Artur Şopenhauer

Artur Şopenhauer
Doğum tarixi	22 fevral 1788
Doğum yeri	Qdansk
Vəfat tarixi	21 sentyabr 1860
Vəfat yeri	Frankfurt-Mayn
Dəfn yeri	Frankfurt qəbiristanlığı
Vikipediya məqaləsi

Artur Şopenhauer

Axmaq adam həyatın ləzzətini axtarır və özünü aldanmış görür. Ağıllı adam çətinliklərdən qaçar. Bu işdə uğursuz olsa da, bu, artıq onun axmaqlığından deyil, bəxtindəndir. Uğur qazananda da aldanmayıb

Artur Şopenhauer (1788–1860) — Alman filosofu.

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Acı çəkənlər ilə acı çəkdirənlər eynidir.
• Acıma — bütün əxlaqın əsasıdır.
• Adi insanlar cəmiyyətdə həyatı icad etdilər, çünki onlar üçün başqalarına dözmək özlərinə dözməkdən daha asandır.
• Ağılım mənə deyil, dünyaya aiddir.
• Ağılla silahlandırılmış eqoizm onun özünə qarşı istiqmətləndirilmiş özünün axmaq nəticələrindən yaxa qurtarmağa çalışır.
• Ağıllı bir insan təklikdə, düşüncələri və təxəyyüllə mükəmməl bir əyləncəyə malikdir.
• Ağıllı insanlar təklik axtarmaqdan daha çox, axmaq insanların yaratdığı səs-küydən qaçarlar.
• Ağıllı olan insan danışarkən, danışdığı mövzudan çox kiminlə danışdığını düşünər.
• Ağıllılar yalnızlığı axtarmaqdan çox, axmaqların yaratdığı hay-küydən çəkinirlər.
• Axmaq adam həyatın ləzzətini axtarır və özünü aldanmış görür. Ağıllı adam çətinliklərdən qaçar. Bu işdə uğursuz olsa da, bu, artıq onun axmaqlığından deyil, bəxtindəndir. Uğur qazananda da aldanmayıb.
• Alimlər — bunlar çoxlu kitab oxuyanlardır. Mütəfəkkirlər, dahilər, dünya maarifçiləri və bəşəriyyətin hərəkətverici qüvvələri bilavasitə Kainat kitabını oxuyanlardır.
• Ana övladlarının zehnini tərbiyə etmək və təkmilləşdirmək ümidi ilə Ezopun nağıllarını oxumaq üçün verdi; lakin çox keçmədən kitabı geri gətirdilər və ən böyüyü, yaşından çox müdrik, özünü belə təslim etdi: Bu, bizim üçün kitab deyil; çox uşaqca və axmaqdır. Bizi inandıra bilməzsən ki, tülkülər, canavarlar, qarğalar danışa bilirlər; bu cür hekayələrdən kənara çıxmışıq! Bu gənc ümidlilərin içində gələcəyin maariflənmiş Rasionalistləri var.
• Anadangəlmə yalnız bir səhv var — bu, güya biz xoşbəxtlik üçün doğulmuşuq inamıdır.
• Aristokratiyalar üç növdür: doğum və rütbə, zənginlik və müdriklik. Sonuncu, üçünün ən şərəflisidir.
• Arvad almaq öz hüquqlarını yarıya azaltmaq və öz məsuliyyətini iki dəfə artırmaqdır.

