Bəlkə də əxlaqın mənbəyi vicdandır. Amma əxlaq heç vaxt vicdanla yaxşı hesab edilən şeylərin mənbəyi olmayıb.
Bir dəfə aşiq olduqda, biz özümüzü aldatmaq üçün misilsiz bir qabiliyyət əldə edirik.
Biz çatışmayan şeylərlə öyünməyə üstünlük veririk.
Biz təbiəti ona görə sevirik ki, o, bizə nə nifrət edir, nə də paxıllıq edir.
Bizi sevgi sərgüzəştlərindən xilas edən səbəb deyil, həddindən artıq məşğulluqdur. Sevgiyə tam təslim olmaq üçün ilk növbədə vaxt lazımdır. Keçmişin sevgililərini xatırlayın — Verter, Romeo, Tristan — hamısı boş insanlardır.
Bütlərin məhv edilməsinə heç kim etiraz etmir. Heç kim onun postamentə qoyulmasına etiraz etmir. Amma ən yüksək lütf kürsüdə rahat otura bilənə verilirdi və belə adam ya axmaqdır, ya toyuq tutandır, ya da qəhrəmandır.
Bütün insanlar üçün yeganə ümumi hiss ölüm qorxusudur. Təsadüfi deyil ki, intihara əxlaqi münasibət bəslənir.
Ədəbiyyat sözlərin köməyi ilə özünü ifadə etmək sənətidir.[1]
Ədəbiyyatda nəsr ancaq özündə ehtiva etdiyi poeziyaya görə yer tutur.
Əgər üzməyi öyrənməyənə əmr edilsə: "Üzmək!" Hər kəs bunun axmaq olduğunu düşünər. Qaçışda məşq etməmişlərə: "Qaç!" Bu da ağılsızlıq olardı. Amma hamımız belə axmaq əmrlərlə doğulmuşuq. Biz ana bətnində yaşamağı öyrənmişikmi? Mübarizə meydanını çox xatırladan həyata girməli olduğumuz zaman doğulmağa vaxtımız olmayıb. Təbii ki, üzməyi öyrənməyən yaxşı üzgüçü ola bilməz. Qaçışla məşğul olmayanlar əsl qaçışçılardan geri qalacaqlar. Beləliklə, biz həyat arenasını zədəsiz tərk edə bilmərik. Ola bilsin ki, təcrübəli insan desin: "Biz ağsaqqallara əməl etməliyik. Onlar sizə nümunədir". Ancaq yüzlərlə üzgüçü və qaçışçı görə bilərsiniz və dərhal üzməyi və ya qaçmağı öyrənə bilməzsiniz. Bunun əvəzinə suyu udmaq və ya tozda çirklənmək. Baxın, dünya çempionları qürurlu bir təbəssüm arxasında üzünü gizlətmirlərmi?
Əxlaq faydalıdır — onun sayəsində vaxta və səyə qənaət edirik. Əxlaq itkidir — vicdanın tam iflicidir.
Əxlaqı düşünmədən təkzib etmək iqtisadiyyatı az anlamaq deməkdir. Əxlaqa ağılsızca tabe olmaq qorxaq və ya tənbəl olmaqdır.
Ən çox da bizdə olmayanlarla fəxr etmək istəyirik.
Hakimiyyət yalan uydurub, sədaqətə çağırır. Bu, klan kredit kartını təhvil vermək və əvəzində sikkə tələb etmək kimidir. Hakimiyyət nə qədər sadəlövhdür.
Heç bir halda əmin deyilsiniz ki, fiziki ehtiyaclarınızı məhdudlaşdırsanız, mütləq harmoniya əldə edəcəksiniz. Bunun üçün mənəvi ehtiyaclarınızı məhdudlaşdırmaq lazımdır.
Həqiqətən, insan həyatı şeh və ya bir anlıq şimşək çaxmasına bənzəyir.
Hərəkətlərimiz qabiliyyətlərimizlə diktə olunur. Bacarıqlarımızın meyarı əməldir. Biz heç vaxt bu pis dairədən çıxa bilmərik. Buna görə də bütün həyatımız məntiqsizdir.
Həyat dəlilərin idarə etdiyi Olimpiya Oyunlarına bənzəyir. Həyatla mübarizə apararaq həyat uğrunda mübarizə aparmağı öyrənməliyik. Qəzəbini saxlaya bilməyənlər isə bu oyunun axmaqlığını görüb arenanı tərk etmək daha yaxşıdır.
Həyatda ehtiyac duyduğumuz ideyalarımızı bəlkə də üç min il əvvəldən özümüzlə gətirmişik. Köhnə közləri yandırmaqla hərəkətlərimiz tükənir.
