Türkmən atalar sözləri

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Acıdil bal satandan, şirindil bibər satan yaxşıdır.
• Acın ağlı olmaz.
• Acısı olmayanın şirini də olmaz.
• Aclıq nələr yedirməz, toxluq nələr dedirməz?!.
• Adam sözü adam öldürər.
• Adamı yıxsa da böyük yıxsın.
• Ailə tükətməz, ailədəki narazılıq tükədər.
• Aqilə işarə, axmağa kötək.
• Ağ gəlsə də, ağıl gəlmədi.
• Ağ gündə ağararsan, qara gündə qaralarsan.
• Ağac barıyla bilinər, adam karıyla bilinər.
• Ağac bir yerdə boya-başa yetər.
• Ağacı qurd içindən yeyər.
• Ağarıb önə düşmə, qaralıb sona qalma.
• Ağıllı söz - daşdan qala, ağılsız söz - başa bəla.
• Ağıllının atı yorulmaz, paltarı köhnəlməz.
• Ağıllıya bir söz bəsdir, axmağa min söz əbəsdir.
• Ağsın güclüsü aşa yaxın, əlin güclüsü işə yaxın.
• Ağzına aş atar, qarnına daş atar.
• Alıb asılı olmaqdansa, verib asılı elə.
• Alma biş, ağzıma düş.
• Atan varkən ad qazan, atın varkən yol.
• Altısının ağzı bir olsa - göydəkini endirər, altmışının ağzı bir olmasa - ağzındakını aldırar.
• Altun alma, alqış al.
• Amanat - bir yaman at.
• Arının zəhərini dadmayan, balın qədrini nə bilsin?
• Arım yanınca, imanım yansın. (Arım - namusum)
• Arpa əkib buğda gözləmə.
• Arvadın bərk danışanından qorx, kişinin yavaş danışanından.
• Arvadın hardan olsa, gəl-gedin də ordan olar.
• Aşina olmaq asandır, ayrılmaq çətin.
• Aşı- acıxanına ver, qızı - aşiqinə.
• At qocalar, meydan qocalmaz: igid qocalar, zaman qocalmaz.
• Ata peşəsi oğula halaldır.
• Atasız uşaq - yetim, anasız uşaq - yesir.
• Atılan ox daşa da dəysə qayıtmaz.
• Atın ayağına nal vururlar, eşşək ayağını qaldırır.
• Atın var - qanadın var.
• Avadanlıq toy - düyündə gərək, ağıl - gündə.
• Ayğır keçməyən yerdən, qulan keçər.
• Ayrana gələn qabını gizləməz.
• Az danış, düz danış.
• Azmağın eybi yoxdur, qayıdıb öz izini tapandan sonra.

B

• Baxşınınki "hay" ilə, mollanınkı "vay" ilə. (Baxşı — aşıq).
• "Bal" deməklə ağız şirin olmaz.
• Bal olan yerdə arı olar.
• Bal şirin, baldan bala şirin.
• Balığın diriliyi su ilədir.
• Barlı ağacın başı aşağı olar.
• Başı ağrımayanın yanında " başım ağrıyır" demə.
• Batır savaşda bilinər. (Batır — igid)
• Bayquşun ovu ağzına düşər.
• Bayın ağzı "əyri" olsa da, sözü "düz" olar.
• Bazara var, baxtını gör. (Varmaq — getmək).
• Bekardan tanrı bezər.
• Biləyi güclü birini vurar, biliyi güclü — minini.
• Bir ağılsıza ağıl verməkdən Qaf dağını iynə ilə un etmək yaxşıdır. (Qaf — Qafqaz).
• Bir günahla adam ölməz, günahsız da adam olmaz.
• Bir günlük yola çıxsan, üç günlük azuqə al.
• Bir qoyun ağ da doğur, qara da.
• Borcu verib qurtaran yaxşı.
• Böyüklər başlar, kiçiklər işlər.
• Buğda çörəyin olmasa da, buğda sözün yoxdumu?!
• Bütün bəlaların mənbəyi tamahkarlıq, bütün cəfaların səbəbi hərislikdir.

