Tatar atalar sözləri

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Ac adamın acığı yaman olar.
• Acı olsun, haqq olsun.
• Acıxandan qınanan yamandır.
• Acıq gəldi - ağıl qaçdı.
• Acın gözü - çörəkdə, toxun gözü - hənəkdə.
• Adamın çoxluğu işə yarar, məsləhətə yox.
• Ad-san igidə yaraşıqdır.
• Adı da yox, zatı da yox.
• Axmaq özünə eş tapmaz, tənbəl özünə iş tapmaz.
• Ağac budaqsız olmaz, şöhrət - ortaqsız.
• Ağac nə qədər boy atsa da, kökü torpaqda olar.
• Ağac - yarpağıyla gözəldir, insan - paltarıyla.
• Ağcaqovaq çartıltıyla yanar, amma közü düşməz.
• Ağıllının atı yorulub-üzülmür, Donu cırılıb-süzülmür.
• Ağıllının əli işlər, ağılsızın dili işlər.
• Ağlağan uşağın anası zirək olar.
• Ağudan da dərman olur.
• Ağzın açsa ciyəri görünər. (yoxsul, dilənçi haqqında)
• Ala bilirsən, verə də bil.
• Alim yanında dilini saxla, usta yanında - əlini.
• Allaha ümid olan ac qalar.
• Ana fikri bala yanında, bala fikri - biyabanda.
• Ana südüylə gəlməyən vərdiş, mal südüylə gəlməz.
• Aş versən, aş verərlər, daş versən - daş.
• At ağnayan yerdə tük qalar.
• At dartmasa, araba getməz.
• At dişindən tanınar, igid işindən.
• At olsa, yəhər tapılar.
• Ata "vurmaz" demə, itə "qapmaz".
• Atanla qürrələnmə, adınla qürrələn.
• Atı allaha tapşır, amma cilovunu özün tut.
• Atın şöhrəti igidin əlində, igidin şöhrəti öz əlində.
• Atın var - qanadın var, inəyin var - qonağın var.
• Atını qırmancla vurma, yulafla vur.
• Ay keçməmiş atı tərifləmə, il keçməmiş - arvadı.
• Ayaqqabın dar olsa, dünyanın genliyindən nə fayda.
• Ayı gücünə inanar, insan - ağlına.
• Ayırd eləməyən gözlüdən, ayırd eləyən kor yaxşıdır.
• Az danışsan, çox eşidərsən.

B

• Bacaranın ağzı aşlı, bacarmazın gözü yaşlı.
• Bahar buzu yastıq qalınlığında da olsa, inanma.
• Baxtı çağırsan da gəlməz, bəlanı qovlasan da getməz.
• Baxtı gətirənin xoruzu da yumurtlayar.
• Baxtı satın almaq olmaz.
• Bal arını çəkər, şirin dil - insanı.
• Bal - qurdlamaz, qız - qarımaz.
• Bal şirindir deyib barmağını çeynəmə.
• Bala böyüdürsən, təkcə boyu yox, ağlı da böyüsün.
• Bala qədrini ana bilər, igid qədrini - el.
• Bala üçün ananın ürəyi ağrıyar, atanın biləyi ağrıyar.
• Balamın balası - ürəkparası.
• Balıq dərin yer axtarar, insan - yaxşı yer.
• Barmağı bildir əzilən bu il qışqırmaz.
• Baş - börk üçün deyil, bilik üçündür.
• Başına dartır - ayağına çatmır, ayağına dartır - başına çatmır.
• Başını daşa vurma; vursan da baş yarılar, daş qalar.
• Bay danışar varından, kasıb: dili-zarından.
• Bay varından verməz, kasıb olanın verər.
• Bayda görəndə "Mübarək olsun!", kasıbda görəndə "Kiminkidir?".
• Bayın buxarısı əyri də olsa, tüstüsü düz çıxar.
• Baylıq ayırar, yoxsulluq birləşdirər. (Bay - varlı, baylıq - varlılıq).
• Baylıq - bir aylıq: gələr də, gedər də.
• Bazara pulsuz getməkdən gora imansız getmək yaxşıdır.
• Bəla ağac başında gəzmir, adam başında gəzir.
• Bəla tək gəlmir.
• Bildiyin doqquz olsa, bilmədiyin ondur.
• Bilən bildiyin işlər, bilməyən barmağın dişlər.
• Bilən bir söz deyər, düz deyər.
• Bilənə bir de, bilməyənə min de.
• Biləyi sınama, ürəyi sına.
• Bilik qazanmaq, iynə ilə quyu qazmaq.
• Bilməmək ayıb deyil, bilməyi diləməmək ayıbdır.
• Bilsəydim hara yıxılacağam, ora saman döşərdim.
• Bir ata iki boyunduruq salmırlar.
• Bir çəllək balı bir qaşıq qətran acılar.
• Bir dəfə qorxan it üç gün hürər.
• Bir gözü yekşənbəyə (bazar gününə), o biri gözü çərşənbəyə baxır.
• Biri doyur atılıb düşür, biri donur atılıb düşür.
• Biri tüpürsə - bir olar, el tüpürsə - göl olar.
• Bığ pişikdə də var.
• Borc alarsan - qul olarsan.
• Borcunu ver, sonra öl.
• Boş sünbülün başı yuxarı olar.
• Bu günün işini sabaha qoyma.
• Buxarısı olanda suxarısı olmur, suxarısı olanda buxarısı olmur.