B

• Başqalarına bənzəməyə çalışaraq mənliyimizin dörddə üçünü itirərik.
• Başqalarının bizim dəyərlərimiz haqqında fikirləri şərəfdir və bu obyektiv sayılır. Subyektiv isə bizim bu fikirlər qarşısında qorxumuzdur.
• Başqalarının ləyaqətini könüllü və sərbəst tanımaq və qiymətləndirmək üçün özünüzə sahib olmalısınız.
• Başqalarının miskinliyini görəndə biz lovğa, yaxud müti oluruqmu? O, birinə bir cür, digərinə isə başqa cür təsir edir. Xarakterlərin müxtəlif olması da bunda özünü göstərir.
• Başqalarının tövsiyəsi ilə kor-koranə evlənmək cəhənnəm əzablarına razılaşmağa oxşayır.
• Başqasının dəyərini tanımaq üçün öz dəyərinə sahib olmaq lazımdır.
• Bəşəriyyətin inkişafına ən çox mane olan odur ki, insanlar başqalarından ağıllı olanlara yox, daha ucadan danışanlara qulaq asırlar.
• Bəzi zooloq mahiyyətcə meymunların qeydiyyatını aparandan başqa bir şey deyildir.
• Bilavasitə dərk edilən, dərinin hüdudları və ya daha dəqiq serebral əsəb sistemindən çıxan ən qıraq sonluqlarla ilə məhdudlaşır. Bu hüdudların kənarında yerləşən dünya barədə yalnız bizim beynimizdə əks olunan simalar vasitəsilə bilirik. Sual ondadır ki, bu simalar bizdən asılı olmayan mövcud dünyaya uyğun gəlirmi və nə qədər uyğun gəlir.
• Bilinən, içində olduğumuz və içimizdə olan bu real dünya bizim nəzərdən keçirməmizin həm materialı, həm də həddi olaraq qalır.
• Bir bina tikintisində işləyən bir işçi olaraq ya bütöv planı bilmir, ya da həmişə aydın şəkildə təsəvvür etmir, buna görə həyatının fərdi günlərinə və saatlarına xidmət edən bir insan, ümumi bir fikrə sahib deyil.
• Bir çox insan yaxşılığa can atmaq əvəzinə xoşbəxtlik, parlaqlıq və uzunömürlülük üçün can atır; həmişə böyük, parlaq və nəcib rollar oynamaq istəyən axmaq aktyorlara bənzəyirlər, nə və nə qədər oynamaq lazım deyil, necə oynamaq vacibdir.
• Bir insanın əsl xarakteri, özünə qayğı göstərməyi dayandırdıqda, xırda şeylərdə dəqiq əks olunur.
• Bir insanın mövqeyini xoşbəxtlik baxımından qiymətləndirmək üçün ona nə məmnunluq verdiyini deyil, onu kədərləndirməyə qadir olanı bilməlidir və bu nə qədər əhəmiyyətsizdirsə, o qədər insan xoşbəxt olur: xırda-xuruşlara həssas olmaq üçün, insan müəyyən bir məmnuniyyətlə yaşamalıdır: bədbəxtlik içində, axı biz onları heç hiss etmirik.
• Bir insanın özündə nə qədər çox olsa, başqaları onun üçün bir o qədər az şey edə bilər.
• Bir insanın sahib olduğu şey, şübhəsiz ki, insandakıdan daha vacibdir.
• Bir insanla barışmaq və onunla kəsilmiş münasibətləri bərpa etmək, ilk fürsətdə eyni şeyi etdikdə tövbə etməli olduğu bir zəiflikdir, bu da ayrılmaya səbəb oldu.
• Bir qadın olmasa, həyatımız belə olacaqdı: əvvəlində — müdafiəsiz, ortada — ləzzət almadan, sonunda — təsəlli vermədən.
• Bir uşağın saatı qocanın günündən çoxdur.
• Biri sizin üçün həqiqətən çox qiymətli isə, bunu ondan sanki bir günahmış kimi gizləyin. Bu xoş bir şey deyil amma doğrudur. Çünki , buraxın insanları, itlər belə böyük dostluqlara dözə bilməzlər.
• Birinin həzz alması üçün o biri yaşamalı, əziyyət çəkməli və ölməlidir.
• Biz yaşadıq və yenidən yaşayacağıq. Həyat, tez-tez qorxulu yuxuya keçən, dərin yuxuladığımız gecədən ibarətdir.
• Bizim hər birimiz üçün belə bir təskinlik mövcuddur: ölüm də həyat kimi təbiidir. Orada nə olacaqsa, baxıb görərik.
• Böyük ağılların düşüncələri adi baş vasitəsilə süzülməyə dözmürlər.
• Bu dünyanı Tanrı yaratdısa, onun yerində olmaq istəməm doğrusu. Çünki, dünyanın səfaləti ürəyimi parçalar. Yaradıcı bir ruh düşünülsə, yaratdığı şeyi göstərərək ona belə qışqırmaq haqqımızdır: "bu qədər bədbəxtliyi və bu kədəri ortaya çıxarmaq uğruna, heçliyin səssizliyini və tərpənməzliyini pozmağa necə cəhd etdin?"
• Bütün canlılara sonsuz şəfqət saf əxlaqi davranışın ən etibarlı təminatıdır və heç bir qəzəblənməyə ehtiyac yoxdur. Kim onunla dolsa, heç kəsə zərər verməz, heç kəsə pislik etməz, heç kəsin haqqına toxunmaz; daha çox hər kəsə hörmət edər, hər kəsi bağışlayar, bacardığı qədər hər kəsə kömək edər və bütün hərəkətlərində ədalət və sevgi möhürü daşıyacaqdır. … Əvvəllər ingilis pyesləri Kral üçün ərizə ilə bitərdi. Qədim hind dramları bu sözlərlə bağlanır: "Bütün canlılar ağrıdan xilas olsun". Zövqlər fərqlidir; amma məncə bundan gözəl dua yoxdur.
• Bütün dinlərin pis cəhəti ondadır ki, onlar öz alleqorik təbiətlərini etiraf etmək əvəzinə, gizlətmək məcburiyyətindədirlər; müvafiq olaraq, onlar öz doktrinalarını əsl sensu proprio kimi bütün ciddiliklə nümayiş etdirirlər və absurdlar bu doktrinaların mühüm hissəsini təşkil etdiyinə görə bizdə davamlı saxtakarlığın böyük fəsadları var. Xeyr, daha pisi odur ki, o gün gəlir ki, onlar artıq həqiqi sensu proprio deyillər və sonra onların sonu var; belə ki, bu baxımdan onların alleqorik mahiyyətini bir anda etiraf etmək daha yaxşı olardı. Ancaq çətinlik çoxluğa bir şeyin eyni zamanda həm doğru, həm də yalan ola biləcəyini öyrətməkdir. Bütün dinlər az və ya çox dərəcədə bu xarakterdə olduğuna görə, biz bir həqiqəti qəbul etməliyik ki, bəşəriyyət müəyyən qədər absurdluq olmadan gedə bilməz, absurd onun varlığında bir elementdir və illüziya əvəzolunmazdır; həyatın digər aspektləri də buna şahidlik edir.
• Bütün həqiqət üç mərhələdən keçir. Birincisi, lağa qoyulur. İkincisi, ona şiddətlə qarşı çıxır. Üçüncüsü, bu, öz-özünə aydın olan kimi qəbul edilir.

C

• Cavanlıqda intuisiya, qocalıqda – düşüncə üstünlük təşkil edir: buna görə də birincisi poeziya, ikincisi fəlsəfə üçün əlverişlidir.
• Cənab və ya Usta əvəzinə iki nəfər arasında həqiqətən uyğun bir müalicə … bədbəxtlikdə yoldaşım olmalıdır. Nə qədər qəribə səslənsə də, faktlarla razılaşır və qarşıdakı insanı ən düzgün şəkildə təqdim edir, eyni zamanda bu ən vacib şeyi bizə xatırladır — hər birimizin başqalarından ehtiyac duyduğu dözümlülük, səbir, qonşuluq və məhəbbət borclu olduğumuz bir başqasına.
• Ciddinin arxasında zarafat gizlənirsə bu ironiya, zarafat arxasında ciddi olan zarafatdırsa bu yumordur.