C

• Can verənə cay ver. (Cay - yer).
• Ceyranın axsağını da min porsuq ötə bilməz.

Ç

• Çağrılan yerə ərinmə, çağrılmayan yerdə görünmə.
• Çağrılmamış qonağın qabağına aş qoy, iki əlini boş qoy.
• Çox qaçan bir yol büdrər, çox gülən bir yol ağlar.
• Çömçəylə yığdığını çanaqla dağıdır.

D

• Dağ başı dumansız olmaz, igid başı - xəyalsız.
• Dağı-daşı yel pozar, adam arasını dil pozar.
• Dama - dama göl olar, heç dammasa - çöl olar.
• Damcı-damcı–göl, onlarsız səhra olar.
• Danışan axmaq olsa, dinləyən bilən gərək.
• Danışan naqabil olsa da, dinləyən qabil gərək.
• Davanın axırı aclıq, al-verin sonu borcluq.
• Deyingən adam tez qocalar.
• Dəf edilməsi mümkün olmayan dərdə dözməkdən başqa çarə yoxdur.
• Dəlinin min sözü hənək, bir sözü gərək.
• Dəvəyə "hoy" demək də köməkdir.
• Dik gəzən - tox gəzər.
• Dil həm bəladır, həm də qaladır.
• Dil ilə biçin biçsən, belin ağrımaz.
• Dilənçi itdən qorxar, it - dilənçidən.
• Dili uzun olmayanın, ömrü uzun olar.
• Doğru dost kinsiz olar, hər nə var üzə deyər.
• Don biçərlər enli-yanlı, dost tutarlar adlı-sanlı.
• Dost ağladar, düşmən güldürər.
• Dost sözünə tut qulaq, əğyarın pəndinə yox.
• Dostun dost olsun, hesabın dürüst olsun
• Dostun eybini üzünə de.
• Dostun köhnəsi yaxşı, donun - təzəsi.
• Dövlətli çıxar aş üstünə, kasıb - savaş üstünə.
• Dul gözüylə arvad alma, piyada gözüylə at.
• Duzluğa düşən duz olar.
• Düşmənə ölüm diləyincə, özünə ömür dilə.
• Düşmənin gülməyi - sirrini bilməyi.
• Düşmənin üzə gülməyinə inanma.
• Düz danışanın dostu olmaz.
• Düz gələn ceyranın iki gözündən başqa eybi yoxdur.

E

• El ağzı kəramət olar.
• El ağzını yığmaq olmaz, çəllək ağzını boğmaq.
• Elim - günüm olmasa, ayım - günüm doğmasın.
• Elindən avara olan, biçara olar.
• Elm - ağlın yarısıdır.
• Eşşəyi yükə çək; eşşək yükə gəlməsə, yükü eşşəyə çək.
• Eşşəyin yükü yüngül olsa soncuqlar.

Ə

• Əkən - yeyər, tikən - geyər.
• Əkin vaxtı əkməyən, biçin vaxtı ağlayar.
• Ən yaxşı qız bərbad daxmadan çıxır.
• Ər qocalsa ərki gedər, arvad qocalsa - görkü (görünüşü, gözəlliyi)
• Əvvəl aşiq yanar, sonra məşuqu.

F

• Fərasətsiz yal tapmaz, yal tapsa da, bal tapmaz.

G

• Gecə oda getmə, gündüz - tüstüyə.
• Gedən gətirər, oturan qiymət soruşar.
• Geydiyin dağ olsa, gen dünyadan nə fayda?!
• Gərəklini gərək olmayanda al.
• Gərəksizin olunca, qız qalaram ölüncə.
• Güc yıxmaz, əməl yıxar.
• Gülün bitdiyi yerdə qədr-qiyməti olmaz.
• Günahkarın oduna günahsız yanar.

H

• Heçdən gec yaxşıdır.
• Hərəkət olsa, bərəkət olar.
• Hirs qabaqda gələr, ağıl - arxada.
• Hörmət gərək bir oxuyana, bir toxuyana.
• Hürəyən it qonaq gətirər.