C

• Can da çəkməsə, qan çəkər.
• Cəhənnəm əzabına adət olunur.

Ç

• Çağrılmamış qonaq rüsxətsiz gedə bilər.
• Çay görməmiş çırmanmazlar.
• Çəyirtgədən qorxan taxıl əkməz.
• Çox bilən, tez qocalar.
• Çölə qamış yaraşar, kişiyə namus yaraşar.
• Çörək - duz, yaxşı üz.
• Çubuğu vaxtında əyməsən, böyüyəndə əyilməz.

D

• Dabandan girən azar başdan çıxar.
• Dadlıdan dadlı - yaxşı söz.
• Dağa çıxmaq çətindir, düşmək asan.
• Dağın yaraşığı daşdır, adamın yaraşığı başdır.
• Davalı söz baş yarar, doğru söz daş yarar.
• Deyəcəksən - söz çıxacaq, döyəcəksən - göz çıxacaq.
• Dəli ilə tapma da, bölüşmə də.
• Dəlidən soruşma, özü deyər.
• Dərd - var, dərman - yox.
• Dərdin gizləyən ölər, borcun gizləyən müflis olar.
• Dərdli dərdin danışanda dərdsizin başı ağrıyar.
• Dəvə də bəxşişdir, düymə də.
• Dil qılıncdan itidir.
• Dilənçiyə xoş üz göstərsən, əvəzində sədəqə istəyəcək.
• Dinim üçün deyiləm, günüm üçünəm.
• Doğma eldən doyan yox.
• Doğma ev-eşik - qızıl beşik.
• Doğru danışan doğmalarına yaramır.
• Donuzu qunduz eləmək olmaz.
• Dost ağladar - öyrədər, düşmən güldürər - öldürər.
• Dost ilə dost olmağa şadlan, düşmənlə dost olmaqdan saxlan.
• Dostu çox olanın gücü çox olar.
• Dostun dost olsun, özündən üstün olsun.
• Dostun necədir - hörmətin də eləcədir.
• Dovşan ölməmiş dərisini satmırlar.
• Dövlətlinin malı - kasıbın qanı.
• Dövlətlinin mal-qarası çox olar, kasıbın - bala-bulası.
• Dövlətliyə gündə bayram, gündə toy; kasıba gündə həsrət, gündə vay.
• Döyüşdən boş qayıdınca, yaralı qayıt.
• Dözən dəmiri də üzər.
• Durnabalığının özü də ölsə, sümüyü ölmür.
• Duz çörək, düz çörək.

