Ekoloji

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

B

Biz ən dərin sosial dəyişikliyin şahidiyik. İstər Şərqdə, istər Cənubda, istər Qərbdə, istərsə də Şimalda yüz milyonlarla insan, yeni millətlər və dövlətlər, yeni ictimai hərəkatlar və ideologiyalar tarixin ön sıralarına keçdi. Geniş əsaslı və tez-tez təlatümlü xalq hərəkatları müstəqillik, demokratiya və sosial ədalət həsrətini çoxölçülü və ziddiyyətli şəkildə ifadə etmişdir. Bütün dünya düzəninin demokratikləşdirilməsi ideyası qüdrətli ictimai-siyasi qüvvəyə çevrilmişdir. Eyni zamanda elmi-texniki inqilab bir çox iqtisadi, ərzaq, enerji, ekoloji, informasiya və əhali problemlərinə çevrilmişdir ki, bu da bizim son vaxtlar milli və ya regional problem kimi qəbul edilir. Kütləvi informasiya vasitələrinin və nəqliyyat vasitələrinin inkişafı sayəsində dünya görünür və hiss olunur. Beynəlxalq ünsiyyət əvvəlkindən daha asan oldu.
- BMT Baş Assambleyasında çıxışı (7 dekabr 1988) Mixail Qorbaçov
Biz Yer kürəsinin xalqları bir böyük ailəyik. Yeni dövr ekoloji fəlakətlər, resursların tükənməsi, qanlı münaqişələr və yoxsulluq kimi yeni çağırışlar və yeni qlobal problemlər təklif edir. Eduard Şevardnadze
Bu insanlar Braziliyanı hissə-hissə alırlar. Keçmişdə bu alqı-satqı torpağın sərhəddini çəkməklə həyata keçirilirdi. Braziliya yalnız öz suverenliyindən imtina etmək, yerli əraziləri ayırmaq, parkları genişləndirmək müqabilində xaricdə sövdələşmələr edəcəkdi. Bu belə davam edə bilməz. Braziliyanın 61 faizində heç nə edə bilməzsən. Bəzi yerlərdə, istehsal etmək istəyirsinizsə, edə bilməzsiniz, çünki ixrac etmək və ya satmaq üçün düz bir xəttə gedə bilməzsiniz, bir quilombola icmasını, yerli ərazini, ekoloji ehtiyatdır. Ölkəni məhv edirlər. Nə qədər ki, mən prezidentəm, heç bir yerli torpaq sərhəddi olmayacaq. Onlar ölkə ərazisinin 14 faizinə sahibdirlər. Təsəvvür edin, Cənub-Şərqi — yerlilərdən daha böyük bir ərazi. Bu kifayət deyilmi? Dünən mən yenə bir qrup yerli xalqın yanında oldum, və onlar öz ərazilərində işləmək azadlığını istəyirlər; onlar tarixdən əvvəlki varlıqlar kimi həbsdə yaşamaq istəmirlər. Jair Bolsonaru

E

Ekoloji böhran dünya dərdidir. Qara Mustafayev

Ə

Ət, şübhəsiz ki, ekoloji cəhətdən bahalı qidadır. İri heyvanların yemi əzələyə çevirməkdə mahiyyət etibarilə aşağı effektivliyi var və ət vahidinə iki vahiddən az yemlə yalnız müasir broylerlər istehsal oluna bilər. Vatslav Smil
Ətraf mühiti təkcə qanunvericilik aktlarının tədbirləri ilə mühafizə etmək olmaz. Əhaliyə təbiəti mühafizə haqqında geniş məlumat vermək, onun yollarını göstərmək lazımdır. Hər bir vətəndaşın ekoloji mədəniyyətinin və savadının formalaşmasında təbliğatın rolu böyükdür. Həsən Əliyev

H

Heç bir başqa ölkədə Braziliyanın bioiqtisadiyyat yaradıcılığına və sosial-bioloji müxtəlifliyə əsaslanan fəaliyyətlərinə əsaslanan böyük ekoloji gücə çevrilmək şərtləri yoxdur. Biz davamlı kənd təsərrüfatı və mədənçıxarma, daha güclü ailə təsərrüfatı və yaşıl sənayeyə doğru enerji və ekoloji keçidə başlayacağıq. Məqsədimiz Amazonda sıfır meşə qırılmasına və elektrik enerjisi matrisində sıfır istixana qazı emissiyasına nail olmaq, həmçinin deqradasiyaya uğramış otlaqların təkrar istifadəsini təşviq etməkdir. Braziliyanın strateji kənd təsərrüfatı sərhədlərini qorumaq və genişləndirmək üçün meşələri qırmağa ehtiyac yoxdur. Luis İnasiu Lula da Silva
Həqiqət budur ki, Motsart, Paskal, Boolean Cəbri (Bul cəbri — ədədi dövrələrin analiz və dizaynını təmin edən riyazi nəzəriyyədir. Rəqəmli kompüter dövrələrinin tətbiqində, ikili dəyişənlər üzərində təyin olunan ədədi əməliyyatları göstərir.Bul cəbri ikili say sisteminə əsaslanır), Şekspir, parlament hökuməti, barokko kilsələri, Nyuton, qadınların azadlığı, Kant, Marks və Balançinin baletləri bu sivilizasiyanın dünyaya gətirdiklərini geri qaytarmır. Ağ irq bəşər tarixinin xərçəngidir; bu ağ irqdir və yalnız o – onun ideologiyaları və ixtiraları – yayıldığı yerdə muxtar sivilizasiyaların kökünü kəsir, planetin ekoloji tarazlığını pozur, indi isə həyatın özünün mövcudluğunu təhlükə altına alır. Syuzan Zontaq

