Həndəsə

Etiraf etmək lazımdır ki, həndəsə olmadan təbii problemləri həll etmək cəhdi mümkün olmayanı etmək cəhdidir.
- "Dünyanın iki əsas sistemi — Ptolemey və Kopernik haqqında dialoq" (1632) Qalileo Qaliley

Ə

Əxlaq, siyasət, tənqid əsəri həndəsə əli ilə formalaşdırılarsa, başqa şeylər bərabər olarsa, daha qəşəng olar. Bernar Fontenel

F

Fəlsəfə bir elmdir və həndəsi üsulu metafizikaya tətbiq etmək lazımdır, fəlsəfəni qəti bir elm etmək üçün. Rene Dekart

H

Haqq və ədalətsizlik doktrinaları daim həm qələm, həm də qılıncla etiraz edir, cizgilər və rəqəmlər doktrinaları isə mübahisə mövzusu deyil, çünki bu sonuncular haqqında həqiqət insanların maraqlarına toxunmur, onların ambisiyaları və ya onların üstünlükləri və ya istəkləri ilə də toqquşmur. Şübhə etmirəm ki, üçbucağın üç bucağının kvadratın iki bucağına bərabər olması həqiqəti kiminsə hakimiyyət hüququna və ya artıq hakimiyyətdə olanların mənafeyinə zidd olsaydı, o zaman bu, hakimiyyətin səlahiyyətində olardı. Maraqları bu həqiqətin təsirinə məruz qalanlar üçün həndəsə tədrisi etiraz edilməsəydi, həndəsə üzrə bütün kitabların yandırılması ilə əvəzlənərdi. Tomas Hobbs
Harada materiya var, orada həndəsə də var. İohann Kepler
Həndəsə bizim əqli qabiliyyətimizi inkişaf etdirməyə, düzgün düşünməyə və doğru fikir yürütməyə imkan verir. Qalileo Qaliley
Həndəsə bütün rəsmlərin düzgün əsası olduğundan, mən sənətə can atan bütün gənclərə onun əsaslarını və prinsiplərini öyrətmək qərarına gəldim. Albrext Dürer
Həndəsə əbədi varlığın biliyidir. Platon
Həndəsə forma və ölçülərin nəzərə alınmasına həsr olunmuş riyaziyyat elmidir və ölçü və ya məkan ideyalarının iştirak etdiyi bütün elmlərin öyrənilməsi üçün ən yaxşı və ən etibarlı bələdçi olduğu deyilə bilər. Naviqatorların, memarların, tədqiqatçıların, mühəndislərin və optiklərin öz peşələri üzrə tələb etdiyi demək olar ki, bütün biliklər həndəsə və riyaziyyatın sahələrindən əldə edilir. Həndəsənin daxil olduğu qaydalara uyğun qurulmuş bütün sənət əsərləri; və eyni qanunları təbiət əsərlərində müşahidə edirik. Riyaziyyatın öyrənilməsi, ümumiyyətlə, dəqiq düşünmə vərdişlərinin yetişdirilməsində də böyük əhəmiyyət kəsb edir; və bu baxımdan eyni zamanda məntiqə faydalı köməklik göstərir. Robert Çembers
Həndəsə üçün heç bir "kral" yolu yoxdur. Evklid
Həndəsəni bilməyənə giriş qadağandır. (Platon Akademiyasının girişindəki yazı).
Həndəsənin ilk əsaslarına aid edilən xüsusi dəqiqlik illüziya olur… Həndəsənin nəticələrinin zəruri həqiqətlər olduğu deyildikdə, onların bu zərurəti, əslində, yalnız onların əsas götürdükləri fərziyyələrə dəqiq əməl olunması ilə əldə edilir. Və bu fərziyyələr nəinki lazım deyil, həm də doğru deyil; bilərəkdən həqiqətdən az-çox uzaqlaşırlar. Con Stüart Mill
Həndəsənin iki böyük xəzinəsi var: biri Pifaqor teoremi, digəri isə seqmentin qızıl nisbətidir; birincisini qızılla, ikincisini isə qiymətli zərgərlə müqayisə etmək olar. İohann Kepler
Həndəsənin maddəyə tətbiq edildiyi bütün elmlərdə olduğu kimi, optika ilə bağlı nümayişlər də təcrübədən alınan həqiqətlərə əsaslanır. Xristian Hüygens
Həndəsi ruh həndəsə ilə o qədər bağlı deyil ki, ondan ayrılıb başqa bilik sahələrinə daşınmasın. Əxlaq və ya siyasət və ya tənqid, bəlkə də bəlağət işi, həndəsə üslubunda edilsəydi (digər şeylər bərabər) daha yaxşı olardı. Bir müddət yaxşı kitablarda görünən nizam, aydınlıq, dəqiqlik bu həndəsi ruhdan qaynaqlana bilər. …Bəzən bir böyük insan bütün əsrin tonunu verir; [Dekart], qanuni olaraq yeni bir mülahizə sənəti yaratmış olmaq izzətinə layiq görülə bilərdi, əla həndəsə idi. Bernar Fontenel