D

• Dahi ilə dəlinin bənzərliyi ondadır ki, hər ikisi də bütün insanlardan fərqli bir dünyada yaşayır.
• Dahi insanlar yüksəklərdə uçurlar və qartallar kimi əlyetməz ucalıqda yuva qurub tənha yaşayırlar.
• Dahilər təkcə dözülməz deyillər, həm də əxlaqsız və zalımdırlar, onlar üçün dost tapmaq çətindir. Fikir ənginliyində tənhalıq hökm sürür.
• Dahilik canlı xatirələrin mükəmməlliyindən asılı deyilmi? Çünki, həyatın ayrı-ayrı hadisələrini bütöv bir şəkildə bir-birinə bağlayan xatirələrin köməyi ilə adi adamların malik olduqları həyatıı daha geniş, daha dərindən dərk etmək olar.
• Dahiliyin və fəzilətin oxşarlığı ona əsaslanır ki, sağlığında kiməsə abidə qoymaq, deməli nəslinin onu unutmayacağına ümidin olmamasını elan etmək deməkdir.
• Dahinin daxili iztirabları ölməz əsərlərin ana qucağıdır.
• Dəbdəbəli, parıltılı dünyada yaşamaqdansa, isti, kiçik və doğma bir aləmdə ömür sürməyi üstün tuturam.
• Digər insanların sahib olduğu dəyərləri tanımaq və qiymətləndirməyi bacarmaq üçün şəxsi dəyərlərə sahib olmaq lazımdır.
• Dinlər atəşböcəyi kimi parıldamaq üçün qaranlığa ehtiyac duyurlar.
• Doğuşdan gələn tək bir yanılma vardır. O da xoşbəxt olmaq üçün burada olduğumuzu sandığımızdır.
• Dostluq, qarşılıqlı xoşbəxtliyə, maraqların ümumi olmasına əsaslanır. Amma elə ki, maraqlar toqquşur, o zaman dostluq pozulur: onu ancaq buludlarda axtara bilərsən.
• Dünya – sağalmaz xəstələrin müalicə aldığı yerdir.
• Dünyada ziddiyyətlər aşkar etmək, deməli əsl kririsizmə malik olmamaq və iki şeyi bir şey kimi qəbul etmək deməkdir.
• Dünyanın ən yoxsul insanı, puldan başqa heç bir şeyi olmayandır.
• Düşməninə rəva görmədiyini dostuna da demə.
• Düşmənin bilməməli olduğunu dostuna danışma.

E

• Evlənmək hüquqlarınızı yarıya endirmək və məsuliyyətlərinizi iki qat artırmaqdır.

Ə

• Ədalətli və xeyirxah bir işin bəzi eqoist motivlərdən təsirlənməsi ehtimalı həmişə var.
• Əfsuslar olsun ki, bütün yaramazlar çox ünsiyyətli olurlar.
• Əhəmiyyət verməmək əhəmiyyət verilməyi gətirər.
• Əxlaqı təbliğ etmək asandır, ona haqq qazandırmaq çətindir.
• Əgər bəşəriyyət həmişə ağıllı olsaydı, tarix axmaqlığın və cinayətin uzun bir salnaməsi olmazdı.
• Əgər biz gələcəyi keçmişi dərk etdiyimiz kimi dərk edə bilsək, o zaman ölüm günü bizə keçmiş qədər, məsələn uşaqlıq dövrü qədər yaxın olardı.
• Əgər dünyada həqiqətən insanın malı adlandırıla bilən bir şey varsa, şübhəsiz ki, onun zehni fəaliyyətinin nəticəsidir.
• Əgər kimin isə sizə həqiqəti demədiyindən şübhələnməyə əsasınız varsa, özünüzü elə göstərin ki, guya hər bir sözə inanırsınız. Bu ona davam etməyə cəsarət verəcək, o daha sərbəst danışmağa başlayacaq və əvvəl-axır özünü açıb ortaya qoyacaq. Həmçinin, əgər kimin isə həqiqətin bir hissəsini güzlədərək tam danışmadığından şübhələnsəniz, özünüzü elə göstərin ki, guya ona inanmırsınız. Müqavimət göstərməyiniz onu təhrik edəcək və o, həqiqətin bütün qüvvəsini ona inamsızlığınızı dağıtmağa yönəldərək, hər şeyi axıradək açacaq.
• Əgər özünüzə düşmən qazanmaq istəmirsinizsə, çalışın insanlar üzərində öz üstünlüyünüzü göstərməyəsiniz.
• Əgər zarafat ciddinin arxasında gizlənirsə, bu bir istehza, ciddi zarafatın arxasında gizlənəndə yumordur.
• Əqli cəhətdən başqalarından üstün olan insan üçün tənhalıq ikiqat fayda verir: birincisi, tək olması, ikincisi isə başqaları ilə olmamasıdır.
• Əlbəttə ki, insan hər zaman istədiyini edir, ancaq yalnız istədiyi hər zaman onun nəzarəti altındadır.
• Əlimizdə olan şeyləri çox seyrək düşünürük. Əskik olanları isə daim.
• Ən böyük hikmət indiki vaxtdan həzz almağı həyatın ali məqsədi etməkdir, çünki bu yeganə reallıqdır, qalan hər şey ağıl oyunlarıdır.
• Ən ucuz qürur milli qürurdur.

F

• Fəaliyyətinizdə başqasını nümunə götürməməlisiniz, çünki vəziyyətlər, şərtlər, münasibətlər heç vaxt eyni deyil və xarakter fərqi də davranışda xüsusi iz buraxır, buna görə də iki nəfər eyni şeyi edəndə, eyni deyil..
• Fəxr eləməyə heç nəyi olmayan miskin insan mümkün olan yeganə şeydən yapışır və mənsub olduğu milliyyəti ilə qürrələnir.
• Fəlsəfə… bir elmdir və ona görə də iman məqalələri yoxdur; buna görə də, ya müsbət təcrübi olaraq verilmiş, ya da şübhəsiz nəticələrlə nümayiş etdiriləndən başqa heç bir şeyin mövcud olduğunu güman etmək olmaz.
• Fəlsəfə, təsəvvürə gətirilə bilinməyən, bizim özümüzdə gizlənən şeyləri təsəvvürlərdə dərk etmək cəhdidir. Əks təqdirdə, biz yalnız təsəvvür olardıq.
• Fəlsəfəni hakimiyyət növləri ilə uyğunlaşdırmaq və onu pul və vəzifə əldə etmək üçün istifadə etmək, məncə, aclığını və suzuzluğunu yatırmaq məqsədilə edilən dini ayin kimidir.
• Fitri ağıl hər hansı bir təhsili əvəz edə bilər, amma heç bir təhsil fitri ağlı əvəz edə bilməz.

