Latın atalar sözləri: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
kRedaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 4: | Sətir 4: | ||
==А== |
==А== |
||
* ''A Deo rex, a rege lex'' |
* ''A Deo rex, a rege lex'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Allahdan hökmdar, hökmdardan qanun. |
||
* ''A nullo diligitur, qui neminem diligit.'' |
* ''A nullo diligitur, qui neminem diligit.'' |
||
Sətir 27: | Sətir 27: | ||
* ''Abyssus abyssum invocat.'' |
* ''Abyssus abyssum invocat.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Uçurum uçuruma aparır. |
||
* ''Accidit in puncto, quod non contigit in anno.'' |
* ''Accidit in puncto, quod non contigit in anno.'' |
||
Sətir 42: | Sətir 42: | ||
* ''Ad Kalendas Graecas'' |
* ''Ad Kalendas Graecas'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Yunan kalendalarına qədər. |
||
:: Mənası: Qeyri-müəyyən müddətə təxirə salmaq. |
:: Mənası: Qeyri-müəyyən müddətə təxirə salmaq. |
||
Sətir 52: | Sətir 52: | ||
* ''Aditum nocendi perfido praestat fides.'' |
* ''Aditum nocendi perfido praestat fides.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Xainə etibar etmək onun zərər vurması üçün imkan yaradır. |
||
:: Mənbə: [[Seneka]]. |
:: Mənbə: [[Seneka]]. |
||
Sətir 63: | Sətir 63: | ||
* ''Alea jacta est'' |
* ''Alea jacta est'' |
||
:: Püşk atılıb. |
:: Püşk atılıb. |
||
:: |
:: Tərcümə: Sümüklər hərəkətdədir. |
||
:: Mənbə: [[Yuli Sezar]]ın Rubikon çayını keçərkən dediyi sözlər. |
:: Mənbə: [[Yuli Sezar]]ın Rubikon çayını keçərkən dediyi sözlər. |
||
* ''Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt.'' |
* ''Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Başqalarının qüsurları gözümüzün önündədir, özümüzünkü kürəyimizin arxasında. |
||
* ''Aliis inserviendo consumor'' |
* ''Aliis inserviendo consumor'' |
||
Sətir 77: | Sətir 77: | ||
* ''Alter ego'' |
* ''Alter ego'' |
||
:: |
:: Tərcümə: İkinci "Mən". |
||
* ''Alma mater'' |
* ''Alma mater'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Süd anası. |
||
* ''Amat victoria curam.'' |
* ''Amat victoria curam.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Qələbə qayğını sevir. |
||
* ''Amantes amentes.'' |
* ''Amantes amentes.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Aşiqlər - dəlilər. |
||
* ''Amici fures temporis.'' |
* ''Amici fures temporis.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Dostlar - vaxt oğrularıdır. |
||
* ''Amicitia aequalitas.'' |
* ''Amicitia aequalitas.'' |
||
Sətir 95: | Sətir 95: | ||
* ''Amicus certus in re incerta cernitur.'' |
* ''Amicus certus in re incerta cernitur.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Həqiqi dost yanlışlıqlarda tanınır (pis gündə). |
||
:: Mənbə: Enni |
:: Mənbə: Enni |
||
* ''Amicus verus — rara avis.'' |
* ''Amicus verus — rara avis.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Sadiq dost — nadir quşdur. |
||
:: Mənbə: Plavt |
:: Mənbə: Plavt |
||
Sətir 106: | Sətir 106: | ||
* ''Amicus (mihi) Plato, sed magis amica veritas.'' |
* ''Amicus (mihi) Plato, sed magis amica veritas.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Platon mənim dostumdur, həqiqət daha böyük dostdur. (Platon mənim dostumdur, amma həqiqət daha vacibdir) |
||
:: Mənbə: [[Aristotel]] |
:: Mənbə: [[Aristotel]] |
||
* ''Amor caecus.'' |
* ''Amor caecus.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Məhəbbət kordur. |
||
* ''Amoris vulnus sanat idem, qui facit.'' |
* ''Amoris vulnus sanat idem, qui facit.'' |
||
Sətir 116: | Sətir 116: | ||
* ''Amor non est medicabilis herbis.'' |
* ''Amor non est medicabilis herbis.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Məhəbbət otlarla müalicə olunmur. |
||
* ''Animis opibusque parati'' |
* ''Animis opibusque parati'' |
||
Sətir 125: | Sətir 125: | ||
* ''Aquilam volare doces'' |
* ''Aquilam volare doces'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Sən qartala uçmaq öyrədirsən. |
||
* ''Ars gratia artis'' |
* ''Ars gratia artis'' |
||
Sətir 138: | Sətir 138: | ||
* ''Audentes fortuna juvat.'' |
* ''Audentes fortuna juvat.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Qoçaqlara tale yardım edir. |
||
:: Mənbə: [[Vergili]], "Eneida" (X, 284) |
:: Mənbə: [[Vergili]], "Eneida" (X, 284) |
||
* ''Aurea mediocritas.'' |
* ''Aurea mediocritas.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Qızıl orta. |
||
* ''Aut bene, aut nihil.'' |
* ''Aut bene, aut nihil.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Ya yaxşı, ya heç nə. |
||
* ''Aut Caesar, aut nihil'' |
* ''Aut Caesar, aut nihil'' |
||
Sətir 152: | Sətir 152: | ||
* ''Ave Caesar, imperator, morituri te salutant.'' |
* ''Ave Caesar, imperator, morituri te salutant.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Salam, Sezar, imperator, ölümə gedənlər səni salamlayır. (Roma qladiatorlarının imperatora yönəltdikləri salamlama) |
||
==B== |
==B== |
||
* ''Barba crescit, caput nescit.'' |
* ''Barba crescit, caput nescit.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Saqqalı çıxıb, amma ağlı yoxdur.'' |
||
* ''Barba non facit philosophum.'' |
* ''Barba non facit philosophum.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Saqqal filosof olmağa bəs eləmir.'' |
||
* ''Beati hispani, quibus vivere bibere est.'' |
* ''Beati hispani, quibus vivere bibere est.'' |
||
Sətir 178: | Sətir 178: | ||
* ''Benefacta male locata malefacta arbitror.'' |
* ''Benefacta male locata malefacta arbitror.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Layiq olmayana edilən yaxşılığı mən pislik hesab edirəm.'' |
||
:: Mənbə: [[Siseron]] |
:: Mənbə: [[Siseron]] |
||
* ''Bis dat, qui cito dat.'' |
* ''Bis dat, qui cito dat.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Tez ödəyən ikiqat ödəyir.'' |
||
:: Mənbə: [[Publili Sir]] |
:: Mənbə: [[Publili Sir]] |
||
Sətir 201: | Sətir 201: | ||
==C== |
==C== |
||
* ''Caedite eos. Novit enim Dominus qui sunt eius.'' |
* ''Caedite eos. Novit enim Dominus qui sunt eius.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Öldürün onları. Allah özü onu tanıyanları tanıyır.'' |
||
:: Digər tərcümədə: ''Hamısını öldürün. Allah özü ayırd edəcək.'' |
:: Digər tərcümədə: ''Hamısını öldürün. Allah özü ayırd edəcək.'' |
||
:: Albiqoy Xaç yürüşləri zamanı Bezye qətliamından əvvəl abbat Arnold Amorinin dediyi güman edilir. |
:: Albiqoy Xaç yürüşləri zamanı Bezye qətliamından əvvəl abbat Arnold Amorinin dediyi güman edilir. |
||
* ''Caesarem decet stantem mori.'' |
* ''Caesarem decet stantem mori.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Sezara ayaq üstə ölmək yaraşır.'' |
||
:: Mənbə: [[Svetoni]]nin imperator [[Vespasian]]ın son sözləri haqqında verdiyi məlumat. |
:: Mənbə: [[Svetoni]]nin imperator [[Vespasian]]ın son sözləri haqqında verdiyi məlumat. |
||
* ''Carmina morte carent'' |
* ''Carmina morte carent'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Şeirlər ölümsüzdür.'' |
||
* ''Carpe diem'' |
* ''Carpe diem'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''(Hər) Günü tut'' |
||
:: Mənbə: [[Horatsi]], "Odalar" (I, 11.8) |
:: Mənbə: [[Horatsi]], "Odalar" (I, 11.8) |
||
* ''Carthago delenda est'' (''Carthaginem esse delendam'') |
* ''Carthago delenda est'' (''Carthaginem esse delendam'') |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Karfagen dağıdılmalıdır.'' |
||
:: Mənbə: [[Plutarx]]. Böyük Mark Portsi Katonun Roma senatındakı çıxışından. |
:: Mənbə: [[Plutarx]]. Böyük Mark Portsi Katonun Roma senatındakı çıxışından. |
||
* ''Calamitas virtutis occasio.'' |
* ''Calamitas virtutis occasio.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Kasıblıq igidliyə səbəb olur.'' |
||
:: Mənbə: [[Seneka]] |
:: Mənbə: [[Seneka]] |
||
* ''Carpamus dulcia: nostrum est, quod vivis: cinis et manes et fabula fies.'' |
* ''Carpamus dulcia: nostrum est, quod vivis: cinis et manes et fabula fies.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Gəlin həyatın şirinliyini dadaq: onun üçün yaşayırıq, sonra isə biz toza, ruha, mifə çevriləcəyik.'' |
||
:: Persi, Sat., v. 151 |
:: Persi, Sat., v. 151 |
||
Sətir 241: | Sətir 241: | ||
* ''Citius, altius, fortius!'' |
* ''Citius, altius, fortius!'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Sürətlə, yüksəyə, səylə!'' |
||
:: Şərh: 1913-cü ildən Olimpiya oyunları hərəkatının şüarı. |
:: Şərh: 1913-cü ildən Olimpiya oyunları hərəkatının şüarı. |
||
Sətir 258: | Sətir 258: | ||
* ''Cogito, ergo sum.'' |
* ''Cogito, ergo sum.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Düşünürəm, deməli mövcudam.'' |
||
:: Mənbə: [[Dekart]] |
:: Mənbə: [[Dekart]] |
||
Sətir 268: | Sətir 268: | ||
* ''Conscientia mille testes.'' |
* ''Conscientia mille testes.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Vicdan — min şahiddir.'' |
||
* ''Consuetudo est altera natura'' |
* ''Consuetudo est altera natura'' |
||
Sətir 274: | Sətir 274: | ||
* ''Contra spem spero.'' |
* ''Contra spem spero.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Ümidsiz ümid edirəm.'' |
||
* ''Corruptio optimi pessima.'' |
* ''Corruptio optimi pessima.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Yaxşının yıxılması — ən qəddar yıxılmadır.'' |
||
* ''Credo quia absurdum est.'' |
* ''Credo quia absurdum est.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''İnanıram, çünki absurddur.'' |
||
