Dmitri Mendeleyev

Dmitri Mendeleyev
Doğum tarixi	27 yanvar 1834
Doğum yeri	Tobolsk
Vəfat tarixi	20 yanvar 1907
Vəfat yeri	Sankt-Peterburq
Dəfn yeri	Literatorski mostki
Vikipediya məqaləsi

Dmitri İvanoviç Mendeleyev (1834–1907) — görkəmli rus kimyaçısı, ensiklopediyaçı alimi, fiizk, metroloq, iqtisadçı, texnoloq, meteroloq, neftçi, pedaqoq, müəllim, cihazqurucu, Sankt-Peterburq İmperator Universitetinin professoru, Sankt-Peterburq İmperator Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü.

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Adətən, iddiaların sakit təvazökarlığını həqiqi elm müşayiət edir. Amma, o yerdə ki, hər cür ziddiyyəti təkəbbürlü və məhkəmə üsulları ilə boğmağa çalışırlar, o yerdə həqiqi elm yoxdur.
• Atom çəkisi 65 ilə 75 arasında olacaq alüminium və silikona bənzər elementlərin kəşfini gözləməliyik.

C

• Cəmi dörd mövzu mənim adımla bağlıdır: dövri qanun, qazların elastikliyi, məhlulların assosiasiya kimi başa düşülməsi və "Kimyanın əsasları". Bu mənim sərvətimdir. Onu heç kimdən almamışam, özüm yaratmışam.

E

• Elementlərin necə lazımdır düzülməsini yuxuda çox aydın gördüm. Yuxudan oyanıb elə o dəqiqə yuxuda gördüyümü bir kağıza yazıb yenidən yuxuya getdim. Sonralar yalnız bir yerdə düzəliş etməli oldum.
• Elm, ölçüyə başlanıldığı andan başlayır. Dəqiq elmləri ölçüsüz təsəvvür etmək çətindir.
• Elm ümumi bir sərvətdir. Ona görə də ədalət tələb edir ki, ən böyük elmi şöhrət məlum həqiqəti ilk dəfə söyləyənə yox, bu həqiqəti başqalarına inandırmağı bacarana, onun etibarlılığını göstərənə və elmdə tətbiq edənə verilməlidir.
• Elmi biliyin hüdudlarını proqnozlaşdırmaq mümkün deyil.
• Elmin bir çox sahələrindəki fərziyyələr və nəzəriyyələr, doktrinalar və sxemlər hazır şəkildə xəritələrdir. Onları atmaq — deməli, seçilən yoldan imtina etmək deməkdir. Faktlar meşəsində və ya fikirlər okeanında nəzəriyyələrsiz və doktrinalarsız eyni dərəcədə çaşmaq olar.
• Etiqada toxunmamaq olmaz. O, dinin əsasıdır. Bizim zamanımızda isə hər bir din kobud və primitiv xurafatdır. Xurafat, biliyə əsaslanmayan inamdır.

Ə

• Ən çox yayılmış elementlər kiçik atom çəkilərinə malikdir.

G

• Güclü əməksevərlik olmadan nə istedadlar, nə də dahilər olar.

H

• Həqiqət onu axtaranlara səssiz olaraq açılır.
• Hər bir cəmiyyətdə zavod və ya fabrik — rus xalqını zəngin, əməksevər və savadlı edəcək şey budur.

X

• Xurafat cahilliyə əsaslanan inamdır.

İ

• İnsan ölçməyə başlayan kimi elm başlayır. Dəqiq elm ölçü olmadan ağlasığmazdır.

K

• Kapital, möhtəkirliyə, alğı və satqıya yox, sənaye və istehsalata yönəldilmiş sərvətin bir hissəsidir.
• Kəndlinin faydalı bitkilər becərməsini xış asanlaşdırdığı kimi, fərziyyələr də həqiqətin axtarılmasında elmi işi asanlaşdırır və düzgün edir.
• Kimya bir elm olaraq təkcə təsviri deyil, həm də fizikidir, o, yalnız kimyəvi növlərin forma və xassələrinin öyrənilməsi və müqayisəsi ilə məşğul olmur, nəinki onların sistemini qurur, həm də maddənin məruz qaldığı kimyəvi dəyişikliklərin qanunlarını müəyyən edir. O, cəsədlərin fiziologiyasını və anatomiyasını birləşdirir.
• Kimya cisimlərlə deyil, maddə ilə məşğul olur.
• Kimya və fizika sürətlə inkişaf etdi, çünki onlar təkcə bir müşahidə metoduna deyil, həm də təcrübəyə sahib olmağa başladılar və yalnız passiv fəaliyyət göstərən müşahidəçi olmaqdan çıxaraq, hadisələrin özlərini yaratmağa başladılar.

