Sivilizasiya

Vikisitat saytından



A B C Ç D E Ə F G H X  İ   J  K Q L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z


A[redaktə]

  • Addımlarını, atdığımız sivilizasiya və yenilik addımlarına uydurmaq istəməyənlər nə talehsizdirlər! Bu kimilər hələ milləti aldadacaqlarını ümid edirlərsə bu ümidləri, özlərinin zərərə uğramalarından başqa bir nəticə verməyəcəyinə indidən əmin ola bilərlər. Mustafa Kamal Atatürk
  • Ancaq bir sivilizasiya var; sadəcə onun sükanı əldən ələ keçir. Tur Xander
  • Avropa tərəqqidən danışır, çünki o, bir neçə elmi kəşfin köməyi ilə rahatlığı sivilizasiya ilə səhv salan bir cəmiyyət qurdu. Benjamin Dizraeli

B[redaktə]

  • Bəli, bəli, mən hər şeyi görürəm! - böyük bir ictimai fəaliyyət, qüdrətli bir sivilizasiya, elmin, sənətin, sənayenin, əxlaqın və sonrakı sözlərin zənginliyi, biz dünyanı sənaye möcüzələri ilə, böyük zavodlarla, yollarla, muzeylərlə və kitabxanalarla doldurduqda, bütün bunların ətəyində yorğun düşəcək və o, kimin üçün yaşayacaq? İnsan elm üçün yaradılıb, yoxsa elm insan üçün? Miqel de Unamuno
  • Bu qədər yaxşı idarə olunan, o qədər həssas, xeyirxah Amerika cəmiyyətinin ortasında, söhbət ölkənin yerli sakinlərindən gedirsə, soyuq eqoizm və tam hisssizlik hökm sürür. Amerika Birləşmiş Ştatlarının amerikalıları Meksikadakı ispanlar kimi öz itlərinin hindliləri ovlamasına icazə vermirlər, amma burada da hər yerdə olduğu kimi Avropa irqini canlandıran eyni mərhəmətsiz hiss var. Bu dünya bizə məxsusdur, onlar hər gün özlərinə deyirlər: Hind irqi, qarşısını almaq mümkün olmayan və gecikdirmək arzuolunmaz olan son məhvə məhkumdur. Cənnət onları sivilizasiya etməyib; ölmələri lazımdır. Üstəlik mən buna qarışmaq istəmirəm. Mən onlara qarşı heç nə etməyəcəyəm: onların məhvini tezləşdirəcək hər şeyi təmin etməklə kifayətlənəcəyəm. Zamanla onların torpaqlarına sahib olacağam və mənim hərəkətim onların ölümünün günahı olmayacaq. Amerikalı öz mülahizəsindən razı qalan kilsəyə gedir və orada Müjdənin xidmətçisi hər gün bütün insanların qardaş olduğunu və onların hamısını eyni surətdə yaradan Əbədi Varlığın onlara bir birinə kömək etmək vəzifəsini verdiyini təkrarladığını eşidir. Aleksis de Tokvil
  • Bu uzaq nöqtədən Yer xüsusi maraq doğurmaya bilər. Amma bizim üçün fərqlidir. Bu nöqtəni bir daha nəzərdən keçirin. Ora bura, o ev, o bizik. Onun üzərində sevdiyiniz hər kəs, tanıdığınız hər kəs, indiyə qədər eşitdiyiniz hər kəs, indiyə qədər olan hər bir insan öz həyatını yaşadı. Sevincimizin və iztirabımızın məcmusu, minlərlə inamlı dinlər, ideologiyalar və iqtisadi doktrinalar, hər ov və ovçu, hər qəhrəman və qorxaq, sivilizasiyanın hər yaradıcısı və məhvedicisi, hər bir kral və kəndli, hər sevgi dolu gənc cütlük, hər ana və ata, ümidli uşaq, ixtiraçı və kəşfiyyatçı, hər bir əxlaq müəllimi, hər korrupsioner siyasətçi, hər bir “super ulduz”, hər bir “ali lider”. Yer böyük bir kosmik arenada çox kiçik bir mərhələdir. Bütün o generallar və imperatorlar tərəfindən tökülən qan çaylarını düşünün ki, onlar şöhrət və zəfər içində bir nöqtənin bir hissəsinin ani ustası ola bilsinlər. Bu pikselin bir küncünün sakinlərinin başqa bir küncün çətin ki, fərqlənən sakinlərinə baş çəkdikləri sonsuz qəddarlıqları, onların nə qədər tez-tez anlaşılmazlıqlar etdiyini, bir-birlərini öldürməyə nə qədər həvəsli olduqlarını, nifrətlərinin necə qızğın olduğunu düşünün. Duruşlarımız, təsəvvür edilən öz əhəmiyyətimiz, Kainatda hansısa imtiyazlı mövqeyə malik olduğumuza dair aldanışımız bu solğun işıq nöqtəsi ilə mübahisə edir. Planetimiz böyük kosmik qaranlıqda tənha bir ləkədir. Bizim qaranlıqda, bütün bu genişlikdə bizi özümüzdən xilas etmək üçün başqa yerdən kömək gələcəyinə işarə yoxdur. Yer bu günə qədər həyatın yaşadığı yeganə dünyadır. Ən azından yaxın gələcəkdə növlərimizin köçə biləcəyi başqa heç bir yer yoxdur. Ziyarət, bəli. Razılaşın, hələ yox. İstəsək də, istəməsək də, bu an üçün Yer bizim dayandığımız yerdir. Astronomiyanın alçaldıcı və xarakter formalaşdıran bir təcrübə olduğu deyilir. Bəlkə də kiçik dünyamızın bu uzaq görüntüsündən daha yaxşı insan təkəbbürünün axmaqlığının nümayişi ola bilməz. Mənə görə, bu, bir-birimizlə daha mehriban davranmaq və indiyə qədər tanıdığımız yeganə ev olan solğun mavi nöqtəni qorumaq və əzizləmək bizim məsuliyyətimizi vurğulayır. Karl Saqan
  • Bu günün hökm sürən inanclarını sındıra bilməyən bir sivilizasiya çox məhdud bir inkişaf dövründən sonra sterilizasiyaya məhkumdur. Alfred Norz Vaythed