:: Mənbə: [[Tertullian]] |
:: Mənbə: [[Tertullian]] |
||
Sətir 288: | Sətir 288: | ||
* ''Cuique suum.'' |
* ''Cuique suum.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Hər kəsə özünə görə.'' |
||
* ''Cum tacent clamant.'' |
* ''Cum tacent clamant.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Susanda, qışqırırlar.'' |
||
==D== |
==D== |
||
* ''Damnant, quod non intelegunt'' |
* ''Damnant, quod non intelegunt'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''İrad tuturlar, çünki başa düşmürlər.'' |
||
* ''Dic, duc, fac, fer!'' |
* ''Dic, duc, fac, fer!'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Həqiqəti söylə, işi düzgün apar, lazım olanı et, çətinliklərə sinə gər!'' |
||
:: Mənbə: Roma hüququnda hüquqşünasın 4 ehkamı. |
:: Mənbə: Roma hüququnda hüquqşünasın 4 ehkamı. |
||
* ''De gustibus non est disputandum'' |
* ''De gustibus non est disputandum'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Zövqlər müzakirə olunmur.'' |
||
* ''De minimis non curat praetor.'' (və ya ''rex'', ya da ''lex'') |
* ''De minimis non curat praetor.'' (və ya ''rex'', ya da ''lex'') |
||
:: |
:: Tərcümə: ''"Səlahiyyət sahibləri" (və ya "hökmdar", ya da "qanun") "əhəmiyyətsiz şeylərə diqqət yetirmirlər."'' |
||
* ''De mortuis aut bene, aut nihil'' |
* ''De mortuis aut bene, aut nihil'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Ölülər haqqında ya yaxşı, ya heç nə.'' |
||
* ''Debes, ergo potes'' |
* ''Debes, ergo potes'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Məcbursansa, deməli bacararsan.'' |
||
* ''Decipimur specie recti.'' |
* ''Decipimur specie recti.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Biz həqiqət görüntüsünə inanırıq.'' |
||
:: Mənası: ''Xarici görünüş aldadıcı ola bilər.'' |
:: Mənası: ''Xarici görünüş aldadıcı ola bilər.'' |
||
:: Mənbə: [[Horatsi]], "Poeziya elmi" |
:: Mənbə: [[Horatsi]], "Poeziya elmi" |
||
* ''Deo Vindice.'' |
* ''Deo Vindice.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Tanrı bizim qoruyucumuz.'' |
||
:: [[w:Amerika Konfederativ Ştatları|Amerika Konfederativ Ştatlarının]] şüarı. |
:: [[w:Amerika Konfederativ Ştatları|Amerika Konfederativ Ştatlarının]] şüarı. |
||
* ''Deorum injuriae Diis curae.'' |
* ''Deorum injuriae Diis curae.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Allahlara qarşı təhqirə görə allahlar özləri qisas alsınlar.'' |
||
* ''Deus lo vult!'' |
* ''Deus lo vult!'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Allah bunu istəyir!'' |
||
:: Şərh: [[w:Səlibçilər|Səlibçilərin]] şüarı. |
:: Şərh: [[w:Səlibçilər|Səlibçilərin]] şüarı. |
||
* ''Dictum factum'' |
* ''Dictum factum'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Deyilib - edilib.'' |
||
* ''Dictum sapienti sat est.'' |
* ''Dictum sapienti sat est.'' |
||
Sətir 337: | Sətir 337: | ||
* ''Divide et impera'' |
* ''Divide et impera'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Parçala və hökm et.'' |
||
:: Mənbə: [[Yuli Sezar]] |
:: Mənbə: [[Yuli Sezar]] |
||
* ''Docendo discimus'' |
* ''Docendo discimus'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Öyrədərək, öyrənirik.'' |
||
* ''Dominus Illuminatio Mea.'' |
* ''Dominus Illuminatio Mea.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Tanrı mənim işığımdır.'' |
||
:: Şərh: [[w:Oksford Universiteti|Oksford Universitetinin]] devizi; Psalm 27. |
:: Şərh: [[w:Oksford Universiteti|Oksford Universitetinin]] devizi; Psalm 27. |
||
* ''Donec eris felix multos numerabis amicos. / Tempora si fuerint nubila solus eris.'' |
* ''Donec eris felix multos numerabis amicos. / Tempora si fuerint nubila solus eris.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Yaxşı gündə dostun çox olar. / Pis gündə tək qalarsan.'' |
||
:: Mənbə: [[Ovidi]], Tristia I,9,5-6 |
:: Mənbə: [[Ovidi]], Tristia I,9,5-6 |
||
* ''Ducunt volentem fata, nolentem trahunt.'' |
* ''Ducunt volentem fata, nolentem trahunt.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Tale irəli getmək istəyənləri aparır, istəməyənləri - sürüyür.'' |
||
* ''Dulce et decorum est pro patria mori.'' |
* ''Dulce et decorum est pro patria mori.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Vətən üçün ölmək əziz və şərəflidir.'' |
||
:: Şərh: Adətən müharibə memoriallarında yazılır. I Dünya müharibəsində həlak olmuş ingilis şairi [[Vilfred Ouen]] bu fikri "qədim yalan" adlandırırdı. |
:: Şərh: Adətən müharibə memoriallarında yazılır. I Dünya müharibəsində həlak olmuş ingilis şairi [[Vilfred Ouen]] bu fikri "qədim yalan" adlandırırdı. |
||
:: Mənbə: [[Horatsi]], ''Odalar'' III, 2, 13. |
:: Mənbə: [[Horatsi]], ''Odalar'' III, 2, 13. |
||
* ''Dum docemus, discimus'' |
* ''Dum docemus, discimus'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Nə qədər ki, öyrədirik, öyrənirik.'' |
||
* ''Dum spiro, spero'' |
* ''Dum spiro, spero'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Nə qədər ki, nəfəs alıram, ümid edirəm.'' |
||
* ''Dum vivimus, vivamus!'' |
* ''Dum vivimus, vivamus!'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Yaşadığımız müddətdə, qoyun yaşayaq!'' |
||
* ''Dum vita est, spes est.'' |
* ''Dum vita est, spes est.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Nə qədər ki, həyat var, ümid var.'' |
||
* ''Dum vixi tacui, mortua dulce cano.'' |
* ''Dum vixi tacui, mortua dulce cano.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Yaşayarkən mən lal idim, öldükdən sonra gözəl mahnı oxuyuram.'' |
||
:: Şərh: Adətən musiqi alətlərinin, daha çox klavişli alətlərin üzərində yazılır. Alətin hazırlandığı ağaca işarədir. |
:: Şərh: Adətən musiqi alətlərinin, daha çox klavişli alətlərin üzərində yazılır. Alətin hazırlandığı ağaca işarədir. |
||
* ''Duobus litigantibus, tertius gaudet.'' |
* ''Duobus litigantibus, tertius gaudet.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''İki nəfər mübahisə edəndə, üçüncüsü sevinir.'' |
||
* ''Dura lex, sed lex'' |
* ''Dura lex, sed lex'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Qanun sərtdir, amma bu qanundur.'' |
||
==E== |
==E== |
||
* ''Ego sum via veritas et vita'' |
* ''Ego sum via veritas et vita'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Mən yol, həqiqət və həyatam''. |
||
:: Mənbə: İncil (İoann 14:6), Budapeştdə Müqəddəs İştvan bazilikasının üzərində yazılmış şüar. |
:: Mənbə: İncil (İoann 14:6), Budapeştdə Müqəddəs İştvan bazilikasının üzərində yazılmış şüar. |
||
* ''Electa una via, non datur recursus ad alteram'' |
* ''Electa una via, non datur recursus ad alteram'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Bir yol seçənə başqa yolla getməyə icazə verilmir''. |
||
* ''Elephantum ex musca facis'' |
* ''Elephantum ex musca facis'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Milçəkdən fil düzəldirsən''. |
||
* ''Epistola non erubescit'' |
* ''Epistola non erubescit'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Kağız qızarmır.'' |
||
:: Mənbə: [[Siseron]] |
:: Mənbə: [[Siseron]] |
||
* ''Errare humanum est, ignoscere divinum'' |
* ''Errare humanum est, ignoscere divinum'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Səhv etmək insana xasdır, bağışlamaq ilahiyə''. |
||
:: Mənbə: [[Siseron]] |
:: Mənbə: [[Siseron]] |
||
Sətir 404: | Sətir 404: | ||
* ''Eruditio aspera optima est'' |
* ''Eruditio aspera optima est'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Sərt tərbiyə - ən yaxşısıdır''. |
||
* ''Et tu autem, Brute!'' |
* ''Et tu autem, Brute!'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Sən də mi, Brut! |
||
:: Mənbə: [[Yuli Sezar]] ([[Uilyam Şekspir|Şekspir]]in Sezarın adına çıxardığı sözlər) |
:: Mənbə: [[Yuli Sezar]] ([[Uilyam Şekspir|Şekspir]]in Sezarın adına çıxardığı sözlər) |
||
* ''Ex libris'' |
* ''Ex libris'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Kitablardan'' |
||
* ''Ex nihilo nihil fit'' |
* ''Ex nihilo nihil fit'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Heç nə heç nədən yaranmır''. |
||
:: Mənbə: [[Rene Dekart]] |
:: Mənbə: [[Rene Dekart]] |
||
Sətir 428: | Sətir 428: | ||
== F == |
== F == |
||
* ''Faber est suae quisque fortunae'' |
* ''Faber est suae quisque fortunae'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Hər kəs öz taleyinin dəmirçisidir (“yaradıcısıdır” mənasında)''. |
||
:: Mənbə: [[Appi Klavdi Sek]] |
:: Mənbə: [[Appi Klavdi Sek]] |
||
* ''Fabricando fit faber.'' |
* ''Fabricando fit faber.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Təcrübə mükəmməlləşdirir''. |
||
* ''Facilis descensus Averno'' |
* ''Facilis descensus Averno'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Cəhənnəmə düşmək asandır''. |
||
* ''Fama crescit eundo'' |
* ''Fama crescit eundo'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Şayiələr dolaşdıqca böyüyür''. |
||
* ''Fas est et ab hoste doceri'' |
* ''Fas est et ab hoste doceri'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Düşməndən də öyrənmək olar. |
||
:: Mənbə: [[Ovidi]], "[[Çevrilmələr]]" |
:: Mənbə: [[Ovidi]], "[[Çevrilmələr]]" |
||
* ''Feci quod potui, faciant meliora potentes'' |
* ''Feci quod potui, faciant meliora potentes'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Bacardığımı etdim, kim bacarırsa daha yaxşısını etsin''. |
||
* ''Felix qui potuit rerum cognoscere'' |
* ''Felix qui potuit rerum cognoscere'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Xoşbəxt [o kəsdir ki,] şeylərin səbəbini başa düşür''. |