X

• Xalq deyər - haqq deyər.
• Xəbərsiz gələn qonaq döşəksiz oturar.

İ

• İgid gərək ya şux olsun, ya yox olsun.
• İgid yarasız olmaz.
• İgidin əslini soruşma.
• İki bıçaq bir qına sığmaz.
• İlanın ayağını görməzsən, mollanın kəramətini.
• İştahı kəmlik kamalladır, mənəm - mənəmlik zavalladır.
• İgidin kasıbı namusdan bay olar.
• İt arıqlığını qurda bildirməz.
• İt - quyruğundan qocalar, eşşək - yalından.
• İtə yalı az versən qapına gəlməz.
• İtən bıçağın dəstəyi qızıldan olar.

K

• Kasıbın uşağı asimandan ay istər.
• Kar bir yana, kor bir yana.
• Karsızını alınca, subay otur ölüncə.
• Kasıblıq öldürməz, öldürməsə də güldürməz.
• Keçənə - təəssüf eləmə, gələndən - qorxma.
• Keçi qaçmaqla ceyran olmaz.
• Keçini keçi ayağından, qoyunu qoyun ayağından asarlar.
• Kiçicik daş - yara baş.
• Kiçiyi olmayanın böyüyü olmaz.
• Kiçiyini saymayan, ulusunu da saymaz.
• Kiri kir açar, kini - söz (Kir - çirk).
• Kişmişi yeyəndə çöpünü çıxarmağı yaddan çıxarma.
• Kordan əsanı bir dəfə alarsan.
• Kosa qocaldığını bilməz.
• Köhnəsiz təzə olmaz, yamansız yaxşı.
• Könlün açıq - yolun açıq.
• Kösövün uzun olsa, əlin yanmaz.
• Küçük hürməyi anasından öyrənər.
• Küləkli gün - yort, yağışlı gün - yat.
• Küləyin axırı - yağış, oyunun axırı - vuruş

Q

• Qaçanı qovma.
• Qamışı möhkəm tutmasan əlini kəsər.
• Qara gecə ağ olmaz, qarı düşmən - dost.
• Qarın tox - bəla yox.
• Qatarda nər olsa, yük yerdə qalmaz.
• Qəribin könlünü "xoş gəldin" ovlar.
• Qılıncla gələn qılıncdan ölər.
• Qışın dərdini yazda çək.
• Qıymayan tanrıdan, doymayan ovçu alar.
• Qızı olanın nazı olar.
• Qızın iysi - gülün iysi.
• Qızıl görsə, Xızır da azar.
• Qızıl-gümüşün köhnəsi olmaz, ata-ananın bəhası.
• Qızıl yerə atılmaz, yaxşılıq - yola.
• Qonşu qonşudan gec yatıb, tez durmağı öyrənər.
• Qorxunun ölümə faydası yox.
• Qoyunu külək aparsa, keçini göydə axtar.
• Qurdu it qarğışı tutmaz.
• Qurdun ağzı yesə də qan, yeməsə də qan.
• Qurdun qudası çox, tülkünün - aşinası.
• Qurdun sayəsində quş da doyur.
• Quru sözdən plov olmaz, yağla düyüsü olmasa.

L

• Lal olmaq yalan danışmaqdan, pəltək olmaq söyüş söyməkdən, yoxsulluğa dözmək oğurluqla mal toplamaqdan yaxşıdır.
• Lüt sudan qorxmaz.

M

• Meyvə ağacdan uzağa düşməz.
• Mənimki bitsin, səninki batsın.
• Mərd özündən görər, namərd - yoldaşından.
• Məsləhətlə atılan daş uzaq gedər.
• Minnətli əsəl yeməkdən, minnətsiz kəsək yemək yaxşıdır. (Əsəl - bal)
• Minnətli tikə boğazdan keçməz.
• Mollası çox olan yerin toğlusu yox olar.