G

• Gənclər üçün öyrənmənin əsas mövzusu təkliyə dözməyi öyrənmək olmalıdır: bu, xoşbəxtlik və dinclik mənbəyidir.
• Gəncləri narahat edən və depressiyaya salan xoşbəxtlik axtarışıdır ki, həyatda onunla qarşılaşmaq lazımdır. Bundan daim aldanmış ümid və buna görə də narazılıq yaranır. Qeyri-müəyyən bir xoşbəxtliyin aldadıcı görüntüləri xəyallarımızda qarşımızda dolanır və biz onların əslini boş yerə axtarırıq. Əgər gənclər vaxtında verilən məsləhət və göstərişlər vasitəsilə dünyanın onlara çoxlu imkanlar təqdim etdiyi barədə yanlış təsəvvürü beyinlərindən silə bilsəydilər, çox şey əldə etmiş olardılar.
• Gənclik nöqteyi-nəzərindən baxsaq, həyat, sonsuz gələcəkdir. Qocalıq nöqteyi-nəzərinə görə isə çox qısa keçmişdir.
• Gözəllik əvvəlcədən ürəyi fəth edən açıq təklif edici məktubdur.

H

• Heç bir fəlsəfi məqsəd olmadan empirik elmlərlə yalnız onların özləri üçün məşğul olmaq gözsüz sifət kimidir.
• Heç kim keçmişdə yaşamayıb, gələcəkdə də yaşamayacaq. Həyatın forması indinin özündədir.
• Heç kimin fikirlərinə iddia etməyin. Siz anlamalısınız ki, əgər insanların inandıqları bütün cəfəngiyatları təkzib etmək istəsəniz, siz Mafusail yaşına (969 il) çatar, amma onların axırına çıxa bilməzsiniz.
• Heyvanlara acıma rəhmli, mərhəmətli xarakterin əlamətidir. Tam əminliklə demək olar ki, heyvanlara qarşı qəddar olan mərhəmətli ola bilməz.
• Heyvanlara qarşı qəddar olan şəxs, insanlara qarşı heç vaxt mehriban ola bilməz.
• Heyvanlara qarşı mərhəmət xarakterin xeyirxahlığı ilə o qədər yaxından əlaqədardır ki, güvənmək olar ki, heyvanlara qarşı zülm edən yaxşı bir insan ola bilməz.
• Həkim insanı onun bütün zəifliyində, hüquqşünas onun bütün alçaqlığında, teoloq onun bütün sarsaqlığında görür.
• Həqiqi dostluq — nəhəng dəniz ilanları kimi xəyali və ya bir yerdə olub-olmadığı bilinməyən şeylərdən biridir.
• Hər ayrılıq ölümün əvvəlcədən dadılması kimidir, yenidən qovuşmaq da yenidən dünyaya gəlməyin əvvəlcədən dadını hiss etmək kimidir.
• Hər bir cəmiyyət hər şeydən əvvəl qarşılıqlı uyğunlaşma və aşağılanmanı tələb edir və buna görə nə qədər böyükdürsə, o qədər də ədəbsizdir. Hər bir insan yalnız tək olduğu müddətdə tamamilə özü ola bilər. Buna görə də, kimsəsizliyi sevməyən azadlığı da sevmir, çünki insan yalnız tək olduqda azad olur. Məcburiyyət hər cəmiyyətin ayrılmaz yoldaşıdır; hər cəmiyyət qurbanlara ehtiyac duyur, bunlar nə qədər çətindirsə, insanın öz şəxsiyyəti o qədər əhəmiyyətlidir.
• Hər bir insan dinlənilə bilər, amma hər kəslə danışmağa dəyməz.
• Hər bir insan yalnız tək olduğu müddətdə tamamilə özü ola bilər. Yalnızlığı sevmirsə, azadlıqlığı da sevməyəcək, çünki insan sadəcə yalnız ikən həqiqi mənada azaddır.
• Hər bir insanın ölümü ilə bərabər ona məxsus hansısa dünyası da dağılır. Sağlığında insan nə qədər ziyalı, ağıllı idisə, dünya da bir o qədər aydın, dəqiq və əhəmiyyətli, onun yox olması isə acınacaqlı idi. Heyvanın ölümü ilə isə yalnız miskin rapsodiya (rapsodiya-qədim Yunanıstanda xalq mahnıları) və hansısa dünyanın eskizi yox olur.
• Hər bir qəhrəman — Samsondur: güclü çoxsaylı zğixlərin fitnə-fəsadı nəticəsində məhv olur, ya da o, liliputlar arasında Qulliverdir, lakin liliputlar o qədər çoxdurlar ki, əvvəl-axır Qulliverə qalib gəlirlər.
• Hər bir millət başqasını ələ salır və onların hamısı eyni dərəcədə haqlıdır.
• Hər bir uşaq müəyyən mənada dahi, hər bir dahi isə müəyyən mənada uşaqdır.
• Hər bir yazıçını onun özünün arzuladığı kimi izah etmək lazımdır. Bu cür münasibət bir tərəfdən ədalətlidir, digər tərəfdən öyrənmənin özü üçün faydalıdır.
• Hər biri başqasında yalnız özündə olanı görür, çünki onu dərk edə və onu yalnız öz ağlı səviyyəsində anlaya bilər.
• Hər birimizin doğuşdan sahib olduğumuz yeganə səhv – mütləq olaraq xoşbəxtlik üçün yaranmışıq ideyasına duyduğumuz əminlikdir.
• Hər cür bədbəxtlikdən və iztirablardan əsl təskinlik tapmaq üçün bizdən də bədbəxt olanların vəziyyətinə baxmaq lazımdır. Bunu isə hamı bacarar.
• Hər insan öz fikir sahəsinin sərhədlərini dünyanın sərhədləri kimi qəbul edir.
• Hər kəs özündə əskik olanı sevər.
• Hər kəs üfüqlərinin sonunu dünyanın sonu üçün alır.
• Hər kəsi dinləmək olar, lakin hamı ilə danışmağa dəyməz.
• Hər şeyi özünə tabe etmək istəyirsənsə, ağılla özünü tabe et.
• Hər uşaq bir baxıma bir dahi və hər dahi bir baxıma bir uşaqdır.
• Həşəratların, aşağı sinif heyvanların həyat tərzinə, səylərinə və xüsusiyyətlərinə təbiətin ilk addımları kimi baxmaq olar. Bizim xüsusiyyətlərimiz, keyfiyyətlərimiz və səylərimiz onlarda rüşeym halındadır.
• Həyat bərbad bir şeydir. Həyatımı onu düşünərək keçirməyə qərar verdim.
• Həyat – gənclik-nöqteyi nəzərindən sonsuz gələcək, qocalıq nöqteyi-nəzərindən isə qısa keçmişdir.
• Həyat həzz almaq üçün deyil, yaşamaq və tamamlamaq üçündür.
• Həyat meşəyə bənzəyir: uzaqdan baxanda gözəl görünür, amma içərisinə gürəndə adama sıxıntı gətirir.
• Həyat son məğlubiyyətin əminliyi ilə yaşamaq üçün daimi döyüşdür.
• Həyat və yuxugörmə- eyni bir kitabın səhifələridir.
• Həyatımızın ilk qırx ili bir mətndir. Sonrakı otuz il isə mətnin əsl mənasını dərk etməyimizə kömək edən şərhlərdir.
• Həyatın ilk əlli ili mətn, geri qalanı şərhdir.
• Hökmdarlar yetişmir, onlar anadan hökmdar doğulurlar.