||
:: Mənbə: [[Vergili]], "Georgika" 2, 490. |
:: Mənbə: [[Vergili]], "Georgika" 2, 490. |
||
* ''Ferox verbis'' |
* ''Ferox verbis'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Sözdə qəhrəman''. |
||
* ''Ferro ignique!'' |
* ''Ferro ignique!'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Odla və qılıncla!'' |
||
* ''Festina lente'' |
* ''Festina lente'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Asta tələs''. |
||
:: Mənbə: [[Oktavian Avqust]]un şüarı. |
:: Mənbə: [[Oktavian Avqust]]un şüarı. |
||
* ''Fiat lux!'' |
* ''Fiat lux!'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''İşıq olsun!'' |
||
:: Mənbə: [[İncil]] ([[s:la:Biblia Sacra Vulgata (Stuttgartensia)/Genesis|Yaranış 1:3]]) |
:: Mənbə: [[İncil]] ([[s:la:Biblia Sacra Vulgata (Stuttgartensia)/Genesis|Yaranış 1:3]]) |
||
Sətir 470: | Sətir 470: | ||
* ''Fiat justitia ruat caelum'' |
* ''Fiat justitia ruat caelum'' |
||
:: |
:: Tərcümə: '' Qoy ədalət bərqərar olsun və səma yıxılsın''. |
||
*''Fide, sed qui, vide.'' |
*''Fide, sed qui, vide.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Etibar et, amma bax kimə''. |
||
* ''Finis coronat opus'' |
* ''Finis coronat opus'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Sonluq – işin tacıdır''. |
||
* ''Fluctuat nec mergitur'' |
* ''Fluctuat nec mergitur'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Yırğalanır, amma batmır''. |
||
:: Mənbə: Paris şəhərinin gerbində yazılmış şüar. |
:: Mənbə: Paris şəhərinin gerbində yazılmış şüar. |
||
*''Fortasse erit, fortasse non erit'' |
*''Fortasse erit, fortasse non erit'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Bəlkə olacaq, bəlkə də olmayacaq''. |
||
*''Fortes fortuna iuvat'' |
*''Fortes fortuna iuvat'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Tale cəsurları sevir''. |
||
*''Fortis cadere, cedere non potest'' |
*''Fortis cadere, cedere non potest'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Cəsur adam yıxılar, amma təslim olmaz''. |
||
* ''Fortiter in re, suaviter in modo'' |
* ''Fortiter in re, suaviter in modo'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''İşdə sərt, davranışda yumşaq''. |
||
*''Fortuna est caeca'' |
*''Fortuna est caeca'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Tale kordur''. |
||
:: Mənbə: [[Siseron]] |
:: Mənbə: [[Siseron]] |
||
*''Fortuna amicos parat, inopia amicos probat.'' |
*''Fortuna amicos parat, inopia amicos probat.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Tale dostları hazırlayır, ehtiyac onları sınayır''. |
||
==G== |
==G== |
||
*''Gallia est omnis divisa in partes tres'' |
*''Gallia est omnis divisa in partes tres'' |
||
:: |
::Tərcümə: "Qalliya üç hissəyə bölünüb." |
||
::Mənbə: Yuli Sezarın "Qalliya müharibəsinə şərhlər"inin (''"Commentarii de Bello Gallico"'') ilk cümləsi. |
::Mənbə: Yuli Sezarın "Qalliya müharibəsinə şərhlər"inin (''"Commentarii de Bello Gallico"'') ilk cümləsi. |
||
*''Gaudeamus igitur iuvenes dum sumus'' |
*''Gaudeamus igitur iuvenes dum sumus'' |
||
:: |
::Tərcümə: "Nə qədər ki, gəncik bundan həzz almalıyıq." |
||
::Mənbə: Köhnə alman tələbə mahnısının sözləri. Hazırda bir sıra qərb universitetlərinin devizidir. |
::Mənbə: Köhnə alman tələbə mahnısının sözləri. Hazırda bir sıra qərb universitetlərinin devizidir. |
||
*''Gens una sumus'' |
*''Gens una sumus'' |
||
:: |
::Tərcümə: "Biz bir ailəyik." |
||
::Mənbə: Beynəlxalq Şahmat Federasiyası — FIDE-nin şüarı. |
::Mənbə: Beynəlxalq Şahmat Federasiyası — FIDE-nin şüarı. |
||
*''Gloria victis.'' |
*''Gloria victis.'' |
||
:: |
::Tərcümə: "Məğlublara eşq olsun." |
||
*''Gloriosum est iniurias oblivisci.'' |
*''Gloriosum est iniurias oblivisci.'' |
||
:: |
::Tərcümə: "Ədalətsizliyi unutmaq şərəflidir." |
||
*''Graeca fides, nulla fides'' |
*''Graeca fides, nulla fides'' |
||
:: |
::Tərcümə: "Yunan düzgünlüyü - düzgünsüzlükdür". |
||
*''Gutta cavat lapidem'' |
*''Gutta cavat lapidem'' |
||
:: |
::Tərcümə: "Damla daşı yonur" ([[Ovidi]], ''Məktublar'') |
||
*''Gutta cavat lapidem non bis, sed saepe cadendo; sic homo fit sapiens non bis, sed saepe legendo.'' |
*''Gutta cavat lapidem non bis, sed saepe cadendo; sic homo fit sapiens non bis, sed saepe legendo.'' |
||
:: |
::Tərcümə: "Damla daşı iki dəfə yox, çox düşməklə yonur, eynilə insan da iki kitab oxumaqla yox, çox kitab oxumaqla müdrik olur." |
||
::Mənbə: [[Cordano Bruno]], "Məşəl" (''Il Candelaio'') |
::Mənbə: [[Cordano Bruno]], "Məşəl" (''Il Candelaio'') |
||
== H == |
== H == |
||
* ''Habent sua fata libelli'' |
* ''Habent sua fata libelli'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Kitabların öz taleyi var'' |
||
:: Mənbə: [[Terensian Mavr]] |
:: Mənbə: [[Terensian Mavr]] |
||
* ''Haec studia adolescentiam alunt, senectutem oblectant, secundas res ornant, adversis solatium ac perfugium praebent'' |
* ''Haec studia adolescentiam alunt, senectutem oblectant, secundas res ornant, adversis solatium ac perfugium praebent'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Elmlə məşğul olmaq gəncləri qidalandırır, yaşlıları fərəhləndirir, xoşbəxtlikdə bəzək, bədbəxtlikdə sığınacaq olur'' |
||
:: Mənbə: [[Siseron]], “Arxinin müdafiəsinə”, VII, 16 |
:: Mənbə: [[Siseron]], “Arxinin müdafiəsinə”, VII, 16 |
||
Sətir 544: | Sətir 544: | ||
* ''Hectorem quis nosset, felix si Troja fuisset?'' |
* ''Hectorem quis nosset, felix si Troja fuisset?'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Troya xoşbəxt olsaydı, Hektoru kim tanıyardı?'' |
||
:: Mənbə: [[Ovidi]] |
:: Mənbə: [[Ovidi]] |
||
* ''Hic bibitur'' |
* ''Hic bibitur'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Burada içirlər.'' |
||
* ''Hic mortui vivunt, hic muti loquuntur'' |
* ''Hic mortui vivunt, hic muti loquuntur'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Burada ölülər yaşayır, burada lallar danışır'' |
||
:: Mənbə: Qədim universitet kitabxanalarının divarlarındakı yazı. |
:: Mənbə: Qədim universitet kitabxanalarının divarlarındakı yazı. |
||
* ''Historia est magistra vitae'' |
* ''Historia est magistra vitae'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Tarix — həyat müəllimidir''. |
||
:: Mənbə: [[Siseron]], “Orator haqqında”, II, 9, 36 |
:: Mənbə: [[Siseron]], “Orator haqqında”, II, 9, 36 |
||
* ''Historiam nescire hoc est semper puerum esse'' |
* ''Historiam nescire hoc est semper puerum esse'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Tarixi bilməmək — həmişə körpə qalmaq deməkdir'' |
||
:: Mənbə: [[Siseron]] |
:: Mənbə: [[Siseron]] |
||
* ''Hoc unum scio, quod nihil scio'' |
* ''Hoc unum scio, quod nihil scio'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Mən bilirəm ki, heç nə bilmirəm'' |
||
:: Mənbə: [[Diogen]] |
:: Mənbə: [[Diogen]] |
||
* ''Homines quo plura habent, eo cupiunt ampliora'' |
* ''Homines quo plura habent, eo cupiunt ampliora'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''İnsanlar çox şeyə sahib olduqca, daha da artığını istəyirlər'' |
||
:: Mənbə: [[Seneka]] |
:: Mənbə: [[Seneka]] |
||
* ''Homo homini lupus est'' |
* ''Homo homini lupus est'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''İnsan insanın canavarıdır.'' |
||
:: Mənbə: [[Plavt]] |
:: Mənbə: [[Plavt]] |
||
* ''Homo ornat locum, non locus hominem'' |
* ''Homo ornat locum, non locus hominem'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''İnsan yeri bəzəyir, yer insanı yox'' |
||
* ''Homo proponit, sed deus disponit.'' |
* ''Homo proponit, sed deus disponit.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''İnsan niyyət edir, allah bərqərar edir.'' |
||
* ''Homo sum et nihil humani a me alienum puto'' |
* ''Homo sum et nihil humani a me alienum puto'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Mən insanam və insana xas olan heç nə mənə yad deyil.'' |
||
:: Mənbə: [[Publi Terensi]] |
:: Mənbə: [[Publi Terensi]] |
||
* ''Honores mutant mores, sed raro in meliores'' |
* ''Honores mutant mores, sed raro in meliores'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Şan-şöhrət xasiyyəti dəyişir, amma nadir hallarda yaxşıya doğru'' |
||
* ''Honoris causa'' |
* ''Honoris causa'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''xidmətlərinə görə'' |
||
* ''Horribile dictu!'' |
* ''Horribile dictu!'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Dilə gətirmək qorxuludur!'' |
||
* ''Humanitatis optima est certatio'' |
* ''Humanitatis optima est certatio'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Ən alicənab yarış — insaniyyətdə yarışmaqdır'' |
||
:: Mənbə: [[Publili Sir]] |
:: Mənbə: [[Publili Sir]] |
||
Sətir 601: | Sətir 601: | ||
* ''In angustiis amici apparent'' |
* ''In angustiis amici apparent'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Dost dar gündə tanınar.'' |
||
* ''Igitur si vis pacem, para bellum.'' |
* ''Igitur si vis pacem, para bellum.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Sülh istəyirsənsə, müharibəyə hazır ol.'' |
||
:: Mənbə: Publi Flavi Vegeti Renatus, "Epitoma rei militaris" (digər adı "De Re Militari"), 3-cü kitab |
:: Mənbə: Publi Flavi Vegeti Renatus, "Epitoma rei militaris" (digər adı "De Re Militari"), 3-cü kitab |
||
* ''Ignorantia juris nocet, facti ignorantia non nocet'' |
* ''Ignorantia juris nocet, facti ignorantia non nocet'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Qanunu bilməmək ziyan verir, faktları bilməmək ziyan vermir.'' |
