Şovinizm

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

B

Bosniya mürəkkəb ölkədir: üç din, üç millət və başqaları. Hər üç millət arasında millətçilik güclüdür; ikisində irqçilik, şovinizm, separatizm çoxdur və biz indi bütün bunlardan dövlət qurmalıyıq. Aliya İzzetbeqoviç

H

Heç bir xalq demokratiyası ölkəsində bu ölkədəki qədər çox millət yoxdur. Yalnız Çexoslovakiyada iki qohum millət var, bəzi digər ölkələrdə isə yalnız azlıqlar var. Ona görə də bu xalq demokratiyası ölkələrində bizim burada məskunlaşmalı olduğumuz kimi ciddi problemlərin həllinə ehtiyac yox idi. Onlarda sosializmə gedən yol burada olduğundan daha az mürəkkəbdir. Onlarda əsas amil sinif məsələsidir, bizdə isə həm millət, həm də sinif məsələsidir. Millət məsələsini bu qədər dərindən həll edə bilməyimizin səbəbini ölkədəki bütün millətlərin iştirak etdiyi Qurtuluş Müharibəsi zamanı inqilabi yolla həll olunmağa başlamasında axtarmaq lazımdır ki, hər bir milli qrup öz imkanlarına uyğun olaraq işğalçıdan azad olmaq üçün ümumi səylərə öz töhfəsini verirdi. Nə makedoniyalılar, nə də o vaxta qədər zülmə məruz qalan hər hansı digər milli qrup fərmanla öz milli azadlığını əldə etmədi. Əllərində tüfənglə milli azadlıqları uğrunda vuruşurdular. Kommunist Partiyasının rolu ilk növbədə, həmin mübarizəyə rəhbərlik etməsi idi, bu da müharibədən sonra milli məsələnin kommunistlərin müharibədən xeyli əvvəl və müharibə zamanı düşündüyü kimi qəti şəkildə həll olunacağına zəmanət idi. Kommunist Partiyasının bu baxımdan bu gün sosializm quruculuğu mərhələsində rolu müsbət milli amillərin ölkəmizdə sosializmin inkişafına əngəl deyil, stimul olmasından ibarətdir. Bu gün Kommunist Partiyasının rolu ondan ibarətdir ki, milli şovinizmin heç bir millətdə meydana çıxmaması və inkişaf etməməsi üçün diqqətli olmaq lazımdır. Kommunist partiyası həmişə çalışmalıdır və çalışır ki, millətçiliyin bütün mənfi hallarının aradan qalxması, insanların beynəlmiləlçilik ruhunda tərbiyə olunmasını təmin etsin. Millətçilik fenomenləri hansılardır? Onlardan bəziləri bunlardır: 1) Millətçiliyin bir çox digər mənfi xüsusiyyətlərindən qaynaqlanan milli eqoizm, məsələn: yadelli işğalı arzusu, başqa millətləri sıxışdırmaq istəyi, başqa millətlərə iqtisadi istismar etmək istəyi və s.; 2) milli nifrət, başqa xalqları aşağılamaq, onların tarixini, mədəniyyətini, elmi fəaliyyətini, elmi nailiyyətlərini aşağılamaq və s. kimi millətçiliyin bir çox digər mənfi xüsusiyyətlərinin mənbəyi olan milli-şovinizm; öz tarixlərində mənfi olan və marksist nöqteyi-nəzərimizdən mənfi hesab edilən hadisələrin tərənnümü. Və bu neqativ hallar nədir? İstila müharibələri, başqa xalqların tabe və zülmü, iqtisadi istismar, müstəmləkə əsarətinə çevrilmə və s. Bütün bunlar marksizm tərəfindən mənfi hesab edilir və pislənir. Keçmişin bütün bu hadisələri, doğrudur, izah oluna bilər, lakin bizim nöqteyi-nəzərimizdən onlara heç vaxt haqq qazandırmaq olmaz. Sosialist cəmiyyətində belə hadisələr yox olmalıdır və yox olacaq. Köhnə Yuqoslaviyada böyük serb kapitalist qruplaşmasının milli zülmü məzlum xalqların iqtisadi istismarını gücləndirmək demək idi. Bu, milli zülmdən əziyyət çəkən hər kəsin qaçılmaz taleyidir. Yeni, sosialist Yuqoslaviyada mövcud hüquq bərabərliyi bütün millətlər bir milli qrupun digərinə iqtisadi istismar tətbiq etməsini qeyri-mümkün etmişdir. Çünki bu ölkədə bir milli qrupun digəri üzərində hegemonluğu artıq mövcud deyil. İstənilən belə hegemonluq istər-istəməz özü ilə bu və ya digər dərəcədə bu və ya digər formada iqtisadi istismarı da gətirməlidir; və bu, sosializmin söykəndiyi prinsiplərə zidd olardı. Yalnız iqtisadi, siyasi, [mədəni]] və ümumbəşəri hüquq bərabərliyi cəmiyyətimizin bu böyük səylərində gücümüzü artırmağımıza imkan verə bilər. İosip Broz Tito