D[redaktə]

  • Daş atmaq əvəzinə söyüş söyən ilk insan sivilizasiyanın banisidir. Ziqmund Freyd
  • Dildə uzun, dolğun və çoxhecalı sözlər təfəkkür və sivilizasiya əlamətidir. Nəcib Fazil Qısakürək
  • Din - yaşadığımız duyğular dünyasının bəzi bioloji və psixoloji ehtiyaclarımıza görə daxilimizdə yaratdığımız arzular aləmi vasitəsilə nəzarət altına alınması yolunda göstərilən cəhddir. Ancaq din son məqsədinə heç vaxt çatmır. Dini təlimlərdə yarandıqları dövrlərə, insan irqinin hələ tamamilə cahil olduğu uşaqlıq günlərinə aid izlər vardır. Onun verdiyi təskinlik və təsəllilərə qəti surətdə inanmaq lazım deyil. Təcrübələrimiz bizə dünyanın uşaq bağçası olmadığını öyrədir. Dinin söykənməyə çalışdığı əxlaqi buyruqlar dindən başqa dayaqlarınmövcudluğunu zəruri edir. Çünki insan cəmiyyətləri bəzi əxlaq qaydaları olmadan yaşaya bilmir; itaətkarlığı dini inanc və əxlaq qaydaları ilə əlaqələndirmək təhlükəlidir. İnsanın təkamül prosesində dinin yerini müəyyənləşdirməyə çalışan şəxs görəcəkdir ki, din o qədər də qədim tarixə malik deyildir və bu tarix sivilizasiyaya yiyələnmiş fərdin uşaqlıqdan yetkinliyə keçid prosesində məruz qaldığı nevrozlara paraleldir. [1]Ziqmund Freyd

