Hans-Georq Qadamer

	Hans-Georq Qadamer
Doğum tarixi	11 fevral 1900
Doğum yeri	Marburq
Vəfat tarixi	13 mart 2002
Vəfat yeri	Heydelberq
Dəfn yeri	Heydelberq
	Vikipediya məqaləsi
	Vikipediya məqaləsi

Hans-Georq Qadamer (11 fevral 1900 – 13 mart 2002) — Alman filosofu.

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

A

Anlaşıla bilən varlıq dildir.
Aristotel insanın klassik tərifini qoydu, ona görə insan loqosu olan canlı varlıqdır. Qərb ənənəsində bu tərif, insanın heyvan məntiqi, düşüncə qabiliyyəti ilə bütün digər heyvanlardan seçilən rasional varlıq olduğunu ifadə edən bir formada kanonik oldu. Beləliklə, o, yunanca logos sözünü ağıl və ya düşüncə kimi tərcümə etdi. Əslində isə bu sözün ilkin mənası dildir…. Loqos sözü təkcə düşüncə və dil deyil, həm də anlayış və qanun deməkdir.

B

Bəşəri elmlərdə heç kim insanın təbiətini və ruhunu qavrayıb onu təbiət elmlərində olduğu kimi bu mütərəqqi təbiət elminin meyarları ilə ölçə bilməz. Tarix və cəmiyyətlə məşğul olan elmin mahiyyəti təbiət elmlərinin metodları ilə dərk edilə bilməz.
Biz başa düşmək istəmədən, yəni nəyinsə deyilməsinə icazə vermək istəmədən başa düşə bilmərik… Kiminsə bizə demək istədiklərini artıq bildiyimizi iddia edərək onun qarşısını almağa çalışdığımız zaman başa düşmək olmur.
Bizi adət-ənənədə bizə danışanlara kar edən gizli qərəzlərin zülmüdür.

Ç

Çünki həm sənət, həm də tarix elmləri bizim öz varlıq anlayışımızın dərhal işə salındığı təcrübə üsullarıdır.

D

Dildən başqa heç bir şey mövcud deyil.
Dilin əsl varlığı onu eşidəndə daxil olduğumuz şeydir — deyilənlər.
Dini ənənələrindən uzaq düşmüş mədəni cəmiyyət incəsənətdən estetik şüurun və "sənət nöqteyi-nəzərinin" verə biləcəyindən daha çox şey gözləyir. Romantik yeni mifologiya arzusu… rəssama və onun dünyadakı vəzifəsinə yeni bir təqdis şüuru verir. O, "dünyəvi xilaskar" kimi bir şeydir ki, onun yaradıcılığının kiçik miqyasda xilas edilməmiş dünyanın ümid etdiyi fəlakətin aradan qaldırılmasına nail olması gözlənilir.

Ə

Əsl humanist üçün klassik müəllif, şübhəsiz ki, əsəri onun özünün başa düşdüyündən daha yaxşı başa düşülən biri deyil. Humanist üçün heç vaxt unudulmaması lazım olan bir şey, ali məqsəd, ilk növbədə, klassik modelləri "dərk etmək" deyil, onlara bərabər olmaq və ya onları üstələməkdir. Buna görə də filoloq öz modellərinə hər şeydən əvvəl yalnız tərcüməçi kimi deyil, təqlidçi kimi, hətta rəqib kimi də bağlıdır.
Əslində əminlik çox fərqli rejimlərdə mövcuddur. Şübhədən keçmiş yoxlamanın verdiyi əminlik növü, mütləq bir iddia irəli sürdükdə bütün məqsədlərin və dəyərlərin insan şüurunda göründüyü birbaşa canlı əminlikdən fərqlidir. Lakin elmin əminliyi həyatda əldə edilən bu cür əminlikdən çox fərqlidir. Elmi əminlikdə həmişə Kartezyen (Kartezyen sözü "dekart" kimi tanınır. Eyni zamanda onu Dekart fəlsəfəsini mənimsəyən şəxs və ya insanlarla birlikdə kimi ifadə etmək mümkündür) bir şey var. Bu, yalnız şübhə doğurmayan şeylərə imkan verməyə çalışan tənqidi metodun nəticəsidir. Deməli, bu əminlik şübhələrdən və onların öhdəsindən gəlməkdən irəli gəlmir, əksinə, şübhə doğuran hər hansı bir prosesdən həmişə qabaqdır.