X

• Xalq həmişə yeniyetmədir.
• Xeyr, həqiqət özünü istəməyənlərin boynuna atan pozğun bir qadın deyil; əksinə, o qədər əlçatmaz bir gözəllikdir ki, hər şeyi ona qurban verən belə, hələ onun lütfündən əmin ola bilməz.
• Xəstəlik, orqanizmdə nasasızlığı aradan qaldırmaq məqsədilə təbiətin özünün müalicəvi vasitəsidir. Deməli, dərman yalnız təbiətin müalicəvi gücünə kömək edən bir vasitədir.
• Xəstəlik, vücuddakı pozğunluğu aradan qaldırmaq məqsədilə təbiətin özü bir müalicə agentidir; bu səbəbdən tibb yalnız təbiətin sağalma gücünün köməyinə gəlir.
• Xoş xasiyyət, xoşbəxtliyimizə birbaşa təsir edən xüsusiyyətlərdəndir.
• Xoşbəxtlik ağrıdan azad olmaq hissidir.
• Xoşbəxtlik həzzin tez-tez təkrarlanmasından ibarətdir.
• Xoşbəxtliyimiz və ya bədbəxtliyimizlə əlaqəli hər şeydə təsəvvürümüzü məhdudlaşdırmalıyıq.
• Xristian dini deyir: "Günahlar vasitəsilə dünyaya ölüm daxil oldu". Ancaq, dünyanın özü ilə müqayisədə ölüm ifadəsi şişirdilmiş, kəskin, səsini ucaldan, ağırçəkili bir ifadədir. Ona görə də, dünya başdan ayağa günahlardan ibarətdir ifadəsi daha düzgündür.
• Xristianlığın özəyi və ən dərin ruhu Brahmanizm və Buddizm ilə eynidir: onların hamısı bəşər övladının sadəcə varlığından qaynaqlanan ağır günahını öyrədir.

İ

• İki ayaqlı heyvanların sıravi söhbətləri qədər sonsuz və sıxıcı bir söhbəti davam etdirməkdənsə, heç danışmamaq daha yaxşıdır.
• İmkan daxilində heç kimə qarşı düşmənçilik hissi keçirməyəsiniz… Adamla əsəbi şəkildə danışmaq, ona qarşı pis münasibətini sözlərlə ifadə etmək və ya bunu bütün görkəminlə nümayiş etdirmək sadəcə vacib deyil — bu təhlükəlidir, axmaqlıqdır, sarsaqlıq və vulqarlıqdır. Qorxu və nifrəti yalnız və yalnız öz hərəkətlərindən başqa heç bir şəkildə üzə vurmaq lazım deyil: hisslər də xeyli effektiv olar, əgər onlar əməldə ifadə edilmiş olarsa, lakin bunun üçün onların istənilən başqa formada təzahür etməsindən qaçmaq vacibdir. Yalnız soyuqqanlı canlıların sancması ölümcüldür.
• İnkişafımız üçün bir aynaya ehtiyacımız var.
• İnsan başqa məqsədi olmayan insanlara zərər verən yeganə heyvandır.
• İnsan həddən artıq qidalanmaqla mədəni korladığı və bununla da bütün bədəni pozduğu kimi, ona həddən artıq qida verməklə zehni yükləyib boğmaq olar. İnsan nə qədər çox oxusa, oxuduqlarının izləri bir o qədər az olar; ağıl dəfələrlə yazılmış lövhəyə bənzəyir. Buna görə də əks etdirmək mümkün deyil; və yalnız düşünməklə insan oxuduqlarını mənimsəmək olar. Əgər insan sonradan düşünmədən düz irəli oxuyarsa, oxuduqları kök salmaz, əksinə, itirilər.
• İnsan hər dəfə öldükdə, başında gəzdirdiyi müəyyən bir dünya məhv olur; baş nə qədər ağıllıdırsa, bu dünya daha fərqli, daha aydın, daha mənalı, daha geniş, ölümü bir o qədər dəhşətli olur.
• İnsan iradəsi heyvanların iradəsi ilə eyni məqsədə — qidalanmağa və çoxalmağa yönəlmişdir. Amma görün, bu məqsədə çatmaq üçün insana nə qədər mürəkkəb və bacarıqlı aparat verilib — insan hətta gündəlik həyatda da nə qədər intellekt, düşüncə və incə abstraksiyalardan istifadə edir! Buna baxmayaraq, həm insan, həm də heyvan eyni məqsədi güdür və ona çatır. Daha aydınlıq üçün iki müqayisə verim: saxsı qaba və ustalıqla hazırlanmış qədəhə tökülən şərab eyni qalır; və ya eyni metaldan hazırlanmış və eyni emalatxanada işləyən iki tamamilə eyni bıçaq müxtəlif tutacaqlara malik ola bilər: biri qızıl, digəri mis.
• İnsan istədiyi hər şeyi edə bilər, lakin o, hər şeyi istiyə bilməz.
• İnsan ömrünü mahiyyətcə nə uzun, nə də qısa adlandırmaq olmaz. Belə ki, o, bizim bütün başqa müddətləri ölçməyimiz üçün ölçü rolunu oynayır.
• İnsan özünün Mən dəyərinə uyğun olaraq tək qalmaqdan qaçır, tək qalmağa dayana bilməz, yaxud da tək qalmağı sevər
• İnsan saysız-hesabsız istəklərini ancaq ağlın köməyi ilə dəf edə bilər.
• İnsan təbii ki istədiyini edə bilər, amma istədiyini istəyə bilməz.
• İnsanı səadətə aparan yol onun öz əxlaqından keçib-gedir.
• İnsanın əsl xarakteri məhz xırda şeylərdə, xüsusi ilə də o özünə fikir verməyəndə üzə çıxır.
• İnsanın qırx yaşına qədər keçən illəri bir kitabdır, geri qalan illəri də o kitabın tənqid etməsidir.
• İnsanın özündə olan şey onun malik olduğu şeylərdən daha vacibdir.
• İnsanlar bir-biri ilə sıx ünsiyyət qurduqda, davranışları soyuq bir qış gecəsində isinməyə çalışan donuzlara bənzəyir. Soyuqdurlar, bir-birinə yapışırlar, amma bunu nə qədər çətindirlərsə, uzun iynələri ilə bir-birlərini daha çox sancırlar. Dağıtmaq üçün enjeksiyonların ağrısı səbəbindən məcbur olduqları üçün yenidən soyuqdan bir araya gəlirlər və buna görə — bütün gecə.
• İnsanlar öz başlarından çox fövqəlbəşər mənbələrə istinad edənlərə daha çox etibar edirlər.
• İnsanların qismət dedikləri, əsasən yalnız öz axmaq antlikləridir.
• İnsanların tale adlandırdıqları şey onların özlərinin etdikləri ağılsızlıqlardır.
• İnsanların ünsiyyətliliyi cəmiyyətə olan sevgiyə deyil, yalnızlıq qorxusuna əsaslanır.
• İntellektuallıq və ya təmsilçilik, hər şeyin mahiyyətini daşıya biləcək qədər çox zəif, ikinci, səthi bir fenomendir. Amma Fixte öyrətdiyi kimi, dünya intellektdə təmsil olunsa da, amma ondan irəli gəlmir.
• İntihar edən istəyinə son qoya bilmədiyindən həyatına son qoyur.
• İstedad heç kimin vura bilməyəcəyi hədəfi vurur; Dahi heç kimin görə bilmədiyi hədəfi vurur.