Ə[redaktə]

  • Əfəndilər və ey millət! Yaxşı bilin ki, Türkiyə Respublikası şeyxlər, dərvişlər, müridlər, mənsublar ölkəsi ola bilməz. Ən düzgün və ən gerçək təriqət sivilizasiya təriqətidir.[2][3] Mustafa Kamal Atatürk
  • Əgər din və dinə aid olan hər bir şeyi Avropa sivilizasiyasından çıxarıb atmaq istəyirsinizsə, bunu ancaq başqa təlimlər vasitəsilə edə bilərsiniz. Bu təlimlər lazım gələndə özlərini müdafiə edə bilmək üçün dini təlimlərlə eyni psixoloji xüsusiyyətlərə malik olmalıdır. Eynilə dini təlimlər kimi müqəddəs, amansız və ciddi olmalı və həmçinin insan zehninə qandal vurmalıdır. Təhsilin zərurətlərini yerinə yetirmək üçün bu cür sistemə malik olmalıyıq; çünki təhsil vacibdir. Ziqmund Freyd
  • Əgər Tanrı məfhumunu tamamilə bir kənara qoyub, sivilizasiyanın bütün prinsip və qaydalarının, sadəcə, insanlar tərəfindən qoyulduğunu bəri başdan qəbul etsəydik, məhz onda həqiqətən də böyük üstünlük qazanacaqdıq. Çünki o zaman bütün bu əmr və qadağalar süni müqəddəslikdən təmizlənəcək və indiki kimi sərt, amansız və dəyişdirilməsi qeyri-mümkün olmayacaqdı. Beləliklə insanlar bu qayda- qanunların onları ram etmək üçün deyil, sevdiklərinin arxasınca getmələrinə kömək etmək üçün qoyulduğunu başa düşəcəkdilər. Nəticə etibarilə, bu qaydalara daha səmimi və isti münasibət bəsləyəcək və onları qüvvədən salmaq əvəzinə bir az da inkişaf etdirməyə cəhd göstərəcəkdilər. Ziqmund Freyd

H[redaktə]

  • Hirsli insanın daş əvəzinə söz atdığı gün sivilizasiya yaranıb. Ziqmund Freyd

İ[redaktə]

  • İnsan ağlının instinktlər qarşısında aciz olduğunu iddia edə bilərsiniz. Hətta bu iddianız haqlı çıxa da bilər. Ancaq həmin acizlikdə nəsə qəribəlik olduğunu qəbul etməlisiniz. Çünki hər nə qədər qulağa xoş gəlsə də, ağlın səsi ona söz verilənə kimi susmayacaq və saysız-hesabsız rədd cavabı aldıqdan sonra, nəhayət, müvəffəqiyyət qazanıb məqsədinə çatacaqdır. İnsan orqanizminin müəyyən həddi vardır və təcrübələr əsasında təsdiqlənmişdir ki, bu hədd aşılanda insanların əksəriyyəti sivilizasiyanın tələbləri qarşısında əzilir. Beləliklə, özlərinə əziyyət verib daha yüksək standartlara çatmaq istəyən şəxslərin nevroza yoluxma ehtimalları qat-qat çoxdur. Bu halda onların idealistlikdən imtina edib, daha az "kamil" olmağa səy göstərmələri özləri üçün daha faydalı olacaqdır. Ziqmund Freyd
  • İşin mənəvi dəyəri ondan ibarətdir ki, o, digər insanlardan daha yüksək mənbədən gəlir. O mənbə cəmiyyətdir; millətdir. Əslində, əxlaq yalnız ictimai, milli, özəl fərdlərdən ayrı və yuxarıda ola bilər. Millətin ictimai asayişi və əmin-amanlığı, rifahı, xoşbəxtliyi, gələcəkdə təhlükəsizliyi və məsumluğu, sivilizasiyanın tərəqqisi naminə maraq, zəhmət və fədakarlıq tələb edəndə canından keçməyi tələb edən milli mənəviyyatdır. Kamil xalqda milli əxlaqın tələbləri, demək olar ki, o xalqın insanları tərəfindən mühakimə olunmadan, vicdanlı və emosional motivlə irəli sürülür. Bu, ən böyük milli hissdir, milli həyəcandır. Millət anaları, millət ataları, millət müəllimləri və millət ağsaqqalları; Onların evdə, məktəbdə, orduda, fabrikdə, hər yerdə və hər işdə millətin övladlarına, millətin hər bir üzvünə yorulmadan və davamlı olaraq verəcəkləri milli tərbiyənin məqsədi, bu yüksək milli hissi gücləndirir. Əxlaqın milli-ictimai olduğunu söyləmək və onun ümmət vicdanının ifadəsi olduğunu söyləmək həm də əxlaqın müqəddəs atributunu tanımaqdır. Əxlaq müqəddəsdir; çünki onun bərabər dəyəri yoxdur və heç bir başqa cür dəyərlə ölçülə bilməz. Əxlaq müqəddəsdir; çünki ən böyük əxlaqi vicdanı olan cinayətkar üçün prioritetdir. Həmin cinayəti törədən cəmiyyət tək və təkdir. Başqa cinayətkar yoxdur. İlahiyyatda hətta məcazi mənada düşünülmüş cəmiyyət də gizlidir. Çünki vicdanımıza təsir edən mənəvi həyat, cəmiyyət üzvləri arasında əməl və təriflərdən ibarətdir. Həqiqi, doğru bir cəmiyyət sıx bir intellektual və əxlaqi fəaliyyətdir. Mustafa Kamal Atatürk

