Əhməd bəy Ağaoğlu

Əhməd bəy Ağaoğlu
Doğum tarixi	1869
Doğum yeri	Şuşa
Vəfat tarixi	1939
Vəfat yeri	İstanbul
Dəfn yeri	Feriköy məzarlığı
Vikipediya məqaləsi

Əhməd bəy Ağaoğlu (1869-1939) — ictimai xadim, siyasətçi, jurnalist, pedaqoq və yazıçı.

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

B

• Başqa xalqlar irəli getdiyi halda, tərəqqi yolunda əlçatmaz dərəcədə bizdən aralandığı bir zamanda, biz müsəlmanlar uzunsürən yuxudan min ildən bəri başımıza, dilimizə, ağzımıza,əqidəmizə, qəlbimizə, xəyalımıza və fikrimizə döyülən şillə və yumruqlar sayəsində şimdi baş qaldırıb, yoldaşları getmiş görüb, özümüzü...səhrada tək-tənha görüb mat və məəttəl bir-birimizə deyirik: nə çox yatmışıq. Qəzetimizdə yuxuya qalıb yatmağımızın səbəbini bəyan edəcək, müllətimizi qəflət yuxusundan oyadıb, karvan dalınca sürətlə getməyə dəvət edəcəyik.
• Bəli. Sərbəst ölkənin fərdləri arasında həmrəylik əsasdır. Bir azad olmayan yerlərə baxın. Orada fərdlər və ailələr ayrı-ayrı yaşayırlar, aralarında əlaqə və münasibət çox azdır… Burada əsas məsələ ayrılıqdır, eqoizmdir. Vətəndaşlar bir-birinə yaddır; hər kəs başqasına laqeyddir. Belə bir cəmiyyətin fərdlərini əzmək asan olduğu kimi, cəmiyyət özü də cansız, qansız əsgi parçası kimi atılıb tutulur, oyuncağa çevrilir.

F

• Farslar İslamın ürəyini gəmirmiş, hər il yeni təriqət yaratmışlar; nəzakət xatirinə və rahat olduğu üçün bu təriqətlərə dini don geyindirmiş, amma (bu təriqətlərin) mahiyyəti tamamilə siyasi olaraq qalmışdır; beləcə Zeydilər, İsmaililər, Bəttanilər, Qərmətilər və saysız başqa təriqətlər yaranmışdır.

G

• Gəlin açıq və səmimi danışaq. Əcdadlarımız bizə nəyi miras qoyub gediblər? Onlara nəyə görə hörmət etməliyik? Özlərinin səfehlikləri və ağılsızlıqları ucbatından şəhərləri, qarət olunmuş kəndləri tərk edib getdiklərinə görəmi, öz əcdadlarının əməyi ilə yaradılmış bütöv, nəhəng orqanizmləri viran qoyduqlarına görəmi?.. Əcdadlarımıza nəyə görə hörmət etməliyik? Zorakılıq qarşısında qorxub geri çəkilmək ənənələrinə görəmi, bizim qüvvələrimizi hələ də korşaldan, bizi yaşamaq qabiliyyətindən tamamilə məhrum edən güclülərin qabağında kor-koranə, mənasızcasına baş əymək xasiyyətinin nəsildən-nəslə irsən keçməsinə görəmi?

H

• Həqiqi millətçi millətini tənqid etməkdən, millətinin eyyubatını (eyiblərini), qüsuratını görkəzməkdən, millətinin azarlarını, dərdlərini arıyıb da açıq-açığa deməkdən nəinki çəkinmiyorlar, bəlkə bir an böylə qafil olmuyorlar. Və həmçinin həqiqi millətçilər qeyri millətlərin arasında olan gözəl sifətləri, gözəl adətləri, gözəl binaları öz milləti üçün imtisal edüb (örnək bilib), millətini bu gunə şeyləri əxz etməyə təhrik və təşviq etməkdən çəkinmiyorlar.
• Həmrəylik vəzifədir. Bu vəzifəni icra etməyənlər ölkə vətəndaşlığını itirirlər.

İ

• İslamı özü bildiyi şəkildə, özünün mənəvi ehtiyaclarına uyğun olaraq dəyişdi, öz “ərəbçiliyini” elə zorladı, ona elə pozğunluq və dekadentlik gətirdi ki, indi də İslam özünə gələ bilmir. İslama bütün məzhəblər, bütün təfriqələr, bütün zorlamalar, subversiv nəzəriyyələr İrandan gəldi və yalnız “assimilyatora” qarşı sönməz-tükənməz nifrətlə təlqin edildi. İran bu nifrəti ört-basdır edərək, bəzən onu gizlədərək, səbrlə öz vaxtını gözlədi.

