Oğuznamə

Oğuznamə - oğuz folkloru toplusu, Berlin kitabxanasında saxlanılan, XV-XVI əsrlərdə üzü köçürülən əlyazmasıdır. “Hazihi-r-risaləti-min kəlimati Oğuznamə əl-məşhur bi-atalar sözü” adlanan bu əlyazmanın 400 atalar sözünü ilk dəfə alman şərqşünası F.fon Dits 1889-cu ildə nəşr etdirmişdir. İkinci əlyazma Sankt-Peterburq Şərqşünaslıq İnstitutunun əlyazmalar fondunda saxlanılan və birinci vərəqi “Haza kitabi-Oğuznamə” adlanan “Məcməüləmsali- Məhəmmədəli”dir. Bu əlyazma tam şəkildə ilk dəfə 1987-ci ildə Bakıda S.Əlizadə tərəfindən ön sözü ilə birlikdə nəşr olunmuşdur. Əlyazmadakı paremik vahidlərin sayı 2000-ə yaxındır.

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Ac qatıq istəməz.
• Aç ol, dinc ol.
• Aç toyuq özünü taxıl bazarında görər.
• Adın ki, oldu Rəşid, bir söylə, bir eşit.
• Axşam olsa yat, sabah olsa, get.
• Ağlama ölü üçün, ağla dəli üçün.
• Alan satandan umur.
• Allah işin bilir.
• Alət işlər, ər öyünər.
• Allah öldürməyəni kimsə öldürə bilməz.
• Allah sağ gözü sol gözə möhtac eyləməsin.
• Arvad kişini atadan-anadan, dostdan-yoldaşından ayırar.
• At minənindir, qılınc qurşananındır.
• At muraddır.
• Ata minmək can üstündə can bəsləməkdir.
• Ata sənəti oğula mirasdır.
• Atdan düşən ölməz, eşşəkdən düşən ölər.
• Atılan ox geri dönməz.
• Ay var ikən ulduza nə minnət?
• Ayı gör, oruc tut, ayı gör, bayram et.
• Azacıq başım, ağrımaz başım.

B

• Bal deməklə ağız dadlı olmaz.
• Bal tutan barmağın yalar.
• Başına gələn başmaqçıdır.
• Bayquş viranələri sevər.
• Bazar bazara sığmaz.
• Bazar elin bazarıdır.
• Bilmədiyini söyləmə.
• Bilmirsən, bir biləndən soruş.
• Bir daş ilə iki quş vurulmaz.
• Borclu ölməz, bənizi saralar.
• Böyük başın böyük ağrısı var.

C

• Cahil vaxtsız xoruz kimidir.

Ç

• Çıraq dibi qaranlıq olur.
• Çox gəzən, çox görər.
• Çox gülən, çox ağlar.
• Çox yaşayan çox bilməz, çox gəzən çox bilir.
• Çörək kəsmək hünərdir.

D

• Dama-dama göl olar.
• Dənizdəki balığı satma.
• Dişi aslan da aslandır.
• Doğruya zaval yoxdur.
• Dost başa baxar, düşmən ayağa baxar.
• Dörd divarı yox, qoz ağacından qapısı var.
• Döyülmək eşşəyə yaraşır.
• Dünyada ölüm olmasa, adam adamın ətini yeyər.
• Düşmənin ömrü qar ömrü kim i ola.
• Düzənlik hardadırsa, bərəkət də ordadır.

E

• El baylı-yoxsullu olar.
• El eybini sənə söyləyən sənin də eybini elə söylər.
• El ilə gələn bəla bayramdır.
• El keçən körpüdən sən də keç.
• Eldə söz çox olar.
• Elə uyan arvadını boşayar.
• Elin atdığı daş uzaq gedər.
• Enişdən yoxuş yaxşıdır.
• Enmədiyin yerə çıxma.
• Eşşəyinə gücün çatmırsa, palanı döymə.
• Ev alma, qonşu al.
• Evdəki hesab bazarda düz gəlməz.
• Evlənən bir kərə ox deyir, ölüncə ah deyir.
• Eyibsiz yar istəyən yarsız qalar.

Ə

• Əl əldən üstündür.
• Əl əli yuyur, iki əl üzü yuyur.
• Əmanətə minən tez enər.
• Ər ər gərək, övrət övrət gərək.
• Ər ölmüş, qanun ölməmiş.
• Ərəb doyunca yeyər, türk ölüncə yeyər.
• Ət ilə dırnaq arasına girən iylənib çıxar.
• Əvvəl hesab, sonra qəssab.
• Əvvəl təam, sonra kəlam.
• Əyri otur, doğru söylə.