Q[redaktə]

  • Qədim dünyanın süqutu və xristianlığın meydana çıxması dövründə qədim Maarifçilik və qədim sivilizasiyanın prinsiplərini müdafiə etmək “mürtəce” idisə, “proqressiv” və hətta “inqilabi” həmin mənəvi prinsipləri müdafiə edirdi. Sonralar orta əsr mədəniyyətində qələbə çaldı. Yaradıcılıq hərəkatı, o dövrlərin ruhunun inqilabı “qaranlıq dövrlərə” gətirib çıxardı. Qədim dünyanın son vətəndaşları, sonuncu yazıçı və filosofları deyil, əsl ruhani hərəkatın adamları olan kilsənin müəllimləri və Ataları idi. Dağılan köhnə dünya, geri dönüş ola bilməz, məhz rasionalist Maarifçiliklə müasir dünya, fərdiyyətçilik və humanizmlə, liberalizm və demokratizmlə, şanlı milli monarxiyalarla və imperialist siyasətlə, dəhşətli sənaye-kapitalist iqtisadiyyat sistemi ilə, qüdrətli texnologiya və aşkar fəthlər və firavanlıqla, iyrənc və hədsiz həyata ehtirasla, ateizm və ürəksizliklə, amansız sinfi mübarizə və dövrün tacı kimi sosializmlə. Biz “Köhnə dünyanı inkar edək” inqilabi mahnının sözlərini oxumağa hazırıq, “köhnə dünya”nı məhvə məhkum olan müasir dünya kimi başa düşürük. Nikolay Berdyayev

S[redaktə]