Q

• Qınına girmiş bir insan ki, o qından başqa bir şey görməz, hiss edə bilməz, bütün narahatlıqları, düşüncələri o dar mühitin içində dolaşar.
• Quran həmişə fərdiyyətçiliyə, pərakəndəliyə qarşı çıxır. Bir halda ki, müsəlmanlar qardaşdırlar, qardaşların gücü də birlikdədir, həmrəylikdədir. Qarşıya çıxan bütün çətinlikləri yalnız birlikdə aradan qaldırmaqla istənilən məqsədə nail olmaq mümkündür. Biz isə Qurana əməl etmədiyimizə, inanmadığımıza görə ondakı birlik çağırışına da əməl etmirik, birləşmək əvəzinə parçalanırıq, sıralarımız azalır, gücümüz zəifləyir, ayrılıqda heç bir iş görə bilmir, nəticədə, geriləyir, tənəzzülə uğrayırıq. Buna görə də düşdüyümüz vəziyyətdən, fəlakət və əsarətdən, zülm və istibdaddan xilas olub nicat tapmaq üçün birləşməliyik, çəkici zindanın üzərindəki bir nöqtəyə vurmalıyıq, düşüncəmiz də, iradəmiz də bir olmalıdır! Nicatımız, xilasımız birlikdədir!

M

• Millətçilik özü-özlüyündə hörmətə layiq, hətta möhtəşəm bir hadisədir, çünki o, xalqların həyatında bir zərurətdir. Mən hətta düşünürəm ki, bəşəriyyətin təkamülü tarixində millətçilik dindən sonra insan ruhunun ikinci böyük mərhələsidir. O, tarixdə ən böyük qəhrəmanlıqların nədəni olmuş, yenə də olacaq. Onsuz bir sıra xalqlar yenə də yadların zülmü altında inləməli olacaqdı və məhz onun sayəsində hələ bir çoxları uyğun çıxış yolu tapacaq... Həqiqi, dürüst, sonunadək özünə sadiq qalan millətçi, özününkünü müdafiə edərkən, başqasınınkı üzərində hər hansı zülmü də rədd etməlidir.

T

• Türk qadınını aşağılayaraq Türk həyatiyyət və mədəniyyətinin gəlişməsi və iləriləməsinə əngəl olan qüvvə o köhnə və çürük İran mədəniyyətidir.

Haqqında sitatlar

• Əhməd bəy Ağaoğlu ötən əsrin əvvəllərindən etibarən Azərbaycanda və onun hüdudlarından kənarda cərəyan edən mürəkkəb ictimai-siyasi proseslərdə fəal iştirak etmiş və milli oyanış hərəkatının daim ön sıralarında dayanan vətənpərvər şəxsiyyət, eyni zamanda, müsəlman Şərqində müasirləşmə siyasətinin ardıcıl tərəfdarı kimi tanınmışdır. Ümumxalq mənafeyinin qorunması naminə çoxşaxəli, gərgin və məhsuldar fəaliyyəti ərzində o, parlaq bədii-publisistik və dolğun elmi-nəzəri irs yaratmış, Azərbaycanın ədəbi-mədəni və sosial-fəlsəfi fikir xəzinəsinin yeni ideya və konsepsiyalarla daha da zənginləşməsində diqqətəlayiq xidmətlər göstərmişdir. Əhməd bəy Ağaoğlunun ictimai problemləri mənəvi-əxlaqi aspektdə işıqlandıran, cəmiyyəti tərəqqiyə doğru yönəlməyə və qabaqcıl dünya mədəniyyətindən bəhrələnməklə yeniləşməyə çağıran geniş mövzu dairəsinə malik dərin məzmunlu əsərləri Azərbaycan maarifçiliyinə mühüm töhfədir.
  • İlham Əliyev, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
• Onunla əməkdaşlıq etmiş bir adam kimi deyə bilərəm ki, o zamankı (XX əsrin əvvəllərindəki) qızğın illərdə Ağaoğlu Əhməd qədər heç bir kəs milli hərəkat və milli dava cəbhəsinin atəş xəttində bulunmamışdır.
  • Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, ictimai xadim
• Bu qafa ancaq bir türkdə ola bilər.
  • Mustafa Kamal Atatürk, siyasətçi və dövlət xadimi
• Ağaoğlu türk və yazar olaraq yüz illərlə içimizdə yanan milliyyət şüurunu oyandırmaq üçün səsi gəldikcə bağırdı. İnsan olaraq Ağaoğlu təmizliyin və hürriyyətin biri-birindən ayrılmadığı vicdanının təlqinlərinə görə fəzilətli və hürr insanlar ölkəsinin arxasınca qanadlandı.
  • Peyami Səfa, türk yazıçısı