E

• Ehtiyatlılıq - qorxaqlıq deyil.
• El desə, yalan deməz.
• Elin işi ər əlində, ərin işi el əlində.
• Elm kitabın içində də var, çölündə də. (Yəni, həyatda).
• Elsiz adam - gölsüz balıq.
• Eşşəyin şakərini yiyəsi bilər.
• Evə sığmayan - elə sığmaz.

Ə

• Əgər təksən, börkünlə məsləhətləş. (Börk - papaq, baş geyimi)
• Əkinçinin yarı ömrü çöldə keçər.
• Əl yarası gedər, dil yarası getməz.
• Əlləri oynamayanın gözləri oynar. (yəni işləməyən əllərə baxar)
• Əmə bilən, iki ananı əmər.
• Əvvəl görüş, sonra - soruş.
• Əvvəli necə, axırı da elə.
• Əyilən başı qılınc kəsməz.
• Əyri iş qırx ildən də sonra bilinər.

F

• Filin başı diri də olsa, ölü də olsa - min manatdır.
• Filin dişi - ustanın işi.

G

• Gövhər misqalla çəkilər.
• Göydəki durnanı tutacağam deyib əlindəki sərçəni buraxma.
• Gözəllik toy-düyündə gərək, ağıl-gündə gərək.
• Gözü kora yoldaş ol, könlü kora yoldaş olma.

H

• Haqq söz daş yarar.
• Halal çörəyi küçədə də yemək olar.
• Havadakı durnanı tutacağam deyib, əlindəki sərçəni uçurtma.
• Heç sönməyən od olmaz.
• Heyvan otdan, molla aşdan doymaz.
• Heyvan ölsə qarğa sevinər, insan ölsə - molla.
• Hər cür azar: yeməkdən-aşdan, hər cür qovğa: qohum-qardaşdan.
• Hər hörmətin minnəti var.
• Hər quş öz yuvasın təriflər.
• Hər quş şahin olmaz.
• Hər meyvənin öz mövsümü.
• Hiylədə tülkü kimi dovşan da ustadır, amma neyləyəsən ki, quyruğu qısadır.

X

• Xaşxaşın bir ləçəyi dərmandır, bir ləçəyi - ağu.
• Xeyirsiz bulud dəryaya yağar.
• Xəstəlik batmanla gələr, misqalla gedər.
• Xoruz da öz hininin sahibidir.
• Xoş niyyət - yarı dövlət.
• Xörək çoxsa, "bismillah" nəyə lazım?
• Xörək yiyəsi ilə dadlı olar.

İ

• İki şahin dalaşanda bir balınclıq tük tozlanar.
• İgid bir dəfə, qorxaq üç dəfə ölər.
• İgid özü üçün doğular, başqaları üçün ölər.
• İgidin sözü bir olar.
• İgidlik üçün bilək də gərək, ürək də gərək.
• İl qocaltmır, qayğı qocaldır.
• İlan isti yerə öyrəşər.
• İnanılmayan sözü düz olsa da söyləmə.
• İnsan deyəsən - canı yox, heyvan deyəsən - yunu yox.
• İnsan - dilindən tutular, heyvan - buynuzundan.
• İsminə baxma - cisminə bax.
• İş onda deyil ki, ayğır necə kişnəyir, iş ondadır ki, ilxını necə dolandırır.
• İşə başlama, başladın boşlama.
• İşə başlayanda qürrələnmə, işi qurtaranda qürrələn.
• İşləyəni dövlət basar, işləməyəni - yuxu.
• İt balasını mırıldaya-mırıldaya əzizlər.
• İt boynuna inci-muncuq taxmazlar.
• İt kimə hürər, pişik də ona mırıldar.
• İtə sümük atsan ulamaz.
• İtin içi təmiz, çölü kirdir, pişiyin çölü təmiz, içi məkrdir.