K

• Karbon və oksigenin təcrid olunmuş atomlarında, toqquşduqları zaman yanma hadisələrində hərəkət enerjisinə - istiliyə və işığa çevrilən gizli mövqe enerjisinin yeni bir nümunəsini görürük. Kliment Timiryazev
• Kart oyunu- ağlın bankrot olmasının açıq təzahürüdür. Fikir mübadiləsi etmək ixtiyarında olmayan insanlar bir-birinə kart atırlar.
• Kim ağıllıdırsa, söhbətdə nə danışdığını, kimlə danışdığını daha çox düşünəcək. Bunu etsə, sonradan peşman ola biləcəyi heç nə deməyəcəyinə əmin ola bilər.
• Kitabxanalar insanlığın tək etibarlı və qalıcı olan yaddaşıdır.
• Kitablar olmasaydı çoxdan ümidsizliyə qapılmışdım.
• Kosmik çevirilişlər nəticəsində neçə dəfə məhv olmasından asılı olmayaraq yer səthi dünya səhnəsində bütün canlılarla, yeni-yeni növlərlə birlikdə dəyişən dekorasiyalardır.
• Kralları və xidmətçiləri soyadları ilə yox, adları ilə çağırırlar. Bu, ictimai nərdivanın ən son iki pilləsidir.
• Kütlənin də gözləri, qulaqları var, amma bir az artıq.

Q

• Qabiliyyət başqalarının vura bilmədiyi hədəfi vuran nişançı kimidir; dahi isə başqalarının görə bilmədiyi bir hədəfi vuran bir nişançı.
• Qadın şərəfinin birinci şərti kişilərlə kəbinsiz bir yerdə yaşamamaqdan ibarətdir. Səbəb isə kişiləri təslim edib nikah bağlamağa məcbur etməkdir.
• Qadınlar həm fiziki, həm də əqli cəhətdən böyük işlər üçün yaradılmayıb.
• Qadınlar kişiləri idarə edən varlıqlardır. Aslanın tutuşu, filin dişləri, kişinin əzəmətli bədən quruluşu, qadının isə kişini idarə edəcək hiyləgər hikməti var.
• Qadınlarsız həyatımız ilk əvvəldə müdafiəsiz, ortada həzzsiz, sonda isə təsəllisiz olardı.
• Qadınsız yaşaya bilməyən tək kişi ginekoloqdur.
• Qərarın muxtariyyəti bir neçəsinin imtiyazıdır: qalanları səlahiyyət və nümunə ilə idarə olunur.
• Qəzetlər tarixin saniyə əqrəbləridir.
• Qısqanclıq həmişə sevgi ilə doğulur, amma həmişə onunla ölmür.
• Qocalıqda ən yaxşı təskinlik gənclikdə bütün gücünü qocalmayan işlərə sərf etmək barədə düşüncələrdir.
• Qurana nəzər salaq … bu yazıq kitab dünya dinini yaratmağa, on iki yüz il ərzində saysız-hesabsız milyonların metafizik ehtiyacını ödəməyə, onların əxlaqının və ölümə heyrətamiz bir nifrətin əsasına çevrilməyə kifayət edirdi. qanlı müharibələrə və ən geniş fəthlərə. Bu kitabda biz teizmin ən acınacaqlı və yoxsul formasını tapırıq. Tərcümədə çox şey itirilə bilər, amma mən onda bircə dəyər ideyasını kəşf edə bilməmişəm.
• Qürurun ən ucuz növü milli qürurdur. Məhz, onu bilənlərin öyünəcək heç bir fərdi keyfiyyətlərinin olmadığını ifadə edir; əks halda milyonlarla insanla bölüşmək məcburiyyətində qalacaq qədər qürurlarına arxalanmazdılar.

