəfə iki dörd edəcəkdir.
• Tənbəl insan iyrənc, üfunətli və hərəkətsiz bataqlıq suyuna oxşayır.

Ü

• Ümumi fayda üçün, elmin təsdiqi naminə doğma atama qarşı üsyan etməyi günah saymıram.

V

• Vətəni şücaətinizlə şöhrətləndirin!

Y

• Yalnız gərgin əmək bütün maneələri dəf edə bilər.
• Yaltaq adamın dodaqlarından həmişə bal, ürəyindən isə zəhər damar.
• Yaradan bəşəriyyətə iki kitab verdi. Birində əzəmətini, digərində iradəsini göstərdi. Birincisi, onun yaratdığı bu görünən dünyadır ki, insan öz binalarının genişliyinə, gözəlliyinə və ahənginə baxaraq, bəxş edilmiş məfhuma görə ilahi qüdrətini tanısın. İkinci kitab Müqəddəs Kitabdır. Bu, bizim xilasımız üçün yaradanın xeyirxahlığını göstərir. Bu peyğəmbərlik və həvarilərdən ilham almış kitablarda tərcüməçilər böyük kilsə müəllimləridir. Və bu görünən dünyanın kompozisiyasının bu kitabında peyğəmbərlər, həvarilər və kilsə müəllimləri kimi fiziklərin, riyaziyyatçıların, astronomların və ilahi, təbiətin təsirli hərəkətlərini izah edənlərin mahiyyəti bu kitabdadır. Riyaziyyatçı ilahi iradəni kompasla ölçmək istəyirsə, ağılsızdır. Müqəddəs Yazıların tərcüməçiləri və təbliğçiləri Allahın iradəsinə uyğun olaraq fəzilət yolunu göstərir, salehlərin mükafatını, qanunsuzların cəzasını və həyatın rifahını təqdim edirlər. Astronomlar ilahi qüdrət və əzəmət məbədini açır, Uca Yaradana ehtiram və şükrlə birləşərək müvəqqəti səadətimizə aparan yollar tapırlar. Divar kağızları, ümumiyyətlə, bizə təkcə Allahın varlığından deyil, həm də Onun bizə verdiyi sözsüz nemətlərindən xəbər verir. Aralarına dəli səpmək və fitnə salmaq günahdır!