N

• Namərd - aş üstündə dillənər, mərd - iş üstündə dillənər.
• Namərd əlində zar olunca, qara dəryada qərq ol.
• Nə fərqi var, ulağın ya sağından min, ya solundan.
• Nə xəmirdir, nə fətir, nə toya yarar, nə yasa.
• Nərildəyən dəvə yaxşıdır, nərildəyə-nərildəyə yük götürər.

O

• Odu üfləsən - keçər, qonşunu huylasan - köçər.
• Odunu - yığan yaxsın, Mala -qazanan baxsın.
• Oynaşa inanıb ərdən olma.

Ö

• Öküzün buynuzu eşşəkdə olsaydı, salamat can qoymazdı.
• Ölüm adamı seçmir.
• Önüm gəlməkdənsə, sonum gəlsin.
• Öz qədrini bilməyən özgənin qədrini nə bilsin.
• Özü yıxılan uşaq ağlamaz.

P

• "Papaq götür" deyirsən, baş götürür.
• Pul oldu - kül oldu.

S

• Salamatın yatması pisdir, xəstənin gəzməsi.
• Savaş, vuruş - barışa yer qoy.
• Savaşan gənişməz.
• Sel dünyanı alsa da, hübab qazın döşündən olar. (hübab - köpük)
• Səbrin sonu - saf qızıl.
• Səbrli - dağı yerlə bir edər, səbirsiz - xeyir işi şər edər.
• Sənətkar olan xar olmaz.
• Sənin bu baylığın ötər, mənim də yoxsulluğum.
• Səpilməyən toxum göyərməz.
• Su görməmiş soyunma.
• Süddən ağzı yanan, suyu püləyib içər.
• Südə də zəndlə baxsan, qan görərsən.
• Sürü axsağını gizlər.

T

• Tək gəzən qorxar.
• Tək olub yol tapmaqdan, çox olub yol azmaq yaxşıdır.
• Təpəyə çıx bax: camaat hara gedir, sən də ora get.
• Təzə varlanandan pul borc alma.
• Tox at yorulmaz.
• Turaca öz dilindən bəla gələr.
• Tutduğu işi bitirir, getdiyi yerdən gətirir.
• Tülkünün min bir fəndi var, ən etibarlısı gözə görünməməkdir.

U

• Uşaq zirək zənənin bir əlin bağlar, tənbəl zənənin iki əlini.
• Uşaqlı ev - bazardır, uşaqsız ev məzardır.
• Utanmaza gündə toydur.

Ü

• Ürəkdən ağlasan, kor gözdən də yaş çıxar.

V

• Varını verən utanmaz.

Y

• Yaxın qonşuya yaman söz demə.
• Yaxınlar dava eləsə, uzaqlar kef eləyər.
• Yaxma - bişərsən, qazma - düşərsən. (Yaxmaq - yandırmaq)
• Yaxşı ata - bir qamçı, yaman ata - min qamçı.
• Yaxşı söz - baldan şirin.
• Yaxşıdan - ad qalar, yamandan - dad qalar.
• Yaxşını görəndə fikir elə, yamanı görəndə şükür elə.
• Yalanın şirinindən, doğrunun acısı dadlıdır.
• Yaman dil el dağıdar, yaman ayaq - yol.
• Yarından ayrılan yeddi il ağlar, elindən ayrılan ölüncə ağlar.
• Yatan öküzə yer çatmaz.
• Yava mala baxanın saqqalı-bığı yağlanar, yava adama baxanın ürəyi-bağrı dağlanar.
• Yeddi ölç - bir biç.
• Yeməyi olmayan oruc tutar, işi olmayan namaz qılar.
• Yeməklə doymayan, yalamaqla doymaz.
• Yeri - güz şumla. Güz şumlamasan, yüz şumla. (Güz - payız).
• Yıxılan damı bir kərpic saxlamaz.
• Yıxılsan - yerdən yapış.
• Yüz təngə pulun olunca, yüz dostun olsun. (1 təngə - 20 qəpik)

Z

• Zəhmətin axırı rahatlıqdır.

Mənbə

• Dünya xalqlarının atalar sözləri. Bakı, 2015.