X

Xristian və İslam fundamentalizmi haqqında indiyə qədər dediklərimiz onun siyasi, sosial, iqtisadi, ekoloji və hərbi baxımdan nə qədər təhlükəli ola biləcəyini və bütün dünyada hökumətlərə, sosial sistemlərə və insanların həyatına nə qədər güclü təsir göstərdiyini göstərmək üçün kifayət etməlidir. Rəsmi, mütəşəkkil birliklər, qardaşlıqlar və s. kimi tanınan kilsələr güclü siyasi və iqtisadi təzyiqlər göstərə bilər. Dini fundamentalizmdə dini siyasət, kilsə və dövlətlə qarışdırmaq meyli güclüdür (bu tendensiya İslamda dövlət və kilsənin ayrılmasının radikal şəkildə qadağan edilməsi ilə nəticələndi). Hubertus Mynarek

İ

İqlim dəyişikliyi, şübhəsiz ki, bu əsrin ən dağıdıcı ekoloji problemi, daşqınlar, quraqlıqlar, şiddətli fırtınalar, qasırğalar, ərimələr, orta dəniz səviyyəsindəki artım, okean turşusu və istilik dalğalarıdır və bunlar hamısı bizi vuran qlobal böhranların təsirini daha da artırır... Gəlin səbəbdən danışaq, məsuliyyətdən yayınmayaq, bu problemin dərinliyindən qaçmayaq, səbəb şübhəsiz ki, bütün bu fəlakətli panoramanın mövzusuna qayıdıram dağıdıcı metabolik kapital sistemi və onun təcəssüm etdirilmiş modeli: kapitalizm. Uqo Çaves
İnsanın yaxşı həyatını təmin edən amillərdən biri də ekoloji vəziyyət, sağlamlıq və təbiətin, ətraf mühitin qorunmasıdır. İnsanların sağlamlığına, ekoloji vəziyyətə, udduğumuz havaya, içdiyimiz suya, bütün bunlara biz çox böyük diqqət göstərməliyik. İlham Əliyev

K

Kimyəvi maddələrin ekoloji təhlükələrə çevrilməsinin qarşısını almaq üçün addımlar atmağımız vacibdir. Kimyəvi maddələrin adekvat sınaqdan keçirilməsini təmin etmək üçün daha yaxşı üsullar inkişaf etdirməsək, biz gələcəyin ekoloji böhranını dəvət edəcəyik. Riçard Nikson

U

Unutmamalıyıq ki, dünyanın qidalanması lazımdır. Məsələn, Fransa və Almaniya öz ərazilərinin 50%-dən çoxunu kənd təsərrüfatı üçün istifadə edir, Braziliya isə ərzaq istehsalı üçün yalnız 8%-ni istifadə edir. Ərazimizin 61 faizi qorunub saxlanılıb! Bizim siyasətimiz cinayətlərə, o cümlədən ekoloji cinayətlərə sıfır dözümlülükdür. Bir daha təkrar edirəm ki, Amazon tropik meşələrinin və ya digər biomların qorunmasına kömək etmək və ya dəstəkləmək üçün hər hansı təşəbbüs Braziliyanın suverenliyinə tam hörmətlə yanaşılmalıdır. Biz həmçinin ekoloji problemlərin və ya yerli siyasətin xarici siyasi və iqtisadi maraqların, xüsusən də yaxşı niyyət kimi gizlədilmiş maraqların lehinə alətləşdirilməsi cəhdlərini rədd edirik. Biz tərəfdaşlıq və əlavə dəyər vasitəsilə tam potensialımızdan davamlı şəkildə istifadə etməyə hazırıq. Jair Bolsonaru
- BMT Baş Assambleyasının 74-cü sessiyasında çıxışı.

V

Vaxtaşırı bir azlıq fərdlərin nə vaxtsa bütün cəmiyyəti mayalandırmaq üçün kifayət qədər maya olacağına dair əvvəlcədən xəbər verilmişdir. Bir maqnit mədəniyyəti kimi xidmət edərək, bütövlükdə dəyişdirərək ətraflarına nizam-intizam cəlb edərdilər. Əsas ideya həmişə eyni idi: yalnız yeni ağıl vasitəsilə bəşəriyyət özünü yenidən yarada bilər və belə yeni ağılın potensialı təbiidir. Bu cəsarətli bir neçə nəfər tarixin radarı, planet üçün Uzaqdan Erkən Xəbərdarlıq Sistemi olmuşdur. Onların bəziləri öz fikirlərini romantik, bəziləri isə intellektual məfhumlar kimi ifadə etsə də, hamısı daha geniş baxışa işarə edirdi. “Gözlərini aç” deyirdilər, “daha da var”. Təsəvvür etdiyimizdən daha çox dərinlik, hündürlük, ölçü, perspektivlər, seçimlər. Onlar daha geniş kontekstdə tapılan azadlığı qeyd etdilər və üstünlük təşkil edən baxışın təhlükəli korluğu barədə xəbərdarlıq etdilər. Qlobal müharibədən, ekoloji gərginlikdən və nüvə böhranından çox əvvəl onlar kontekstsiz bir xalqın gələcəyindən qorxurdular. Baxmayaraq ki, onlar öz dövrlərinin dominant ideyalarından kənara çıxsalar da, öz müasirlərindən bir neçəsini özləri ilə aparırdılar. Çox vaxt onlar səhv başa düşülür, tənha, hətta kənarlaşdırılırdılar. Bu əsrə qədər sürətli ünsiyyəti ilə bu səpələnmiş şəxslər arasında əlaqə qurmaq şansı az idi. Lakin onların ideyaları gələcək nəsillər üçün yanacaq kimi xidmət edirdi. Merilin Ferqyuson
Vicdanın ekoloji böhranı mənəviyyat quraqlığı yaradır. Rahid Ulusel

İstinadlar