||
* ''Ignorantia legis non excusat'' |
* ''Ignorantia legis non excusat'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Qanunu bilməmək üzrlü deyil.'' |
||
* ''Ignorantia non est argumentum'' |
* ''Ignorantia non est argumentum'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Bilməmək sübut deyil.'' |
||
:: Mənbə: [[Benedikt Spinoza]], "İdrakın təkmilləşdirilməsi haqqında traktat" |
:: Mənbə: [[Benedikt Spinoza]], "İdrakın təkmilləşdirilməsi haqqında traktat" |
||
* ''Imperare sibi maximum imperium est.'' |
* ''Imperare sibi maximum imperium est.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Özünə hakim olmaq ən böyük hakimiyyətdir.'' |
||
:: Mənbə: [[Siseron]] |
:: Mənbə: [[Siseron]] |
||
* ''In dubio pro reo'' |
* ''In dubio pro reo'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Əmin olmayanda bitərəf qal.'' |
||
* ''In hoc signo vinces '' |
* ''In hoc signo vinces '' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Bu nişanə ilə sən qalib gələcəksən.'' |
||
:: Mənbə: Mulvi körpüsü yaxınlığındakı döyüşdən əvvəl Roma imperatoru Konstantinin gözünə görünən nişanənin altındakı yazı. |
:: Mənbə: Mulvi körpüsü yaxınlığındakı döyüşdən əvvəl Roma imperatoru Konstantinin gözünə görünən nişanənin altındakı yazı. |
||
*''In magnis voluisse sat est'' |
*''In magnis voluisse sat est'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Böyük işlərdə istək yetərlidir.'' |
||
* ''In me omnis spes mihi est'' |
* ''In me omnis spes mihi est'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Bütün ümidlərim özümədir.'' |
||
*''In necessariis unitas, in dubiis libertas, in omnibus caritas'' |
*''In necessariis unitas, in dubiis libertas, in omnibus caritas'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Lazımi işlərdə birlik, şübhəli işlərdə azadlıq, bütün işlərdə mərhəmət.'' |
||
*''In omnia paratus'' |
*''In omnia paratus'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Hər şeyə hazır.'' |
||
* ''In partem salari'' |
* ''In partem salari'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Əməyə görə mükafat.'' |
||
* ''In propria causa nemo judex'' |
* ''In propria causa nemo judex'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Öz işində heç kim hakim ola bilməz.'' |
||
* ''In pugna non numerus multum, sed fortitude eorum vincit'' |
* ''In pugna non numerus multum, sed fortitude eorum vincit'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Döyüşdə qələbəyə say çoxluğu yox, igidlik aparır.'' |
||
* ''In vino veritas, in aqua sanitas'' |
* ''In vino veritas, in aqua sanitas'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Həqiqət şərabdadır, sağlamlıq suda.'' |
||
*''In vitium ducit culpae fuga, si caret arte.'' |
*''In vitium ducit culpae fuga, si caret arte.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''İstedad olmayanda bir səhv o biri səhvə aparır.'' |
||
::Mənbə: [[Horatsi]], ''De Arte Poetica''. |
::Mənbə: [[Horatsi]], ''De Arte Poetica''. |
||
* ''Iners negotium.'' |
* ''Iners negotium.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Fəaliyyətsiz məşğulluq.'' |
||
*''Infinitus est numerus stultorum'' |
*''Infinitus est numerus stultorum'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Axmaqların sayı-hesabı yoxdur.'' |
||
:: Mənbə: [[w:Vulqata|Vulqata]], [[Ekkleziast]] 1:15. |
:: Mənbə: [[w:Vulqata|Vulqata]], [[Ekkleziast]] 1:15. |
||
* ''Injuriam facilius facias quam feras'' |
* ''Injuriam facilius facias quam feras'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''İncitmək asandır, dözmək çətindir.'' |
||
*''Inter arma enim silent leges (Musae).'' |
*''Inter arma enim silent leges (Musae).'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Müharibə zamanı qanunlar (və ya Muzalar) susur.'' |
||
:: Mənbə: [[Siseron]], ''Oratio Pro Annio Milone (IV)'' |
:: Mənbə: [[Siseron]], ''Oratio Pro Annio Milone (IV)'' |
||
* ''Inter arma tacent musae'' |
* ''Inter arma tacent musae'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Silahlar arasında muzalar susur.'' |
||
*''Inter caecos regnat strabo'' |
*''Inter caecos regnat strabo'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Korların arasında çəpgöz idarə edir.'' |
||
:: Mənbə: [[Erazm]] |
:: Mənbə: [[Erazm]] |
||
*''Interdum dormitat bonus Homerus'' |
*''Interdum dormitat bonus Homerus'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Hərdən yaxşı [[Homer]] də mürgüləyir.'' |
||
:: Mənası: ''Bəzən ən yaxşılar da səhv edə bilər.'' |
:: Mənası: ''Bəzən ən yaxşılar da səhv edə bilər.'' |
||
:: Orijinal ifadə: ''Quandoque bonus dormitat Homerus''. |
:: Orijinal ifadə: ''Quandoque bonus dormitat Homerus''. |
||
Sətir 684: | Sətir 684: | ||
*''Ira furor brevis est.'' |
*''Ira furor brevis est.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Qəzəb qısamüddətli dəlilikdir.'' |
||
:: Mənbə: Horatsi, Epistles I, 2, 62. |
:: Mənbə: Horatsi, Epistles I, 2, 62. |
||
* ''Iustitia regnorum fundamentum'' |
* ''Iustitia regnorum fundamentum'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Ədalət mühakiməsi dövlətin əsasıdır.'' |
||
== L == |
== L == |
||
Sətir 767: | Sətir 767: | ||
== N == |
== N == |
||
* ''Nihil novi sub sole'' |
* ''Nihil novi sub sole'' |
||
:: |
::Tərcümə: ''Günəşin altında heç nə yeni deyil.'' |
||
== O == |
== O == |
||
* ''O tempora o mores'' |
* ''O tempora o mores'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Eh zəmanə, eh adətlər!'' |
||
:: Mənbə: [[Siseron]]un "Katilina əleyhinə birinci çıxış"ından sitat. |
:: Mənbə: [[Siseron]]un "Katilina əleyhinə birinci çıxış"ından sitat. |
||
Sətir 780: | Sətir 780: | ||
== R == |
== R == |
||
* ''Radix malorum est cupiditas'' |
* ''Radix malorum est cupiditas'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Tamah bütün bəlaların mənbəyidir.'' |
||
* ''Rem tene, verba sequentur.'' |
* ''Rem tene, verba sequentur.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Mövzunu tutsan, sözlər ard-arda gələcək.'' |
||
* ''Repetitio est mater studiorum'' |
* ''Repetitio est mater studiorum'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Təkrar, biliyin anasıdır.'' |
||
* ''Roma locuta, causa finita'' |
* ''Roma locuta, causa finita'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Roma rəyini bildirdi — məsələ bağlandı.'' |
||
== S == |
== S == |
||
Sətir 795: | Sətir 795: | ||
== T == |
== T == |
||
* ''Tabula rasa'' |
* ''Tabula rasa'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Təmiz lövhə'' |
||
:: Mənbə: [[Con Lokk]] |
:: Mənbə: [[Con Lokk]] |
||
* ''Tantum scimus, quantum memoria tenemus'' |
* ''Tantum scimus, quantum memoria tenemus'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Biz xatırladığımız qədərini bilirik.'' |
||
* ''Tarde venientibus ossa'' |
* ''Tarde venientibus ossa'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Gec gələnə sümüklər qalır.'' |
||
* ''Tale quale'' |
* ''Tale quale'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Necəyəmsə, eləyəm.'' |
||
*''Tempora mutantur et nos mutamur in illis'' |
*''Tempora mutantur et nos mutamur in illis'' |
||
:: |
:: Tərcümə: Zaman dəyişir, onunla birlikdə biz də dəyişirik. |
||
* ''Tempori parce!'' |
* ''Tempori parce!'' |
||
:: |
:: Tərcümə: "Zamanı qoru!" |
||
:: Mənbə: {{cite book | last1 = Gottlob Zumpt | first = Karl | edition = 4 | year = 1836 | title = A grammar of the Latin language | publisher = B. Fellowes | page = 275 | pages = 486}} |
:: Mənbə: {{cite book | last1 = Gottlob Zumpt | first = Karl | edition = 4 | year = 1836 | title = A grammar of the Latin language | publisher = B. Fellowes | page = 275 | pages = 486}} |
||
* ''Tempus edax rerum'' |
* ''Tempus edax rerum'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Vaxt hər şeyi yeyəndir'' |
||
:: Mənbə: [[Ovidi]] |
:: Mənbə: [[Ovidi]] |
||
* ''Tempus fugit.'' |
* ''Tempus fugit.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: "Vaxt uçur". |
||
:: Tam versiyası: ''Sed fugit interea, fugit irreparabile tempus'' — |
:: Tam versiyası: ''Sed fugit interea, fugit irreparabile tempus'' — Tərcümə: "Bu arada, əvəzolunmaz vaxt uçur" |
||
:: Mənbə: [[Vergili]] |
:: Mənbə: [[Vergili]] |
||
* ''Timeo Danaos et dona ferentes'' |
* ''Timeo Danaos et dona ferentes'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Hətta hədiyyə gətirən danaylılardan da qorxuram.'' |
||
:: Mənbə: [[Vergili]], [[:la:Aeneis/Liber II|Eneida]] |
:: Mənbə: [[Vergili]], [[:la:Aeneis/Liber II|Eneida]] |
||
* ''Tempus curat omnia'' |
* ''Tempus curat omnia'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Zaman hər şeyi müalicə edir.'' |
||
* ''Tertium non datur'' |
* ''Tertium non datur'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Üçüncü yol yoxdur.'' |
||
* ''Totum revolutum'' |
* ''Totum revolutum'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Tam dolaşıqlıq.'' |
||
== U == |
== U == |
||
* ''Ubi bene ibi patria'' |
* ''Ubi bene ibi patria'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Hara yaxşıdırsa, Vətən oradır'' |
||
* ''Ubi concordia, ibi victoria'' |
* ''Ubi concordia, ibi victoria'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Harda həmrəylik varsa, qələbə ordadır'' |
||
* ''Ubi culpa est, ibi poena subesse debet'' |