K

• Karxanada nər olsa, yük yerdə qalmaz.
• Kasıb işi güc-qüvvətlə görər, varlı - mal-dövlətlə.
• Kasıblığın sifəti - tənbəllik.
• Kimin arabasına minsən, onun da havasına züy tutarsan.
• Kök nazilincə, arıq üzülər.
• Köpək köpəkliyini etməsə köpər.
• Kötük yanmaq bilməz, yansa sönmək bilməz.
• Külək hansı tərəfdən gəlsə, yağış da o tərəfdən gələr.

Q

• Qabaq təkər hara getsə, dal təkər də ora gedər.
• Qabaqda - inamın, arxada - dayağın olsun.
• Qara qoyunun dərisini sabunla da yusan ağarmaz.
• Qaranquş günü tərifləyər, bülbül dünü tərifləyər. (Dün - gecə)
• Qarışqa bir meydanı tutar, heç kəs də bilməz.
• Qarğa ağzını açar, laçın alıb qaçar.
• Qarğa bala alır, qırt toyuq çırpınıb qalır.
• Qatarından ayrılan qaz bir topa qarğaya yem olar.
• Qayğısız adam su içib də kökələr.
• Qazana dəyərsən - qarası dəyər, Yamana dəyərsən - bəlası dəyər.
• Qələm yazanı bıçaq poza bilməz.
• Qənaət qarın doydurar.
• Qərib it quyruğunu qısıb gəzər.
• Qəssab çox olsa, mallar duasız kəsilər.
• Qızıl-gümüş çıxan yerdən doğulduğun yer əziz.
• Qızıl torpaqda da çürüməz.
• Qoca sərçə samana aldanmaz.
• Qonaq üzü görməyən çadlıq üzü görməz.
• Qoyunun yıxılmağı da görünmür, dəvənin büdrəməyi də görünür.
• Quduran it yiyəsini qapar.
• Quşa lələk yaraşır, kişiyə əmək yaraşır.
• Qurd balasını necə doyursan da gözü meşədə qalacaq.
• Qurd - qoyunla, varlı - yoxsulla yoldaş olmaz.
• Qurd qurdu yeməz.
• Qurddan qorxan meşəyə getməz.
• Ourdla yaşasan, qurd kimi ularsan.
• Qurdu ayağı doydurar.
• Qurdun gücü dişindədir.
• Quru qaşıq ağız yırtar.
• Qürbər eldə öz elinin itini də yaxın sayırsan.

L

• Laçın da günəşdən yuxarı uça bilmir.

M

• Məkkəyə getməklə eşşək hacı olmaz.
• Mərəz gedər, adət getməz.
• Məsləhətli don dar olmaz.
• Min daş-qaşın olunca, bir ağıllı başın olsun.
• Misdən gümüş olmaz, səsdən - iş.
• Molla "ver" deyəndə eşitmir, "al" deyəndə eşidir.
• Mollanın qarnı yeddi qoyunun dərisindən tikilib.

N

• Nadan molla imandan eləyir, nadan təbib candan eləyir.
• Nadanlıq - yamanlıq.
• Namusunu cavanlığından qoru.

O

• Od çox olan yerdə mal-qara, ölü çox olan yerdə molla kökələr.
• Od tüstüsüz olmaz.
• Oddan qorxan tüstüdən qorxar.
• Odun tək yanmaz, yataq tək qızmaz.
• Odunu doğrayan yaxsın (yandırsın), ata - qoşan baxsın.
• Oxumuş ölməz, oxumamış gün görməz.
• Oğurluq malın bərəkəti olmaz.
• Otuz dişdən söz çıxsa, otuz aula faş olar.
• Otuzunda ox atmayan, qırxında qılınc çalmaz.
• Oynaya bilməyən ayıya meydan dar gələr.

Ö

• Öküz elə bilir buynuzlu yuxarı başda durmalıdır.
• Ömürlük dostuna könlünü ömürlük bulandıran söz demə.
• Öz qayğın - ürəyində, özgə qayğısı köynəyində.
• Öz qədrini bilməyən, özgə qədrini nə bilsin.
• Öz ruzini özün tap.
• Özü -üzsüz, sözü - duzsuz.