G

Gizli ön mühakimələrin tiranlığı bizi ənənədə bizimlə danışanlara kar edir.

H

Həqiqətdə tarix bizə deyil, biz tarixə aiddir. … Subyektivliyin mərkəzi təhrif olunmuş güzgüdür. Fərdi özünü əks etdirmə, sadəcə olaraq, tarixi həyatın qapalı dövrəsində titrəmədir. Məhz buna görə də fərdin qərəzləri – onun mühakimələrindən qat-qat artıq – onun varlığının tarixi reallığıdır.
Həqiqi təcrübə insanın öz sonluğundan xəbərdar olduğu təcrübədir.

İ

İncəsənət təcrübəsi fəlsəfə təcrübəsi ilə birlikdə elmi vicdanın öz hüdudlarını qəbul etməsi və tanıması üçün ona ünvanlanan ən ciddi xəbərdarlıqdır.
İnsana yalnız son sualların davamlı şəkildə qoyulması deyil, nəyin mümkün, nəyin mümkün, nəyin doğru olduğunu, burada və indi hiss etmək lazımdır. Bütün insanların filosofu, məncə, nail olmaq iddiasında olduğu şeylə özünün düşdüyü reallıq arasındakı gərginliyin fərqində olmalıdır.

K

Kimin dili varsa, dünyası da var.

M

Mədəniyyət təmkin və özündən uzaqlaşma hissini və nəticədə özünün ümumbəşəriliyə doğru yüksəlməsini nəzərdə tutur.
Mənə aydın idi ki, bizim irsi və qazanılmış tarixi təhsilimizin şüur formaları — estetik şüur və tarixi şüur əsl tarixi varlığımızın yadlaşmış formalarını təqdim edirdi.
Mənim əcdadlarım brahmanlar olub. Ömrlərini Allahı axtarmağa sərf etdilər. Mən həyatımı İnsan axtarışında keçirirəm.
Müasir incəsənətin əsas motivlərindən biridir ki, o, tamaşaçının, istehlakçının, tamaşaçının sənət əsəri qarşısında saxladığı məsafəni aradan qaldırmaq istəyir.

N

Nə qədər çox dil canlı əməliyyatdırsa, biz ondan bir o qədər az xəbərdar oluruq. Beləliklə, dilin özünü unutqanlığından belə çıxır ki, onun həqiqi varlığı onda deyilənlərdən ibarətdir.
Nitqin mahiyyəti onun özünün açıq-aşkar uçurum bilməməsidir.
Nitqin sirri ondadır ki, əslində nitqdən çıxış heç vaxt tam olaraq reallaşa bilməz. Çünki nitq haqqında hər düşüncə həmişə nitqlə əldə edilir.

O

Oxumaqda təcrübəsiz insanlar çox vaxt mətnin səhv ola biləcəyinə dair zərrə qədər də şübhə etmirlər, çünki onlar yazılan hər şeyi özünü təsdiq edən sənəd kimi qəbul edirlər.
Oyun quruluşu oyunçunu özünə hopdurur və bununla da onu mövcudluğun faktiki gərginliyini təşkil edən təşəbbüsü ələ keçirmək yükündən azad edir.

Ö

Özümüzü yoxlama prosesi ilə özümüzü dərk etməzdən çox əvvəl, yaşadığımız ailədə, cəmiyyətdə və dövlətdə özümüzü aydın şəkildə dərk edirik.

S

Sərbəst rəssam sifarişlə yaratmır. O, göründüyü kimi, məhz öz işinin tam müstəqilliyinə görə seçilir, ona görə də cəmiyyət nöqteyi-nəzərindən həyat tərzini ictimai əxlaq normaları ilə qiymətləndirmək mümkün olmayan kənar adamın xarakterik xüsusiyyətlərini də əldə edir.
Sualın mahiyyəti imkanların açılması və açıq saxlanılmasıdır.

T

Tərcümə prosesi öz mahiyyətində insanın dünyanı və sosial ünsiyyəti dərk etməsinin bütün sirlərini ehtiva edir.

Y

Yaxşı şeir yazmaq asandı, ona görə də şair olmaq çox çətin idi.

İstinadlar