* ''Ubi culpa est, ibi poena subesse debet'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Harda günah varsa, orda cəza da olmalıdır'' |
||
* ''Ubi emolumentum, ibi onus'' |
* ''Ubi emolumentum, ibi onus'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Qazanc olan yerdə əziyyət də var'' |
||
* ''Ubi jus incertum, ibi nullum'' |
* ''Ubi jus incertum, ibi nullum'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Qanun qeyri-müəyyəndirsə, qanun yoxdur'' |
||
* ''Ubi nihil vales, ibi nihil velis'' |
* ''Ubi nihil vales, ibi nihil velis'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Güc sahibi olmadığın yerdə heç nə arzulama'' |
||
* ''Ubi mel, ibi fel'' |
* ''Ubi mel, ibi fel'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Bal olan yerdə zəhər də var'' |
||
* ''Ultima ratio regum'' |
* ''Ultima ratio regum'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Kralların sonuncu dəlili'' |
||
:: Mənbə: [[Rişelye]] (onun əmri ilə fransız toplarının üzərində yazılmış ifadə) |
:: Mənbə: [[Rişelye]] (onun əmri ilə fransız toplarının üzərində yazılmış ifadə) |
||
* ''Ultra posse nemo obligatur'' |
* ''Ultra posse nemo obligatur'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Heç kim mümkün olandan artığını etməyə məcbur deyil'' |
||
:: Mənbə: [[Vegetsi]] |
:: Mənbə: [[Vegetsi]] |
||
* ''Una hirundo non facit ver'' |
* ''Una hirundo non facit ver'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Bir qaranquşla bahar olmaz'' |
||
* ''Unus dies gradus est vitae.'' |
* ''Unus dies gradus est vitae.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Bir gün — həyatın mərhələsidir.'' |
||
:: Mənbə: [[Lutsi Anney Seneka]] |
:: Mənbə: [[Lutsi Anney Seneka]] |
||
* ''Utile dulce miscere.'' |
* ''Utile dulce miscere.'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Xoş olanı faydalı olanla birləşdirmək.'' |
||
== V == |
== V == |
||
Sətir 882: | Sətir 882: | ||
* ''Vana sine viribus ira est'' |
* ''Vana sine viribus ira est'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Cəsarət yoxdursa, qəzəb əbəsdir.'' |
||
::Mənbə: [[Tit Livi]] |
::Mənbə: [[Tit Livi]] |
||
* ''Variam semper dant otia mentem'' |
* ''Variam semper dant otia mentem'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Avaralıq müxtəlif meyillərə səbəb olur.'' |
||
:: Mənbə: [[Mark Anney Lukan]] |
:: Mənbə: [[Mark Anney Lukan]] |
||
* ''Vince in bono malum'' |
* ''Vince in bono malum'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Pisliyə yaxşılıqla qalib gəl.'' |
||
* ''Veni, vidi, vici'' |
* ''Veni, vidi, vici'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Gəldim, gördüm, uddum.'' |
||
:: Mənbə: [[Yuli Sezar]]ın e.ə.47-ci ildə Zela döyüşündə II Farnak üzərindəki qələbədən sonra Roma Senatına yazdığı məktubdan. |
:: Mənbə: [[Yuli Sezar]]ın e.ə.47-ci ildə Zela döyüşündə II Farnak üzərindəki qələbədən sonra Roma Senatına yazdığı məktubdan. |
||
* ''Verba docent, exempla trahunt'' |
* ''Verba docent, exempla trahunt'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Sözlər nəsihət verir, nümunələr yol göstərir.'' |
||
* ''Verba volant, scripta manent'' |
* ''Verba volant, scripta manent'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Sözlər uçub gedir, yazılanlar qalır.'' |
||
* ''Verbum movet, exemplum trahit'' |
* ''Verbum movet, exemplum trahit'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Söz həyəcanlandırır, nümunə cəlb edir.'' |
||
* ''Veritas temporis filia'' |
* ''Veritas temporis filia'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Həqiqət zamanın qızıdır''. |
||
:: İngiltərə kraliçası Mariya Tüdorun (1553—1558) şüarı. |
:: İngiltərə kraliçası Mariya Tüdorun (1553—1558) şüarı. |
||
* ''Verum est, quod pro salute fit mendacium'' |
* ''Verum est, quod pro salute fit mendacium'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Xilas üçün deyilən yalan həqiqətə bərabərdir. '' |
||
* ''Verum index sui et falsi'' |
* ''Verum index sui et falsi'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Həqiqət özünüzə və yalana qarşı sınaq daşıdır.'' |
||
:: Mənbə: [[Benedikt Spinoza]], “Etika” |
:: Mənbə: [[Benedikt Spinoza]], “Etika” |
||
* ''Verum plus uno esse non potest'' |
* ''Verum plus uno esse non potest'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Birdən artıq həqiqət ola bilməz''. |
||
* ''Videre majus quiddam'' |
* ''Videre majus quiddam'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Daha böyük bir şeyə doğru can atarkən.'' |
||
* ''Vir prudens non contra ventum mingit'' |
* ''Vir prudens non contra ventum mingit'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Müdrik adam küləyin əksinə işəməz.'' |
||
* ''Vis unita fortior'' |
* ''Vis unita fortior'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Birləşmiş qüvvə daha güclüdür.'' |
||
* ''Vita brevis, ars vero longa, occasio autem praeceps, experientia fallax, judicium difficile'' |
* ''Vita brevis, ars vero longa, occasio autem praeceps, experientia fallax, judicium difficile'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Həyat qısa, elm geniş, təsadüf etibarsız, təcrübə yanıldıcı, mühakimə çətindir.'' |
||
:: Mənbə: [[Hippokrat]] |
:: Mənbə: [[Hippokrat]] |
||
* ''Vivere est cogitare'' |
* ''Vivere est cogitare'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Yaşamaq düşünmək deməkdir.'' |
||
* ''Volens nolens'' |
* ''Volens nolens'' |
||
Sətir 939: | Sətir 939: | ||
* ''Volo, non valeo'' |
* ''Volo, non valeo'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''İstəyirəm, amma bacarmıram'' |
||
* ''Voluntas est superior intellectu'' |
* ''Voluntas est superior intellectu'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''İradə ağıldan üstündür'' |
||
* ''Vox audita perit littera scripta manet'' |
* ''Vox audita perit littera scripta manet'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Deyilən söz itir, yazılan hərf qalır.'' |
||
* ''Vox populi, vox dei'' |
* ''Vox populi, vox dei'' |
||
:: |
:: Tərcümə: ''Xalqın səsi Allahın səsidir.'' |
||
== İstinadlar == |
== İstinadlar == |
06:43, 9 mart 2016 tarixindəki versiya
A B C D E F G H I və ya J L M N O P Q R S T U V – İstinadlar
А
- A Deo rex, a rege lex
- Tərcümə: Allahdan hökmdar, hökmdardan qanun.
- A nullo diligitur, qui neminem diligit.
- Heç kimi sevməyəni heç kim sevmir.
- Ab altero expectes, alteri quod feceris.
- Başqalarından sənin başqaları üçün etdiyini gözlə.
- Mənbə: Publili Sir
- Abducet praedam, cui occurit prior.
- Kim birinci gəlirsə, qəniməti də o aparır.
- Abeunt studia in mores.
- Məşqlər xarakterdə iz qoyur.
- Mənbə: Ovidi
- Absentem laedit, qui cum ebrio litigat.
- Sərxoşla mübahisə edən, olmayan düşmənlə vuruşur.
- Abstractum pro concreto.
- Konkretliyin əvəzinə mücərrədlik.
- Abyssus abyssum invocat.
- Tərcümə: Uçurum uçuruma aparır.
- Accidit in puncto, quod non contigit in anno.
- Bir anda elə şey baş verir ki, ona illərlə ümid etmirsən.
- Accipere quid ut justitiam facias, non est tam accipere quam extorquere.
- Ədaləti bərpa etmək üçün mükafat almaq, almaqdan daha çox zorakılıqdır.
- Ad augusta per angusta
- Zirvəyə aparan yol çətin olur.
- Ad cogitandum et agendum homo natus est
- İnsan düşünmək və iş görmək üçün yaranmışdır.
- Ad Kalendas Graecas
- Tərcümə: Yunan kalendalarına qədər.
- Mənası: Qeyri-müəyyən müddətə təxirə salmaq.
- Ad poenitendum properat, cito qui judicat.
- Tez qərar verən, tez peşman olur.
- Ad primos ictus non corruit ardua quercus.
- Hündür palıd birinci zərbədən aşmaz.
- Aditum nocendi perfido praestat fides.
- Tərcümə: Xainə etibar etmək onun zərər vurması üçün imkan yaradır.
- Mənbə: Seneka.
- Adprime in vita esse utile, ut ne quid nimis.
- Həyatın əsas qanunu - həddən ziyadə heç nə.
- Aes debitorem leve, grave inimicum facit.
- Kiçik borc borclu edir, böyük borc düşmən.
- Alea jacta est
- Püşk atılıb.
- Tərcümə: Sümüklər hərəkətdədir.
- Mənbə: Yuli Sezarın Rubikon çayını keçərkən dediyi sözlər.
- Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt.
- Tərcümə: Başqalarının qüsurları gözümüzün önündədir, özümüzünkü kürəyimizin arxasında.
- Aliis inserviendo consumor
- Başqalarına xidmət edə-edə yanıram.
- Alium silere quod voles, primus sile.
- İstəyirsənsə nə haqdasa sussunlar, birinci sus.
- Mənbə: Seneka.
- Alter ego
- Tərcümə: İkinci "Mən".
- Alma mater
- Tərcümə: Süd anası.
- Amat victoria curam.
- Tərcümə: Qələbə qayğını sevir.
- Amantes amentes.
- Tərcümə: Aşiqlər - dəlilər.
- Amici fures temporis.
- Tərcümə: Dostlar - vaxt oğrularıdır.
- Amicitia aequalitas.
- Dostluq - bərabərlikdir.
- Amicus certus in re incerta cernitur.
- Tərcümə: Həqiqi dost yanlışlıqlarda tanınır (pis gündə).
- Mənbə: Enni
- Amicus verus — rara avis.
- Tərcümə: Sadiq dost — nadir quşdur.
- Mənbə: Plavt
- Amicus verus cognoscitur amore, more, ore, re
- Həqiqi dost sevgiylə, münasibətlə, sözlə, işlə tanınır.
- Amicus (mihi) Plato, sed magis amica veritas.
- Tərcümə: Platon mənim dostumdur, həqiqət daha böyük dostdur. (Platon mənim dostumdur, amma həqiqət daha vacibdir)
- Mənbə: Aristotel
- Amor caecus.
- Tərcümə: Məhəbbət kordur.
- Amoris vulnus sanat idem, qui facit.
- Eşq yarasını (bu yaranı) vuran müalicə edir.
- Amor non est medicabilis herbis.
- Tərcümə: Məhəbbət otlarla müalicə olunmur.
- Animis opibusque parati
- Ürəyimizlə və əməlimizlə hazırıq.
- Aquila non captat muscas.
- Qartal milçək tutmur.
- Aquilam volare doces
- Tərcümə: Sən qartala uçmaq öyrədirsən.