L

• Lavuazye suyu hidrogen və oksigenə parçaladı və bununla da fizika və kimya sahəsində yeni bir dövr yaratdı; Mən ruhu və ya ruhu iki çox fərqli tərkib elementinə ayırdım: iradə və ideya.
• Lixtenberq dedi: "Baş kitab ilə toqquşduqda yaranan boşluq səsi hər zamanmı kitabdan gəlir?"

M

• Meymunlara dünyanın bəzi yerlərində, fransızlara isə Avropada rast gəlinir, demək olar ki, eyni şeydir.
• Məğrurluq, öz yüksək dəyərində insanın daxili inamıdır. Şöhrətpərəstlik isə sonralar gizli ümidlə özünün mənimsəmək istədiyi inamı başqalarında yaratmaqdır.
• Mən dahi insanın ağzının böyük ola biləcəyini düşünmürəm. Bu əlamət heyvanı xatırladır. Bundan başqa, mən həm də onun tərfdarıyam ki, alın və gözlər intellekti, ağız isə iradəni ifadə edir.
• Mən qadınlar haqqında son sözümü hələ deməmişəm. "Mən inanıram ki, əgər qadın kütlədən uzaqlaşmağa və ya daha yaxşısı, özünü kütlə üzərinə qaldırmağa müvəffəq olursa, o fasiləsiz və kişidən daha çox inkişaf edir."
• Mən musiqiyə qulaq asanda mənə elə gəlir ki, bütün insanların, eləcə də mənim həyatım hansısa əbədi ruhun yuxusunun mahiyyəti, ölüm isə oyanışıdır.
• Mənə qədər filosoflar iradə azadlığı haqqında elmlə məşğul idilər. Mən isə iradənin qüdrətli olmaını öyrədirəm.
• Mənim kimi insanlar tərəfindən geridə buraxılan fikirlər, abidələr həyatdakı ən böyük zövqüm. Kitablar olmasa uzun zaman əvvəl ümidsizliyə basdırılardım.
• Mənim səltənətim Almaniyadan genişdir. Mən bəşəriyyətə yumruqlarımla deyil, başımla xidmət etməyə gəlmişəm.
• Mənim üçün optimizm nəinki bir cəfəngiyatdır, eləcə də bəşəriyyətin ifadə edilməyən iztirabları üzərində vicdansız baxış və acı istehzadır.
• Məntiqlə bəslənməyən şey məntiqlə idarə oluna bilməz.
• Mərhəmət əxlaqın təməlidir.
• Milli xarakterdə yaxşı xüsusiyyətlər azdır. Çünki, onun subyekti kütlədir.

N

• Nadir hallarda əlimizdəki şeyləri düşünürük, amma həmişə olmadığımız üçün narahat oluruq.
• Nə pul, nə elm, nə də şöhrət sağlamlığın yerini verər. Sağlam olmaq üüçün zərərli şeylərdən, xüsusilə şəhvətdən uzaq durmalıyıq.
• Nəzakət eqoizmin əncir yarpağıdır.
• Niyə insan qocalığında arxasınca gedən həyatı bu qədər qısa görür? Çünki yaddaşı qədər qısa hesab edir. Çünki bütün əhəmiyyətsiz və xoşagəlməz şeylər onun içindən düşüb, ona görə də çox az qalıb.

O

• Oxumaq, deməli, öz başınla birlikdə başqasının başı ilə fikirləşmək.
• Ola bildiyincə az şey diləmək və çox şey öyrənmək istəyirəm.
• Orta insan vaxtını necə öldürməyin qayğısını çəkir, istedadlı insan isə vaxtdan istifadə etməyə çalışır.

Ö

• Ölüm dəqiqələrində eqoizm tamamilə yoxa çıxır. Ölüm qorxusu buradan yaranır. Ona görə də ölüm şeylərin təbiətinə uyğun olaraq eqoizmə nəyisə öyrədir.
• Öz ağlını danışıqlarda yox, susmaqda aşkar etmək daha yaxşıdır.
• Özümüzə tez-tez bu cümləni xatırlatmaq yaxşı olardı: "Mən bunu dəyişə bilmirəm, geri qalan bundan özüm üçün fayda götürməkdir".
• Özünüzə düşmən qazanmaq istəmirsinizsə, öyünməyin.
• Özünüzü hər şeyə tabe etmək istəyirsinizsə, ağlınıza tabe olun.

P

• Paxıllıq axmaqdır, çünki heç kim həqiqətən paxıllığa layiq deyil.
• Paj institutunu (paj- orta əsrlərdə saraylarda xidmət edən zadəgən nəslindən oğlan) mən onunla izah edirəm ki, nüfuzlu knyazlar saraylarında öz vassallarının oğlanlarını girov kimi saxlayırdılar.
• Planetlər və peyklər günəşin olduğu kimi, təhsil də intellektin təbii üstünlüyüdür. Çünki, təhsilli adi adam özünün fikirləşdiyini yox, başqalarının fikirləşdiklərini deyir və özünün edə biləcəyi şeyləri yox, başqalarından öyrəndiyi şeyi edir.
• Praktiki həyatda dahidən gələn xeyir, teleskopun teatrda olan xeyrindən çox deyil.
• Pul dəniz suyuna bənzər, nə qədər çox ehtiva etsən o qədər çox ona susayarsan.

R

• Riyaziyyatda ağıl müstəsna olaraq özünün zaman və məkan kimi dərketmə forması ilə məşğuldur. Deməli, o, öz quyruğu ilə oynayan pişik kimidir.
• Ruhla dolu və tam təklikdə olan insan düşüncələri ilə heyrətamiz şəkildə əylənir.