M

Masonluq, terminin ümumi qəbuluna görə, həndəsə prinsipləri üzərində qurulmuş və bəşəriyyətin xidmətinə və rahatlığına həsr olunmuş bir sənətdir. Lakin daha geniş əhatə dairəsini əhatə edən və daha nəcib bir məqsədi olan, yəni insan şüurunun yetişdirilməsi və təkmilləşdirilməsi məqsədi daşıyan masonluğu daha düzgün bir elm adlandırmaq olar, belə ki, birincinin şərtlərindən istifadə edərək, o, insan ağlını təlqin edir. ən təmiz əxlaq prinsipləri, baxmayaraq ki, onun dərsləri əksər hallarda alleqoriyalarla örtülmüş və simvollarla təsvir edilmişdir. Vilyam Taft
Məntiq bizə deyir ki, yəqin ki, bu və ya digər yolda heç bir maneə olmayacaq, ancaq hansı yolun məqsədə apardığını göstərmir. Bunun üçün məqsədi görmək lazımdır və onu görməyi bizə öyrədən qabiliyyət intuisiyadır. Onsuz, həndəsə qüsursuz yazmağı bilən, lakin heç bir fikri olmayan bir yazıçıya bənzəyirdi. Anri Puankare
Miletli Fales, şübhəsiz ki, müdrikliyi ilə məşhur olan bu yeddi adamın ən əhəmiyyətlisi idi — və əslində o, yunanlar arasında həndəsənin ilk kəşfçisi, təbiətin ən etibarlı müşahidəçisi, ulduzların ən bilikli şagirdi idi: bir neçə sətirlə o, çox böyük şeylər kəşf etdi, fəsillərin uzunluğunu, küləklərin əsməsini, ulduzların yolunu, ildırımın heyrətamiz gurultusunu, bürclərin əyri kursunu, günəşin illik qayıdışını; yüksələn ayın böyüməsini, azalan ayın azalmasını və batan ayın maneələrini kəşf edən o idi. Apuley
Mürəkkəb cəhlin əlacı. Bu cəhlin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, nəfsin elmdən xəbəri olmadığı halda elə bilər ki, həqiqətən, alimdir və məşğuliyyəti də elmdir. Heç bir rəzilət bundan daha təhlükəli və dəhşətli ola bilməz. Bədən təbibləri bəzi pis və uzun sürən xəstəlikləri müalicə etməkdə aciz qaldıqları kimi, nəfs təbibləri də bu mərəzi müalicə etməkdə aciz qalarlar. Bu əyri, kəc xasiyyət səhvini başa düşməz, düşsə də boynuna almaz, bu "elm" elə bir elm olar ki, cəhl yüz dəfə ondan yaxşıdır. Buna qarşı ən faydalı tədbir həmin cəhalət sahibini həndəsə, hesab, cəbr və bu kimi riyazi elmlərlə məşğul olmağa məcbur etməkdir, əgər maraqlanıb öyrənməyə başlasa, əsl elm ləzzətinin, həyat həqiqətinin, nəfs izzətinin nədən ibarət olduğunu başa düşər; hər halda onda bir sağalma və ayrılma əmələ gələr. Bundan sonra əvvəlki əqidələri haqqında fikirləşsə, ondan doğruluq ləzzəti almaz, şəkk-şübhə başlar, ürəyinə xal düşər. İnsafı olsa, az müddət ərzində əqidəsinin yanlış olduğunu anlar, "sadə cəhl" mərtəbəsinə enər, təlim edilməyə razı olar. — Nəsirəddin Tusi