- Ars gratia artis
- İncəsənət naminə incəsənət.
- Mənbə: "Metro-Goldwyn-Mayer" şirkətinin şüarı.
- Ars longa, vita brevis
- İncəsənət əbədidir, həyat qısa.
- Artes molliunt mores.
- İncəsənət xasiyyəti yumşaldır.
- Audentes fortuna juvat.
- Tərcümə: Qoçaqlara tale yardım edir.
- Mənbə: Vergili, "Eneida" (X, 284)
- Aurea mediocritas.
- Tərcümə: Qızıl orta.
- Aut bene, aut nihil.
- Tərcümə: Ya yaxşı, ya heç nə.
- Aut Caesar, aut nihil
- Ya Sezar, ya heç nə.
- Çezare Borcanın devizi.
- Ave Caesar, imperator, morituri te salutant.
- Tərcümə: Salam, Sezar, imperator, ölümə gedənlər səni salamlayır. (Roma qladiatorlarının imperatora yönəltdikləri salamlama)
B
- Barba crescit, caput nescit.
- Tərcümə: Saqqalı çıxıb, amma ağlı yoxdur.
- Barba non facit philosophum.
- Tərcümə: Saqqal filosof olmağa bəs eləmir.
- Beati hispani, quibus vivere bibere est.
- "Yaşamağı içməyə bərabər tutan ispanlar xoşbəxtdirlər"
- Şərh: İspan dilində "v" hərfinin "b" kimi tələffüz olunmasına eyham vurulur.
- Beati pauperes spiritu.
- Ruhu kasıb olanlar müqəddəsdir.
- Mənbə: Vulqata, Matvey 5:3
- Beatus, qui prodest, quibus potest.
- Bacardığı hər kəsə yardım edən kəs xoşbəxtdir.
- Bene qui latuit bene vixit.
- Nəzərə çarpmadan yaşayan yaxşı yaşayır.
- Ovidi, Tristia, III.iv.25
- Benefacta male locata malefacta arbitror.
- Tərcümə: Layiq olmayana edilən yaxşılığı mən pislik hesab edirəm.
- Mənbə: Siseron
- Bis dat, qui cito dat.
- Tərcümə: Tez ödəyən ikiqat ödəyir.
- Mənbə: Publili Sir
- Bis repetita non placent
- Təkrarçılıq yaxşı qarşılanmır.
- Mənbə: Horatsi, Ars Poetica 365
- Bona diagnosis, bona curatio.
- Yaxşı diaqnoz, yxşı müalicə.
- Bona valetudo melior est quam maximae divitiae.
- Yaxşı sağlamlıq ən böyük var-dövlətdən bahadır.
- Boni pastoris est tondere pecus, non deglubere.
- Yaxşı çoban qoyunu qırxanda onun dərisini soymur.
- Şərh: Roma imperatoru Tiberi öz canişinlərinə müraciətlə.
C
- Caedite eos. Novit enim Dominus qui sunt eius.
- Tərcümə: Öldürün onları. Allah özü onu tanıyanları tanıyır.
- Digər tərcümədə: Hamısını öldürün. Allah özü ayırd edəcək.
- Albiqoy Xaç yürüşləri zamanı Bezye qətliamından əvvəl abbat Arnold Amorinin dediyi güman edilir.
- Caesarem decet stantem mori.
- Tərcümə: Sezara ayaq üstə ölmək yaraşır.
- Mənbə: Svetoninin imperator Vespasianın son sözləri haqqında verdiyi məlumat.
- Carmina morte carent
- Tərcümə: Şeirlər ölümsüzdür.
- Carpe diem
- Tərcümə: (Hər) Günü tut
- Mənbə: Horatsi, "Odalar" (I, 11.8)
- Carthago delenda est (Carthaginem esse delendam)
- Tərcümə: Karfagen dağıdılmalıdır.
- Mənbə: Plutarx. Böyük Mark Portsi Katonun Roma senatındakı çıxışından.
- Calamitas virtutis occasio.
- Tərcümə: Kasıblıq igidliyə səbəb olur.
- Mənbə: Seneka
- Carpamus dulcia: nostrum est, quod vivis: cinis et manes et fabula fies.
- Tərcümə: Gəlin həyatın şirinliyini dadaq: onun üçün yaşayırıq, sonra isə biz toza, ruha, mifə çevriləcəyik.
- Persi, Sat., v. 151
- Casus ordinarius
- Adi hadisə.
- Casus extraordinarius
- Qeyri-adi hadisə.
- Cedo nulli
- "Mən heç kimə güzəştə gedirəm."
- Cibi condimentum est fames
- "Aclıq hər yeməyə ədviyyatdır."
- Citius, altius, fortius!
- Tərcümə: Sürətlə, yüksəyə, səylə!
- Şərh: 1913-cü ildən Olimpiya oyunları hərəkatının şüarı.
- Civis Romanus sum.
- "Mən Romalıyam"
- Mənbə: Siseron
- Clara pacta, boni amici.
- "Aydın razılaşmalar, yaxşı dostlar."
- Claude os, aperi oculos!
- "Ağzını yum, gözlərini aç."
- Cogitationis poenam nemo patitur.
- Heç kim düşüncələrinə görə cəzalandırılmır.
- Cogito, ergo sum.
- Tərcümə: Düşünürəm, deməli mövcudam.
- Mənbə: Dekart
- Concordia civium murus urbium.
- "Vətəndaşların harmoniyası şəhərlərin divarları kimidir."
- Concordia rarvae res crescunt, discordia maximae dilabuntur
- Harmoniya olduqda ən kiçik də böyüyür, nizamsızlıqda isə böyük də yox olur.
- Conscientia mille testes.
- Tərcümə: Vicdan — min şahiddir.
- Consuetudo est altera natura
- Vərdiş - ikinci xasiyyətdir.
- Contra spem spero.
- Tərcümə: Ümidsiz ümid edirəm.
- Corruptio optimi pessima.
- Tərcümə: Yaxşının yıxılması — ən qəddar yıxılmadır.
- Credo quia absurdum est.
- Tərcümə: İnanıram, çünki absurddur.
- Mənbə: Tertullian
- Cui bono
- Kimə sərf eləyir?
- Mənbə: Siseron, "Ameriyalı Rossinin müdafiəsi üçün çıxış", XXX, 84
- Cuique suum.
- Tərcümə: Hər kəsə özünə görə.
- Cum tacent clamant.
- Tərcümə: Susanda, qışqırırlar.
D
- Damnant, quod non intelegunt
- Tərcümə: İrad tuturlar, çünki başa düşmürlər.
- Dic, duc, fac, fer!
- Tərcümə: Həqiqəti söylə, işi düzgün apar, lazım olanı et, çətinliklərə sinə gər!
- Mənbə: Roma hüququnda hüquqşünasın 4 ehkamı.
- De gustibus non est disputandum
- Tərcümə: Zövqlər müzakirə olunmur.
- De minimis non curat praetor. (və ya rex, ya da lex)
- Tərcümə: "Səlahiyyət sahibləri" (və ya "hökmdar", ya da "qanun") "əhəmiyyətsiz şeylərə diqqət yetirmirlər."
- De mortuis aut bene, aut nihil
- Tərcümə: Ölülər haqqında ya yaxşı, ya heç nə.
- Debes, ergo potes
- Tərcümə: Məcbursansa, deməli bacararsan.
- Decipimur specie recti.
- Tərcümə: Biz həqiqət görüntüsünə inanırıq.
- Mənası: Xarici görünüş aldadıcı ola bilər.
- Mənbə: Horatsi, "Poeziya elmi"
- Deo Vindice.
- Tərcümə: Tanrı bizim qoruyucumuz.
- Amerika Konfederativ Ştatlarının şüarı.
- Deorum injuriae Diis curae.
- Tərcümə: Allahlara qarşı təhqirə görə allahlar özləri qisas alsınlar.
- Deus lo vult!
- Tərcümə: Allah bunu istəyir!
- Şərh: Səlibçilərin şüarı.
- Dictum factum
- Tərcümə: Deyilib - edilib.
- Dictum sapienti sat est.
- Deyilən söz müdrikə kifayətdir.
- Mənası Azərbaycan dilindəki "Arifə bir işarə" deyiminə müvafiqdir.
- Divide et impera
- Tərcümə: Parçala və hökm et.
- Mənbə: Yuli Sezar
- Docendo discimus
- Tərcümə: Öyrədərək, öyrənirik.
- Dominus Illuminatio Mea.
- Tərcümə: Tanrı mənim işığımdır.
- Şərh: Oksford Universitetinin devizi; Psalm 27.
- Donec eris felix multos numerabis amicos. / Tempora si fuerint nubila solus eris.
- Tərcümə: Yaxşı gündə dostun çox olar. / Pis gündə tək qalarsan.
- Mənbə: Ovidi, Tristia I,9,5-6
- Ducunt volentem fata, nolentem trahunt.
- Tərcümə: Tale irəli getmək istəyənləri aparır, istəməyənləri - sürüyür.
- Dulce et decorum est pro patria mori.
- Tərcümə: Vətən üçün ölmək əziz və şərəflidir.
- Şərh: Adətən müharibə memoriallarında yazılır. I Dünya müharibəsində həlak olmuş ingilis şairi Vilfred Ouen bu fikri "qədim yalan" adlandırırdı.
- Mənbə: Horatsi, Odalar III, 2, 13.
- Dum docemus, discimus
- Tərcümə: Nə qədər ki, öyrədirik, öyrənirik.
- Dum spiro, spero
- Tərcümə: Nə qədər ki, nəfəs alıram, ümid edirəm.
- Dum vivimus, vivamus!
- Tərcümə: Yaşadığımız müddətdə, qoyun yaşayaq!
- Dum vita est, spes est.
- Tərcümə: Nə qədər ki, həyat var, ümid var.
- Dum vixi tacui, mortua dulce cano.
- Tərcümə: Yaşayarkən mən lal idim, öldükdən sonra gözəl mahnı oxuyuram.
- Şərh: Adətən musiqi alətlərinin, daha çox klavişli alətlərin üzərində yazılır. Alətin hazırlandığı ağaca işarədir.
- Duobus litigantibus, tertius gaudet.
- Tərcümə: İki nəfər mübahisə edəndə, üçüncüsü sevinir.
- Dura lex, sed lex
- Tərcümə: Qanun sərtdir, amma bu qanundur.
E
- Ego sum via veritas et vita
- Tərcümə: Mən yol, həqiqət və həyatam.
- Mənbə: İncil (İoann 14:6), Budapeştdə Müqəddəs İştvan bazilikasının üzərində yazılmış şüar.
- Electa una via, non datur recursus ad alteram
- Tərcümə: Bir yol seçənə başqa yolla getməyə icazə verilmir.
- Elephantum ex musca facis
- Tərcümə: Milçəkdən fil düzəldirsən.
- Epistola non erubescit
- Tərcümə: Kağız qızarmır.