S

• Sakin, daima və böyük bir ciddiliklə, əslində isə heç bir reallığı olmayan reallıqla məşğul olan insandır.
• Sağlam dilənçi xəstə varlıdan xoşbəxtdir.
• Sağlam deyilsənsə, yediyin bal da zəhər dadacaq.
• Sağlam dilənçi xəstə padşahdan daha xoşbəxtdir.
• Sağlamlıq, bütün başqa xoşbəxtliklərdən üstündür. Sağlam dilənçi xəstə kraldan daha xoşbəxtdir.
• Sağlamlıq hər şey deyil, amma sağlamlıq olmadan hər şey bir heç.
• Səbəb qadına xasdır; ancaq aldıqdan sonra verə bilər. Öz-özlüyündə onun işinin boş formalarından başqa heç nə yoxdur. Metaloloji həqiqəti aid etdiyim dörd prinsipdən başqa heç bir tamamilə təmiz rasional bilik yoxdur; şəxsiyyət prinsipləri, ziddiyyət, xaric edilmiş orta və kifayət qədər bilik səbəbi. Çünki hətta məntiqin qalan hissəsi də tamamilə təmiz rasional bilik deyil. O, anlayışlar sferalarının əlaqələri və birləşmələrini nəzərdə tutur. Lakin məfhumlar ümumən yalnız qavrayış ideyalarının təcrübəsindən sonra mövcud olur və onların bütün təbiəti bunlara münasibətdən ibarət olduğundan aydındır ki, onları nəzərdə tuturlar.
• Səfeh həzz arxasınca qaçır və məyusluq tapır. Müdrik isə yalnız fəlakətdən qaçır.
• Səfeh yuxulu, xəyal edən məhbusa bənzəyir. Müdrik isə əksinə, öz qandalını görən, onların cingiltisini eşidən ayıq məhbusa oxşayır. Qaçmaq üçün o bu ayıqlığından istifadə edirmi?
• Səhv bir fikri geri almaq onu müdafiə etməkdən daha çox şəxsiyyət tələb edir.
• Sərvət duzlu suya bənzəyir: nə qədər çox içsən, susuzluq da o qədər güclü olar.
• Siqar fikrin yaxşı surroqatı ola bilər.
• Sirrim barəsində səssizliyimi qorusam mənim əsirim olar. Əgər ağızımdan qaçırsam mən onun əsiri olaram. Səssizlik ağacında dinclik meyvələri yetişər.
• Sitatlar yalnız başqasının səlahiyyəti olmadan edə bilmədiyiniz zaman istifadə olunmalıdır.
• Sokratın ölümü və Məsihin çarmıxa çəkilməsi bəşəriyyətin ən xarakterik xüsusiyyətlərinə aiddir.
• Söhbət zamanı hər cür tənqiddən, heç olmasa xeyirxah məzəmmətlərdən çəkinmək lazımdır. Çünki, insanı incitmək asan, könlünü almaq isə çox çətindir.

Ş

• Şərəf- daxili vicdan, vicdan isə daxili şərəfdir.
• Şərəf, obyektiv desək, başqalarının bizim haqqımızdaki fikridir və subyektiv olaraq bu fikirdən qorxmağımızdır.
• Şöhrət — qazanmaq məcburiyyətində olduğumuz bir şey, şərəf isə itirməmək məcburiyyətində olduğumuz bir şeydir.
• Şöhrətpərəstlik insanı boşboğaz edir.
• Şükür ki, yüz dənə axmaq bir araya gəlsə bir dənə ağıllı adam etməz.

T

• Tabutları döyün və ölülərdən dirilmək istədiklərini soruşun və başlarını mənfi tərpətdilər.
• Tale kartları qarışdırır, biz də oynayarıq.
• Tarixin dediyi əslində bəşəriyyətin uzun, ağır və qarışıq arzusundan başqa bir şey deyil.
• Təbiət, insan növünü ikiyə bölərkən xətti ortadan çəkməmişdir.
• Təbiət insanlar arasında zəka və mənəviyyatda nəhəng fərq qoyur, cəmiyyət isə rütbə və dərəcə yolu ilə həmişə bu fərqi yox etməyə çalışır.
• Tək qalmış insan Robinzon kimi zəifdir. O, yalnız cəmiyyət daxilində və başqaları ilə birlikdə çox şey edə bilər.
• Tənbəllər işləməyə vaxt tapa bilməyəcəklərindən həmişə gileylənirlər.
• Tənhalığı sevməyən azadlığı sevmir və yaxud yalnız tənhalıqda azad olmaq olar.
• Tikansız gül yoxdur, amma gülsüz bir çox tikan var.

U

• Unutmayın ki, təpənin üstündən keçəndən sonra sürət yığmağa başlayırsınız.
• Uşağın bir saatı qocanın bir günündən uzundur.
• Uzun ömür sürmək, qocalmaq lazımdır ki, ömrün qısa olduğunu dərk edəsən.

V

• Var-dövlət və şöhrət dəniz suyu kimidir: içdikcə, yanğı daha da artır.
• Vərdiş zəncirləri, əvvəl eşidilməyəcək qədər yüngül, sonra qırılmayacaq qədər güclü olur.
• Volter, Yum, Kant sonda hansı nəticəyə gəldilər? O nəticəyə ki, dünya sağalmaz xəstələr üçün hospitaldır.

Y

• Yalqızlıq, bütün görkəmli zəkaların taleyidir.
• Yalnız hamımıza bir xas olan bir səhv var — xoşbəxt olmaq üçün dünyaya gəldiyimizə inam.
• Yalnız, hər kəs özündə nə olduğunu görür.
• Yalnız olan hər kəs həqiqətdə özünün necə olmasını özündə görür.
• Yalnız sevinc xoşbəxtliyin nağd puludur, bütün başqa şeylər isə kredit biletləridir.
• Yalnızlığı sevməyən azadlığı sevmir, çünki yalnızlıqda azad ola bilər.
• Yıxmaq düzəltməkdən, yalan danışmaq sübut etməkdən daha asandır.
• Yola çıxmağa hazırlaşarkən özünüzlə böyük miqdarda ehtiyatlılıq və güzəştə getmə ehtiyatı götürün. Birincisi sizi ziyandan və itkilərdən, ikincisi isə mübahisələrdən və davalardan qoruyar.
• Yumor hissi insanda yeganə ilahi keyfiyyətdir.

Z

• Zənginlik dəniz suyu kimidir, nə qədər çox içsən susuzluğun bir o qədər artır. Bu şöhrət hissinə də aiddir.