Həyatı xoşbəxt etmək üçün gündəlik xırda şeyləri sevmək lazımdır. Buludların parıltısı, bambukların xışıltısı, sərçə sürünün cikıltısı, yoldan keçənlərin üzləri — bütün bu gündəlik xırdalıqlarda insan ən yüksək həzzi tapmaq lazımdır.
Həyatın əsas və ən vacib hikmətləri, yəqin ki, üç min il bundan əvvəl deyilmişdir. Biz ancaq sönmüş yanğını alovlandırırıq.
İnsan həyatı bir çox səhifələri əskik olan kitab kimidir. Bunun tam surət olduğunu söyləmək çətindir. Və yenə də, nə olursa olsun, bu, tam surətdir.
İnsan həyatı kibrit qutusu kimidir. Onu ciddi qəbul etmək gülüncdür. Diqqətsiz olmaq təhlükəlidir.
İnsanlar bir-birinin gözünün içinə baxmaq əvəzinə bir-birinin göbəyinə baxsaydılar, fikir ayrılıqlarını həll etmək üçün həmişə daha yaxşı bir yol tapardılar. Çünki gözlərdən fərqli olaraq insanların göbəyində sevgi və nifrət əlaməti yoxdur. İnsanın göbəyi qarnına rahat dayanan və fəlsəfi gülən düymədir.
İrsiyyət, mühit, şans — bunlar bizim taleyimizi idarə edən üç şeydir.
İstədiyimizi edə bilmirik. Beləliklə, əlimizdən gələni edirik. Bu, təkcə fərdlərə deyil, cəmiyyətə də aiddir. Allah isə bu dünyanı istədiyi kimi yarada bilmədi.
İstənilən sözün, sikkə kimi, iki tərəfi var. Məsələn, "həssas" sözünün bir tərəfi "qorxaq"dır, başqa bir şey deyil.
Maliyyə ehtiyaclarının azalması məmnuniyyət üçün kifayət deyil. Əgər sülh içində yaşamaq istəyiriksə, mənəvi ehtiyaclarımız da azalmalıdır.
Mənim dörddə biri irsiyyətin, digəri — ətraf mühitin, üçdə biri — şansın nəticəsidir. Beləliklə, mən mahiyyətimin yalnız dörddə birinə cavabdehəm.
Müqəddəs mərasimin qapısını açmaq cahillərin düşündüyü qədər çətin deyil. Əksinə, onu bağlamağın çətin olması dəhşətlidir. Belə şeylərə toxunmamaq daha yaxşıdır.
Rəssam, əminəm ki, öz əsərini həmişə şüurlu şəkildə yaradır. Lakin onun yaradıcılığı ilə tanış olanda görürsən ki, onun gözəlliyi və eybəcərliyi rəssamın şüurundan kənarda qalan sirli aləm tərəfindən yarıya bölünüb. Yarım? Bəlkə demək daha yaxşıdır — əsasən?
Sakit həyat və yazı adətən bir-birinə sığmayan anlayışlardır və dinc həyata can atanların yazıçı olmaması daha yaxşıdır.
Sevgi sadəcə arzu üçün poetik bir termindir. Amma şeirsiz arzu sevgi deyilməyə layiq deyil!
Sevginin əlamətlərindən biri də keçmişdə neçə və hansı kişilərə qarşı hisslər keçirdiyini düşünmək və onları qeyri-müəyyən şəkildə qısqanmaqdır.
Sevginin xüsusiyyətlərindən biri də sevdiyi qadının sifətinə bənzəyən sifətləri görüb onları naməlum simalarda aşkar etməkdə həddindən artıq həssaslıqdır.
Sevinc olmadan sevinc, laqeydlik olmadan sülh yoxdur.
Sirrin qapısını açmaq insanların düşündüyü qədər çətin deyil. Əksinə, dəhşətlisi onu bağlamağın nə qədər çətin olmasıdır.
Valideyn sevgisi ən fədakar sevgidir. Ancaq fədakar sevgi uşaq böyütmək üçün o qədər də yaxşı deyil. Belə məhəbbətin təsiri altında — ən azı əsasən belə sevginin təsiri altında — uşaq ya despot, ya da zəif iradəli olur.
Vəziyyətimizin faciəsi ondadır ki, biz istər gəncliyimizə görə, istərsə də savadsızlıq ucbatından hələ də vicdan sahibi ola bilməsək də, onsuz da bizi vicdansızlıqda ittiham edirlər. Vəziyyətimizin komik tərəfi odur ki, ya gənclik, ya da təhsilsizlik üzündən vicdansızlıqda ittiham olunandan sonra nəhayət vicdan qazanırıq.
Vicdan saqqal kimi yaşla görünmür. Vicdan əldə etmək üçün müəyyən təcrübə lazımdır.