- Mənbə: Siseron
- Errare humanum est, ignoscere divinum
- Tərcümə: Səhv etmək insana xasdır, bağışlamaq ilahiyə.
- Mənbə: Siseron
- Errare humanum est, stultum est in errore perseverare.
- Səhv etmək insana xasdır, amma öz səhvlərində təkid etmək axmaqlıqdır.
- Eruditio aspera optima est
- Tərcümə: Sərt tərbiyə - ən yaxşısıdır.
- Et tu autem, Brute!
- Tərcümə: Sən də mi, Brut!
- Mənbə: Yuli Sezar (Şekspirin Sezarın adına çıxardığı sözlər)
- Ex libris
- Tərcümə: Kitablardan
- Ex nihilo nihil fit
- Tərcümə: Heç nə heç nədən yaranmır.
- Mənbə: Rene Dekart
- Ex tempore
- Tələbata görə.
- Exitus letalis
- Ölümcül sonluq.
- Experientia est optima magistra
- Təcrübə — ən yaxşı müəllimdir.
F
- Faber est suae quisque fortunae
- Tərcümə: Hər kəs öz taleyinin dəmirçisidir (“yaradıcısıdır” mənasında).
- Mənbə: Appi Klavdi Sek
- Fabricando fit faber.
- Tərcümə: Təcrübə mükəmməlləşdirir.
- Facilis descensus Averno
- Tərcümə: Cəhənnəmə düşmək asandır.
- Fama crescit eundo
- Tərcümə: Şayiələr dolaşdıqca böyüyür.
- Fas est et ab hoste doceri
- Tərcümə: Düşməndən də öyrənmək olar.
- Mənbə: Ovidi, "Çevrilmələr"
- Feci quod potui, faciant meliora potentes
- Tərcümə: Bacardığımı etdim, kim bacarırsa daha yaxşısını etsin.
- Felix qui potuit rerum cognoscere
- Tərcümə: Xoşbəxt [o kəsdir ki,] şeylərin səbəbini başa düşür.
- Mənbə: Vergili, "Georgika" 2, 490.
- Ferox verbis
- Tərcümə: Sözdə qəhrəman.
- Ferro ignique!
- Tərcümə: Odla və qılıncla!
- Festina lente
- Tərcümə: Asta tələs.
- Mənbə: Oktavian Avqustun şüarı.
- Fiat lux!
- Tərcümə: İşıq olsun!
- Mənbə: İncil (Yaranış 1:3)
- Fiat justitia et pereat mundus
- Tərcümə: Qoy, dünya dağılsa da, ədalət bərqərar olsun.
- Mənbə: Müqəddəs Roma İmperatoru I Ferdinand
- Fiat justitia ruat caelum
- Tərcümə: Qoy ədalət bərqərar olsun və səma yıxılsın.
- Fide, sed qui, vide.
- Tərcümə: Etibar et, amma bax kimə.
- Finis coronat opus
- Tərcümə: Sonluq – işin tacıdır.
- Fluctuat nec mergitur
- Tərcümə: Yırğalanır, amma batmır.
- Mənbə: Paris şəhərinin gerbində yazılmış şüar.
- Fortasse erit, fortasse non erit
- Tərcümə: Bəlkə olacaq, bəlkə də olmayacaq.
- Fortes fortuna iuvat
- Tərcümə: Tale cəsurları sevir.
- Fortis cadere, cedere non potest
- Tərcümə: Cəsur adam yıxılar, amma təslim olmaz.
- Fortiter in re, suaviter in modo
- Tərcümə: İşdə sərt, davranışda yumşaq.
- Fortuna est caeca
- Tərcümə: Tale kordur.
- Mənbə: Siseron
- Fortuna amicos parat, inopia amicos probat.
- Tərcümə: Tale dostları hazırlayır, ehtiyac onları sınayır.
G
- Gallia est omnis divisa in partes tres
- Tərcümə: "Qalliya üç hissəyə bölünüb."
- Mənbə: Yuli Sezarın "Qalliya müharibəsinə şərhlər"inin ("Commentarii de Bello Gallico") ilk cümləsi.
- Gaudeamus igitur iuvenes dum sumus
- Tərcümə: "Nə qədər ki, gəncik bundan həzz almalıyıq."
- Mənbə: Köhnə alman tələbə mahnısının sözləri. Hazırda bir sıra qərb universitetlərinin devizidir.
- Gens una sumus
- Tərcümə: "Biz bir ailəyik."
- Mənbə: Beynəlxalq Şahmat Federasiyası — FIDE-nin şüarı.
- Gloria victis.
- Tərcümə: "Məğlublara eşq olsun."
- Gloriosum est iniurias oblivisci.
- Tərcümə: "Ədalətsizliyi unutmaq şərəflidir."
- Graeca fides, nulla fides
- Tərcümə: "Yunan düzgünlüyü - düzgünsüzlükdür".
- Gutta cavat lapidem
- Tərcümə: "Damla daşı yonur" (Ovidi, Məktublar)
- Gutta cavat lapidem non bis, sed saepe cadendo; sic homo fit sapiens non bis, sed saepe legendo.
- Tərcümə: "Damla daşı iki dəfə yox, çox düşməklə yonur, eynilə insan da iki kitab oxumaqla yox, çox kitab oxumaqla müdrik olur."
- Mənbə: Cordano Bruno, "Məşəl" (Il Candelaio)
H
- Habent sua fata libelli
- Tərcümə: Kitabların öz taleyi var
- Mənbə: Terensian Mavr
- Haec studia adolescentiam alunt, senectutem oblectant, secundas res ornant, adversis solatium ac perfugium praebent
- Tərcümə: Elmlə məşğul olmaq gəncləri qidalandırır, yaşlıları fərəhləndirir, xoşbəxtlikdə bəzək, bədbəxtlikdə sığınacaq olur
- Mənbə: Siseron, “Arxinin müdafiəsinə”, VII, 16
- Haud semper errat fama
- Şayiələr həmişə səhv etmir
- Hectorem quis nosset, felix si Troja fuisset?
- Tərcümə: Troya xoşbəxt olsaydı, Hektoru kim tanıyardı?
- Mənbə: Ovidi
- Hic bibitur
- Tərcümə: Burada içirlər.
- Hic mortui vivunt, hic muti loquuntur
- Tərcümə: Burada ölülər yaşayır, burada lallar danışır
- Mənbə: Qədim universitet kitabxanalarının divarlarındakı yazı.
- Historia est magistra vitae
- Tərcümə: Tarix — həyat müəllimidir.
- Mənbə: Siseron, “Orator haqqında”, II, 9, 36
- Historiam nescire hoc est semper puerum esse
- Tərcümə: Tarixi bilməmək — həmişə körpə qalmaq deməkdir
- Mənbə: Siseron
- Hoc unum scio, quod nihil scio
- Tərcümə: Mən bilirəm ki, heç nə bilmirəm
- Mənbə: Diogen
- Homines quo plura habent, eo cupiunt ampliora
- Tərcümə: İnsanlar çox şeyə sahib olduqca, daha da artığını istəyirlər
- Mənbə: Seneka
- Homo homini lupus est
- Tərcümə: İnsan insanın canavarıdır.
- Mənbə: Plavt
- Homo ornat locum, non locus hominem
- Tərcümə: İnsan yeri bəzəyir, yer insanı yox
- Homo proponit, sed deus disponit.
- Tərcümə: İnsan niyyət edir, allah bərqərar edir.
- Homo sum et nihil humani a me alienum puto
- Tərcümə: Mən insanam və insana xas olan heç nə mənə yad deyil.
- Mənbə: Publi Terensi
- Honores mutant mores, sed raro in meliores
- Tərcümə: Şan-şöhrət xasiyyəti dəyişir, amma nadir hallarda yaxşıya doğru
- Honoris causa
- Tərcümə: xidmətlərinə görə
- Horribile dictu!
- Tərcümə: Dilə gətirmək qorxuludur!
- Humanitatis optima est certatio
- Tərcümə: Ən alicənab yarış — insaniyyətdə yarışmaqdır
- Mənbə: Publili Sir
I və ya J
Qeyd: Latın dilində I və J hərfləri eynidir.
- In angustiis amici apparent
- Tərcümə: Dost dar gündə tanınar.
- Igitur si vis pacem, para bellum.
- Tərcümə: Sülh istəyirsənsə, müharibəyə hazır ol.
- Mənbə: Publi Flavi Vegeti Renatus, "Epitoma rei militaris" (digər adı "De Re Militari"), 3-cü kitab
- Ignorantia juris nocet, facti ignorantia non nocet
- Tərcümə: Qanunu bilməmək ziyan verir, faktları bilməmək ziyan vermir.
- Ignorantia legis non excusat
- Tərcümə: Qanunu bilməmək üzrlü deyil.
- Ignorantia non est argumentum
- Tərcümə: Bilməmək sübut deyil.
- Mənbə: Benedikt Spinoza, "İdrakın təkmilləşdirilməsi haqqında traktat"
- Imperare sibi maximum imperium est.
- Tərcümə: Özünə hakim olmaq ən böyük hakimiyyətdir.
- Mənbə: Siseron
- In dubio pro reo
- Tərcümə: Əmin olmayanda bitərəf qal.
- In hoc signo vinces
- Tərcümə: Bu nişanə ilə sən qalib gələcəksən.
- Mənbə: Mulvi körpüsü yaxınlığındakı döyüşdən əvvəl Roma imperatoru Konstantinin gözünə görünən nişanənin altındakı yazı.
- In magnis voluisse sat est
- Tərcümə: Böyük işlərdə istək yetərlidir.
- In me omnis spes mihi est
- Tərcümə: Bütün ümidlərim özümədir.
- In necessariis unitas, in dubiis libertas, in omnibus caritas
- Tərcümə: Lazımi işlərdə birlik, şübhəli işlərdə azadlıq, bütün işlərdə mərhəmət.
- In omnia paratus
- Tərcümə: Hər şeyə hazır.
- In partem salari
- Tərcümə: Əməyə görə mükafat.
- In propria causa nemo judex
- Tərcümə: Öz işində heç kim hakim ola bilməz.
- In pugna non numerus multum, sed fortitude eorum vincit
- Tərcümə: Döyüşdə qələbəyə say çoxluğu yox, igidlik aparır.
- In vino veritas, in aqua sanitas
- Tərcümə: Həqiqət şərabdadır, sağlamlıq suda.
- In vitium ducit culpae fuga, si caret arte.
- Tərcümə: İstedad olmayanda bir səhv o biri səhvə aparır.
- Mənbə: Horatsi, De Arte Poetica.
- Iners negotium.
- Tərcümə: Fəaliyyətsiz məşğulluq.
- Infinitus est numerus stultorum
- Tərcümə: Axmaqların sayı-hesabı yoxdur.
- Mənbə: Vulqata, Ekkleziast 1:15.