  • Sivil cəmiyyət insanın insana qarşı bəslədiyi düşmənçilik hissləri ucbatından daima dağılma və parçalanma təhdidi altındadır. Ziqmund Freyd
  • Sivilizasiya abidələrini yaratmaq qabiliyyətindən məhrum olan millətlər azadlıq və istiqlaliyyətdən əl çəkməyə məhkumdur. Mustafa Kamal Atatürk
  • Sivilizasiya bizdə xeyirxah başlanğıcı boğan və şərə yol açan arzular, qüsurlar, süni tələbatlar yaratdı. Aleksandr Düma (ata)
  • Sivilizasiya: Eskimoslar isti mənzillər alırlar və soyuducu almaq üçün işləmək məcburiyyətindədirlər.Qabriel Laub
  • Sivilizasiya - mədəniyyətin özidentifikasiysında çatdığı elə bir hüduddur ki, burada o, ümumbəşəri və ya qlobal sivilizasiya ola bilər. Arnold Cozef Toynbi
  • Sivilizasiya nazik bir dəridir, ona qulluq etməyəndə tezliklə yırtılıb gedir. Peter Stamm
  • Sivilizasiya nə qədər uzaqlaşarsa, hər bir nəsil növbəti nəsildən bir o qədər çox qorxmalıdır, çünki onun etdiyi səhvlər öz səhvlərindən qat-qat pis olacaqdır. Vilhelm Şvebel
  • Sivilizasiya ona gətirib çıxarıb ki, artıq kimin haqlı, kimin haqsız olmasının əhəmiyyəti yoxdur; kimin vəkilinin daha yaxşı və ya pis olması vacibdir. Vilhelm Şvebel
  • Sivilizasiya, şəhər, tramvay, hamam- əsəb xəstəliklərinin yaranmasının səbəbi budur. Daş dövründə yaşayan əcdadlarımız içirdilər də, hər şey edirdilər də, amma əsəbləşmirdilər. Mixail Zoşşenko
  • Sivilizasiya tərəfindən məhv olmaq təhlükəsi ilə qarşı-qarşıya olan sivilizasiyada yaşayırıq. Fridrix Nitsşe
  • Sivilizasiyanın instinktlər əsasında edilən imtinalar üzərində qurulduğuna dair həqiqəti görməməzlikdən gəlmək qeyri mümkündür... Ziqmund Freyd
  • Sivilizasiyanın ümumi tərifi: sivil cəmiyyət özünü həqiqət, gözəllik, macəra, incəsənət, sülh kimi beş keyfiyyətlə bəzəyir. Alfred Norz Vaythed
  • ... Siz öz illüziyalara dair baxışınızı mənimkilərlə qarışdırmayın. Siz dini illüziyaları var gücünüzlə müdafiə etməlisiniz. Əgər bu səhv fikirlərinizdən zərrə qədər şübhələnsəniz - bu, çox yüksək ehtimaldır - onda bütün həyatınız alt-üst olar. Bu zaman ümidsizliyə qapılmaqdan başqa çarəniz qalmaz. Sivilizasiyadan, bəşərin gələcəyindən, bir sözlə, hər şeydən ümidinizi üzərsiniz. Mənsə sizin kimi məhbus deyiləm. Mən və mənimkimilər azaddır. Çünki biz uşaqlıq arzularımızın çox önəmli bir hissəsindən imtina etməyə hər an hazırıq. Məhz buna görə də bəslədiyimiz ümidlərin illüziyaya çevrilməsinə asanlıqla dözürük. Ziqmund Freyd

T[redaktə]

  • Türklərin tək sonsuz bir cəsarəti deyil, iradələri gicləşdirən bir sehrbaz zəkası vardır. Budur Türk, bu zəkasıyla zəfər qazanar, sivilizasiyalar yaradar və insanlıq dünyasında ən şərəfli xidməti bacarar. Onsuz da Avropanın yarısını əsrlər boyu boyunduruq altına almaq başqa cür mümkün ola bilməzdi. Çarnayev (Rus komandir)

Ü[redaktə]

  • Üzvlərinin çoxunu razı sala bilməyən və buna görə də onları üsyana məcbur edən sivilizasiya yox olmağa məhkumdur. Ziqmund Freyd

İstinadlar[redaktə]

  1. [1]Xoşbəxtlik ehtimalımız. Aforizmlər. Ziqmund Freyd. Bakı,2015
  2. Atatürk'ün Kastamonu'ya Gelişi-Şapka ve Kıyafet Devrimi
  3. "Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, mensuplar memleketi olamaz. En doğru ve en gerçek tarikat, uygarlık tarikatıdır." (Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, Cilt II, s. 215)