G

• Göz tərəzidir.
• Gözəl arvaddan çirkin ər yaxşıdır.
• Gözəl nazlı gərək.
• Gözəlin müştərisi çox olar.
• Gözü ancaq torpaq doyurar.
• Gül tikansız olmaz.
• Gündüz yarasaya gecədir.

H

• Haqq söz açı olar.
• Haram dadlı olur.
• Havadakı quşu satma.
• Heyvanın cəlladı qəssabdır.

X

• Xəbəri uşaqdan al.
• Xədimin oğlu-qızı olmaz.
• Xəlbirdə su durmaz.

İ

• İgidim sağ olsun, tapılmayan qız olsun.
• İgidin yorğunluğu qarnı doyana kimidir.
• İgidlik on, doqquzu hiylədir.
• İki gönül bir olarsa, samanlıq da saraydır.
• İki könüllü olma.
• İki qarpız bir qoltuğa sığmaz.
• İki sevgi bir könüldə olmaz.
• İlanın qisasını kərtənkələdən alma.
• İnək südünə görə mələr.
• İnsaf din yarısıdır.
• İş bacaranındır.
• İt ağzında sümük tutar.
• İt dişi donuz dərisinə münasibdir.

K

• Kiminə hay-hay, kiminə vay-vay.
• Kişiyə əvvəl can gərək, sonra cahan gərək.
• Köhnə düşmən dost olmaz, köhnə dost düşmən olmaz.
• Könüldən könülə yol var.
• Kölgəsində yatacağın ağacı budama.
• Kül təpəcik olmaz.

Q

• Qar üstündə yatan ölməmiş, un üstündə yatan ölmüş.
• Qara xəbər yerdə qalmaz.
• Qapısız ev olmaz.
• Qardaşdan qarın yaxındır.
• Qələmin qiymətini yazıçı bilər.
• Qəribin dostu olmaz.
• Qılınc yarası sağalar, söz yarası sağalmaz.
• Qılıncdan qaşıq yaxşıdır.
• Qış göydə qışlamaz.
• Qış qılınc kimidir.
• Qız almaq hasar almaq kimidir.
• Qızlar tez böyüyər.
• Qoca qoynunda çörək var, igid qoynunda çomaq var.
• Qocaları yoxsul bilmə, bay bil.
• Qonaq qonağı sevməz, ev sahibi ikisini də sevməz.
• Qonşun kimdirsə, qardaşın odur.
• Qonşunun eşşəyini doqquz istə, sənin on olsun.
• Quduzun ömrü qırx gündür.
• Qurd balası yenə qurd olar.
• Qurd yanında quş da doyar.
• Quru gön bit artırar.

M

• Mal kişiyə düşməndir.
• Mən nə vaxt ölsəm, qiyamət o gün qopar.
• Məscid yanında məscid yaraşmaz.
• Min gör, bir al.
• Min haramdan bir halal yaxşıdır.
• Min ölç, bir kəs.
• Müxənnət körpüsündən keçməkdənsə, suda boğulmaq yaxşıdır.

N

• Nakəsə əl açmaqdan ac qalmaq yaxşıdır.
• Nə çiy ye, nə də qarnın ağrısın.

O

• Od imandandır.
• Odunsuz ocaq olur, külsüz ocaq olmaz.
• Oğlum kimi sevsə, gəlinim odur.
• Oğlun varsa, oöruya gülmə.
• Oğul ataya görə süfrə yayar.
• Oynaşına inanan övrət ərsiz qalır.

Ö

• Ölüm haqq işidir.
• Ölünün dostu olmaz.
• Öpüb-qucmaqla oğul-qız olmaz.

S

• Sağ baş yastıq istəməz.
• Sədəqə verən əllər dərd görməsin.
• Sənə söyləyirəm qızım, sən də eşit gəlinim.
• Sərçədən qorxan darı əkməz.
• Sərçəyə civ-civ öyrətmə.
• Söyləyənə dinləyici gərək.
• Söz sözü çəkər.
• Sözü bişirib söylə.
• Su ilə odun nə oyunu var?
• Su istəyənindir.

T

• Tutulmayan oğru - bəydən doğru

U

• Ucuzluq səndən, bərəkət Allahdan.
• Utananın oğlu-qızı olmaz.

Ü

• Üz üzdən qızarar.
• Üz üzdən utanar.

Y

• Yaxşılıq elə, dənizə burax, balıq bilməsə də, xalıq bilər.
• Yağlı qazan yağlı qazana girər.
• Yalançıdan it yaxşıdır.
• Yanlış Bağdaddan dönər.
• Yaramaz işin sonu peşmanlıqdır.
• Yatan ilanın quyruğunu basma.
• Yeri də qulağı var.
• Yoxdan tanrı da bezər.
• Yoxsulun qoyunu toyuqdur.
• Yuxu yastıq istəməz.
• Yüyənsiz ata minmə.