P

• Papağı atmaqlan qurddan qurtarmaq olmaz.
• Paylaşdıra bilməyən paysız qalar.
• Pələng balası tutmaq üçün pələng yatağına girmək gərəkdir.
• Pis adama borcun borcun olmasın - toyda da istər, yasda da.
• Pisdən yaxşı doğulsa, tayı-bərabəri olmaz.
• Piyada getsən, atlı ilə yoldaş olma.
• Pulu yoldan da tapsan sayıb götür.

R

• Riza-namaz toxluqda, iman qaçar yoxluqda.

S

• Sadəlik - dahilikdir.
• Saqqala inanma, ağla inan.
• Sağlam bədəndə - sağlam ağıl.
• Sağsağan "səkərəm" deyib öz yerişini də itirdi.
• Sevdirən də dil, söydürən də dil.
• Səbəbsiz nəticə olmaz.
• Səbir edərsən - muradına yetərsən.
• Səhər gəlir - zəhmət gəlir, axşam gəlir, rahət gəlir.
• Sərxoşun könlündə nədir, dilində də odur.
• Siçanın aləmində pişikdən güclü heyvan yoxdur.
• "Sirrimi düşmən bilməsin" - deyirsənsə, dostuna da demə.
• Söz qanadsızdır, amma uçur.
• Söz yiyəsi ilə getməz.
• Susmaq razılıq əlamətidir.
• Sürüdən qalanı qurd aparar, eldən qalanı - kor.

Ş

• Şahin-şonqar olmayanda, yapalaq meydan sular.

T

• Taxılı - əkən bilər, arabanı - çəkən bilər.
• Təbib xəstə olsa, özünə dərman tapa bilməz.
• Tək odun yanmaz.
• Tənbəl az işlər, çox dişlər.
• Tənbələ gənəşsən, sənə bir dünya iş öyrədər.
• Tox at yorulmaz.
• Torağay yağış yağanda balasını qoruyur, dolu yağanda öz başını.
• Toy gileysiz olmaz.
• Toyuq yatanda yat, xoruz, duranda dur.
• Tüpürmə quyuya, içməli olarsan.

U

• Ustanın mərtəbəsi şagirdinə görədir.
• Uşaq olsa - od olsun, od olmasa - yox olsun.
• Uşaqlı evdə qeybət olmaz.
• Uşaqlı evdə sirr qalmaz.

Ü

• Ürəyi istəyən ilanın da ətini yeyər.
• Üzəndən də üzüyuxarı üz.

V

• Vaxtın itdi - Baxtın itdi.
• Var - dövlətin başı sağlıqdır.
• Var - sevindirər, yox - yandırar.
• Vara sevinmə, yoxa yanıxma.
• Varı olanı görmək istəməz, olmayana vermək istəməz.
• Varlı borcuna mal verir, kasıb - tər.
• Verərsən - alarsan, əkərsən - biçərsən.
• Vədən iki olmasın.

Y

• Yaxşı arvad ev qurar, yaman arvad uçurar.
• Yaxşı aş qalınca, yaman qursaq dağılsın.
• Yaxşı işin tezi-geci yoxdur.
• Yaxşıya gün yox, yamana ölüm yox.
• Yalandan əvvəlcə xeyir də tapsan, axırda ziyan taparsan.
• Yamanların yaxşısı olmaqdansa, yaxşıların yamanı ol.
• Yel əsməsə, budaq tərpənməz.
• Yeyəndə qoy qulağın tərpənsin, işləyəndə qoy ürəyin atılsın.
• Yeznə qovsa - eşiyə çıxarsan, oğul qovsa - beşiyə baxarsan.
• Yıxılan ağacı mamır basar.
• Yıxılan büdrəyənə gülər.
• Yol əzabı - kor əzabı.
• Yulafı bəyənməyən at, ota da həsrət qalar.

Z

• Zəhmət yiyəsi - hörmət yiyəsi.
• Zəhmətsiz iş - duzsuz aş.

Mənbə

• Dünya xalqlarının atalar sözləri. Bakı, 2015.