P

Poeziya simvolik həndəsənin bir növüdür, lakin əgər simvolların arxasında ehtiras durmursa, poeziya yoxdur, çılpaq söz oyunu var. Bir də onu düşünürəm ki, poeziya zəruridir. Hökumətlər, sərhədlər, bütün bunlar yox ola bilər, poeziyaya ehtiyac, poeziya yanğısı isə heç vaxt. Xorxe Luis Borxes

R

Riyazi qabiliyyətlər çox etibarlı bir yaddaşa və ya qüsursuz diqqətliliyə endirilməlidir. Onlar çoxlu sayda kombinasiyaları nəzərə almalı və hamısını yadda saxlamalı olan bir şahmatçının qabiliyyətinə bənzəyir. Hər bir yaxşı riyaziyyatçı eyni zamanda yaxşı şahmatçı olmalıdır və əksinə; eyni şəkildə o, yaxşı kalkulyator olmalıdır. Və həqiqətən də, bəzən belə olur: məsələn, Qauss həm parlaq həndəsə, həm də bacarıqları gənc yaşlarında üzə çıxan çox yaxşı kalkulyator idi. Anri Puankare
Riyaziyyatçılar bir, iki, üç və ya istənilən sayda ölçüləri olan çoxlu sayda müxtəlif həndəsə sistemləri, Evklid və ya qeyri-Evklid sistemi qurmuşlar. Bütün bu sistemlər tam və bərabər qüvvədədir. Onlar riyaziyyatçıların nəticələrini təcəssüm etdirirlər, onların reallıqlarının müşahidələri, fizikanın şübhəli və anlaşılmaz reallığından çox daha sıx və daha sərt bir reallıqdır. Evklidin köhnə dəbli həndəsəsi, Veblen Minkowski və Eynşteynin fəza zamanları hamısıdır, tamamilə və eyni dərəcədə realdır. Bu otaqda üç, qonşu qapıda isə beş ölçü ola bilər. Peşəkar riyaziyyatçı kimi heç bir fikrim yoxdur; Mən yalnız hansısa səlahiyyətli fizikdən mənə faktlarla bağlı təlimat verməsini xahiş edə bilərəm. Deməli, riyaziyyatçının funksiyası sadəcə olaraq özünün mürəkkəb reallıq sistemi, o heyrətamiz dərəcədə gözəl kompleks haqqında faktları müşahidə etməkdir. Onun elminin predmetini təşkil edən məntiqi əlaqələri, sanki o, uzaq dağlara baxan bir kəşfiyyatçı kimi və hər biri xalis riyaziyyatın bir qolu olan bir sıra xəritələrdə müşahidələrinin nəticələrini qeyd etmək. Onların arasında, bəlkə də, ədədlər nəzəriyyəsini təşkil edən kəskin kontur və kölgənin olduqca heyrətamiz təzadları ilə o qədər də valehedici heç biri yoxdur. Godfrey Hardi
Riyaziyyatdakı gözəlliyi, ədəd və fiqurlardakı harmoniyanı, həndəsənin zərifliyini unutmaq olmaz. Bunlar insanda əsl estetik hiss oyadır. Anri Puankare (1854–1912) fransız riyaziyyatçısı.
Riyaziyyatçılar alim deyil, rəssamdırlar. Həndəsə və ya orta məktəb cəbri kimi əsas riyaziyyatdan başqa, riyaziyyatçıların istifadə etdiyi bütün simvollar, düsturlar və sözlərin heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Təmiz riyaziyyatın bütün quruluşu nəhəng bir fırıldaq, sadəcə bir oyun və axmaq bir zarafatdır. Kimsə soruşa bilər ki, "Bunu ifşa etmək istəyən üsyançılar yoxdurmu?". Əlbəttə ki, onlar var. Amma faktlar o qədər heyrətamizdir ki, heç kim onları ciddi qəbul etmir, buna görə də sirr yaxşı gedir. Ted Kazinski

İstinadlar