M

Mən bilirəm ki, elm və texnologiya dünyaya xeyirxah əməllər səpələyən yaltaqlıqlar deyil. Alimlər təkcə nüvə silahı yaratmadılar; onlar həm də siyasi liderləri yaxaladılar və iddia edirdilər ki, onların milləti - hansı olursa olsun - birinci olmalıdır. ... İnsanların elm və texnologiyadan narahat olmasının bir səbəbi var. Beləliklə, dəli alimin obrazı bizim dünyamızı təqib edir - doktor Faustdan tutmuş Dr. Frankenşteynə, Dr Strangelove, şənbə səhəri uşaq televiziyasının ağ örpəyinə qədər. (Bütün bunlar qönçələnməkdə olan alimləri ruhlandırmır.) Amma geriyə yol yoxdur. Biz sadəcə olaraq belə nəticəyə gələ bilmərik ki, elm mənəvi cəhətdən zəif texnoloqların və ya korrupsioner, hakimiyyətə sahib olan çılğın siyasətçilərin əlinə həddən artıq güc verir. Tibb və kənd təsərrüfatındakı irəliləyişlər tarixdəki bütün müharibələrdə itirilənlərdən daha çox insanı xilas etdi. Nəqliyyat, rabitə və əyləncə sahəsindəki irəliləyişlər dünyanı dəyişdirdi. Elmin qılıncı ikitərəflidir. Əksinə, onun zəhmli güc qüvvələri hamımızın, o cümlədən siyasətçilərin üzərinə yeni bir məsuliyyət – texnologiyanın uzunmüddətli nəticələrinə daha çox diqqət yetirmək, qlobal və nəsillərarası perspektiv, millətçilik və şovinizmə asan müraciətlərdən qaçmaq üçün stimul müəyyənləşdirir. Səhvlər çox bahalaşır. Karl Saqan

M

Müxalifət cinayət deyildi, amma müxalifət iqtidarın yaxşı addımlarını dəyərləndirməlidir. Siyasətçilər və prinsipsiz siyasət zəhərdir. Bölgə şovinizmi, kommunalizm və cehizlik adəti ölkənin rifah və tərəqqisinin ən böyük düşməni idi. Zail Sinqh

Ş

Şərqdəki milli hərəkatın bir növü kimi panturanizm Qərbdə irticaçı sayılan və çox vaxt şovinizm adlandırılan millətçilərindən bir qədər fərqlənir. Şovinizm – təcəvüzkar hərəkatdır və əsasən, artıq milli birliyə malik kapitalist dövlətin öz hakimiyyətini gücləndirməyə və ərazi sahəsini genişləndirməyə can atan dövlətin ekspansiyası amilinə bir hadisədir. Avropa millətçiliyi – siyasi cəhətdən təcavüzkar ideologiya; Şərqdəki millətçilik isə - siyasi cəhətdən müdafiə, sosioloji cəhətdən isə mütərəqqi hadisədir. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə

Y

Yəhudi əleyhdarlığı, irqçi şovinizmin həddindən artıq bir növü olaraq, adamyeyənliyin ən təhlükəli əsəridir. İosif Stalin

İstinadlar