Q

• Qaranlıq ilə işıq kimi, elm də xurafatlarla mübarizə aparır.

M

• Məktəb gənc nəslin düşüncəsinin formalaşdığı bir emalatxanadır. Əgər gələcəyi əldən buraxmaq istəmirsənizsə, onu əlinizdə möhkəm tutmalısınız.
• Mən özüm təəccüblənirəm — elmi həyatımda nələr etməmişəm. Düşünürəm ki, edilən şeylər pis edilməyib.
• Məndən nə kimyaçı? Mən siyasi iqtisadçıyam. "Kimyanın əsasları" da nə var ki? "İzahlı tarif" isə başqa məsələ.
• Mənə sübutlar lazım deyil. Təbiət qanunları istisnaları qəbul etmir və bununla da, məsələn qrammatikada olduğu kimi, qaydalardan və düzgünlüklərdən fərqlənir.
• Millətçilik, mənim fikrimcə, o qədər təbiidir ki, o, heç vaxt, heç bir sifarişlə, "beynəlmiləlçilərin" arzuladığı bir şey olmayacaq. Amma, birincisi, məncə, hər şeyin öz vaxtı olacaq və indi o, ifrat həddən kənarda deyil. Millətçilik; ikincisi, kiçik xalqların böyüklərlə həmişəlik razılaşması praktiki olaraq zəruridir, çünki gələcəkdə yalnız böyüklər və güclülər sabit olacaq; üçüncüsü, heç bir torpağı və dövlətçiliyi olmayan qaraçılar və yəhudilər kimi dağınıq xalqları saymaq belə mümkün deyil; dördüncüsü, millətçiliyə hər şeydən çox dözümlülüyün başlanğıcını qəbul etmək, yəni şər uçurumunun açıq-aşkar olduğu hər cür təkəbbürdən imtina etmək lazımdır və buna görə də bu tip məsələlərdə səbirlə yol gözləmək ən praktikdir.
• Milliyyətçilik hissi məndə o qədər təbiidir ki, heç bir beynəlmiləlçi onu məndən heç vaxt uzaqlaşdıra bilməz.
• Mövhumat elmə əsaslanmayan inamdır. İşıq zülmətlə mübarizə etdiyi kimi, elm də mövhumatla mübarizə aparır.
• Müəllimin bütün qüruru şagirdlərdə, əkdiyi toxumların böyüməsindədir.

N

• Nefti yandırmaq, sobada pul yandırmaq kimi bir şeydir.
• Nəzəriyyəsiz fikir dənizində və faktın meşəsində asanlıqla azmaq olar.

Ö

• Özünüzə qalib gəlmək bacarığına nail olun.

S

• Sərvət və kapital iqtisadiyyata yox, əməyə, təcrübəyə, qənaətə, mənəvi başlanğıca bərabərdir.
• Siyasətin ali məqsədi insanların artması üçün şəraitin yaradılmasında daha aydın ifadə olunur.

T

• Tapılmış, lakin yazılmamış fikir — tapılan və itirilən xəzinədir.

V

• Vətənə məhəbbətin mənsubiyyətini təşkil edən xalq qürurunun qanuni dərəcəsi lovğalanaraq özünü sevməkdən dərindən fərqlənməlidir.

Z

• Zavodlara təhkim olunmuş kəndlilər şəklində Uralın hər yerində mövcud olan mülkədar münasibətlərinə qətiyyətlə son qoyulmalıdır. Belə ki, mülkədarlar kiçik müəssisələrə müdaxilə edir, sənayenin əsl inkişafı isə kiçik və orta sahibkarların böyük sahibkarlarla sərbəst rəqabətindən asılıdır.

Mənbə

• Aforizmlər və hikmətli sözlər. Bakı, 2005.