- Injuriam facilius facias quam feras
- Tərcümə: İncitmək asandır, dözmək çətindir.
- Inter arma enim silent leges (Musae).
- Tərcümə: Müharibə zamanı qanunlar (və ya Muzalar) susur.
- Mənbə: Siseron, Oratio Pro Annio Milone (IV)
- Inter arma tacent musae
- Tərcümə: Silahlar arasında muzalar susur.
- Inter caecos regnat strabo
- Tərcümə: Korların arasında çəpgöz idarə edir.
- Mənbə: Erazm
- Interdum dormitat bonus Homerus
- Ira furor brevis est.
- Tərcümə: Qəzəb qısamüddətli dəlilikdir.
- Mənbə: Horatsi, Epistles I, 2, 62.
- Iustitia regnorum fundamentum
- Tərcümə: Ədalət mühakiməsi dövlətin əsasıdır.
L
- Labor est etiam ipse voluptas
- Tərcümə: Əmək öz-özlüyündə bir zövqdür.
- Mənbə: Manili, "Astronomika", IV, 155.
- Latet enim veritas, sed nihil pretiosius veritate.
- Tərcümə: Həqiqət gizlidir, amma heç nə həqiqət qədər gözəl deyil.
- Mənbə: "Minerva, sive de causis latinae linguae commentarius". Francisco Sanchez de las Brozas (Minerva I, 1, 40, 16; 1754).
- Longum iter est per praecepta, breve et efficax per exempla
- Tərcümə: Qaydaları öyrənmək uzun yoldur, nümunələrlə öyrənmək qısa və effektivdir.
- Lumen soli mutuum das.
- Tərcümə: Günəşə işıq tutursan.
- Qeyd: Mənası tamamilə açıq-aydın olan məsələni izah etmək istəyən şəxslər haqda deyilir.
- Mənbə: H.T.Rayli, "Dictionary of Latin Quotations, Proverbs, Maxims, and Mottos, &c." (1866), s. 210.
- Lupus in fabula
- Tərcümə: Təmsildəki canavar kimi.
- Mənası: "Adını çək, qulağını bur". Haqqında danışılandan dərhal sonra peyda olan şəxs haqda işlədilir.
- Lupus non mordet lupum
- Tərcümə: Canavar canavarı dişləməz.
- Lupus pilum mutat, non mentem
- Tərcümə: Canavar kürkünü dəyişər, amma xasiyyətini yox.
M
- Mala herba cito crescit
- Tərcümə: Pis ot tez boy atır.
- Mənası: "Pis nümunə yoluxucudur".
- Manus manum lavat
- Tərcümə: Əl əli yuyar.
- Margaritas ante porcos
- Tərcümə: Donuzların önünə mirvari səpmək.
- Mənbə: Matfeyin İncili.
- Medicus curat, natura sanat
- Təbib qayğısına qalır, təbiət müalicə edir.
- Melium est nomen bonum quam divitae multae.
- Tərcümə: Yaxşı ad var-dövlətdən çox yaxşıdır.
- Mənası: "Yaxşı ad ən yaxşı xəzinədir."
- Mənbə: Ralf Valdo Emerson, İşləri, VIII cild. (1855), s. 528. (Red. 1912)
- Memento mori
- Tərcümə: Ölümü xatırla.
- Mənası: "Həyat əbədi deyil və etdiyin əməllərə diqqət et".
- Mens sana in corpore sano
- Tərcümə: Sağlam bədəndə sağlam ruh.
- Mobiles ad superstitionem perculsae semel mentes
- Tərcümə: Bir dəfə qorxmuş beyinlər mövhumata meyllidirlər.
- Mənbə: Tasit, "Aqrikola", XXX.
- Modus operandi
- Tərcümə: Hərəkət mexanizmi.
- Modus vivendi
- Tərcümə: Həyat tərzi.
- Mors sua, vita nostra
- Tərcümə: Onun ölümü, bizim həyatımız.
- Mənbə: Rafaello Covanyoli, "Spartak"
- Multi multa; nemo omnia novit
- Tərcümə: Çox adam çox şey bilir, heç kim hər şeyi bilmir.
- Mundus vult decipi, ergo decipiatur
- Tərcümə: Dünya aldadılmaq istəyir, qoy aldadılsın.
- Mənbə: Papa IV Pavel
N
- Nihil novi sub sole
- Tərcümə: Günəşin altında heç nə yeni deyil.
O
- O tempora o mores
- Tərcümə: Eh zəmanə, eh adətlər!
- Mənbə: Siseronun "Katilina əleyhinə birinci çıxış"ından sitat.
P
Q
R
- Radix malorum est cupiditas
- Tərcümə: Tamah bütün bəlaların mənbəyidir.
- Rem tene, verba sequentur.
- Tərcümə: Mövzunu tutsan, sözlər ard-arda gələcək.
- Repetitio est mater studiorum
- Tərcümə: Təkrar, biliyin anasıdır.
- Roma locuta, causa finita
- Tərcümə: Roma rəyini bildirdi — məsələ bağlandı.
S
T
- Tabula rasa
- Tərcümə: Təmiz lövhə
- Mənbə: Con Lokk
- Tantum scimus, quantum memoria tenemus
- Tərcümə: Biz xatırladığımız qədərini bilirik.
- Tarde venientibus ossa
- Tərcümə: Gec gələnə sümüklər qalır.
- Tale quale
- Tərcümə: Necəyəmsə, eləyəm.
- Tempora mutantur et nos mutamur in illis
- Tərcümə: Zaman dəyişir, onunla birlikdə biz də dəyişirik.
- Tempori parce!
- Tərcümə: "Zamanı qoru!"
- Mənbə: Gottlob Zumpt, Karl (1836). A grammar of the Latin language (4 ed.). B. Fellowes. p. 275.
- Tempus edax rerum
- Tərcümə: Vaxt hər şeyi yeyəndir
- Mənbə: Ovidi
- Tempus fugit.
- Tərcümə: "Vaxt uçur".
- Tam versiyası: Sed fugit interea, fugit irreparabile tempus — Tərcümə: "Bu arada, əvəzolunmaz vaxt uçur"
- Mənbə: Vergili
- Timeo Danaos et dona ferentes
- Tempus curat omnia
- Tərcümə: Zaman hər şeyi müalicə edir.
- Tertium non datur
- Tərcümə: Üçüncü yol yoxdur.
- Totum revolutum
- Tərcümə: Tam dolaşıqlıq.
U
- Ubi bene ibi patria
- Tərcümə: Hara yaxşıdırsa, Vətən oradır
- Ubi concordia, ibi victoria
- Tərcümə: Harda həmrəylik varsa, qələbə ordadır
- Ubi culpa est, ibi poena subesse debet
- Tərcümə: Harda günah varsa, orda cəza da olmalıdır
- Ubi emolumentum, ibi onus
- Tərcümə: Qazanc olan yerdə əziyyət də var
- Ubi jus incertum, ibi nullum
- Tərcümə: Qanun qeyri-müəyyəndirsə, qanun yoxdur
- Ubi nihil vales, ibi nihil velis
- Tərcümə: Güc sahibi olmadığın yerdə heç nə arzulama
- Ubi mel, ibi fel
- Tərcümə: Bal olan yerdə zəhər də var
- Ultima ratio regum
- Tərcümə: Kralların sonuncu dəlili
- Mənbə: Rişelye (onun əmri ilə fransız toplarının üzərində yazılmış ifadə)
- Ultra posse nemo obligatur
- Tərcümə: Heç kim mümkün olandan artığını etməyə məcbur deyil
- Mənbə: Vegetsi
- Una hirundo non facit ver
- Tərcümə: Bir qaranquşla bahar olmaz
- Unus dies gradus est vitae.
- Tərcümə: Bir gün — həyatın mərhələsidir.
- Mənbə: Lutsi Anney Seneka
- Utile dulce miscere.
- Tərcümə: Xoş olanı faydalı olanla birləşdirmək.
V
- Vade ad formicam
- Tərcümə: Qarışqanın yanına get.
- Mənbə: Pritçalar kitabı 6:6; tam ifadə belədir: "Qarışqanın yanına get, tənbəl, onun hərəkətlərinə bax və müdrik ol.”
- Vana sine viribus ira est
- Tərcümə: Cəsarət yoxdursa, qəzəb əbəsdir.
- Mənbə: Tit Livi
- Variam semper dant otia mentem
- Tərcümə: Avaralıq müxtəlif meyillərə səbəb olur.
- Mənbə: Mark Anney Lukan
- Vince in bono malum
- Tərcümə: Pisliyə yaxşılıqla qalib gəl.
- Veni, vidi, vici
- Tərcümə: Gəldim, gördüm, uddum.
- Mənbə: Yuli Sezarın e.ə.47-ci ildə Zela döyüşündə II Farnak üzərindəki qələbədən sonra Roma Senatına yazdığı məktubdan.
- Verba docent, exempla trahunt
- Tərcümə: Sözlər nəsihət verir, nümunələr yol göstərir.
- Verba volant, scripta manent
- Tərcümə: Sözlər uçub gedir, yazılanlar qalır.
- Verbum movet, exemplum trahit
- Tərcümə: Söz həyəcanlandırır, nümunə cəlb edir.
- Veritas temporis filia
- Tərcümə: Həqiqət zamanın qızıdır.
- İngiltərə kraliçası Mariya Tüdorun (1553—1558) şüarı.
- Verum est, quod pro salute fit mendacium
- Tərcümə: Xilas üçün deyilən yalan həqiqətə bərabərdir.
- Verum index sui et falsi
- Tərcümə: Həqiqət özünüzə və yalana qarşı sınaq daşıdır.
- Mənbə: Benedikt Spinoza, “Etika”
- Verum plus uno esse non potest
- Tərcümə: Birdən artıq həqiqət ola bilməz.
- Videre majus quiddam
- Tərcümə: Daha böyük bir şeyə doğru can atarkən.
- Vir prudens non contra ventum mingit
- Tərcümə: Müdrik adam küləyin əksinə işəməz.
- Vis unita fortior
- Tərcümə: Birləşmiş qüvvə daha güclüdür.
- Vita brevis, ars vero longa, occasio autem praeceps, experientia fallax, judicium difficile
- Tərcümə: Həyat qısa, elm geniş, təsadüf etibarsız, təcrübə yanıldıcı, mühakimə çətindir.
- Mənbə: Hippokrat
- Vivere est cogitare
- Tərcümə: Yaşamaq düşünmək deməkdir.
- Volens nolens
- İstər-istəməz
- Volo, non valeo
- Tərcümə: İstəyirəm, amma bacarmıram
- Voluntas est superior intellectu
- Tərcümə: İradə ağıldan üstündür
- Vox audita perit littera scripta manet
- Tərcümə: Deyilən söz itir, yazılan hərf qalır.
- Vox populi, vox dei
- Tərcümə: Xalqın səsi Allahın səsidir.