Fenomen

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Alim hər hansı bir fərziyyəni dinləməyə çalışan, lakin bunun ədalətli olub-olmadığını özü müəyyən edən insan olmalıdır. Fenomenlərin xarici əlamətləri alimin mühakimələrini bağlamamalı, sevdiyi bir fərziyyəyə malik olmamalı, məktəbdən kənar olmalı və heç bir səlahiyyətə malik olmamalıdır. Fərdlərə deyil, obyektlərə hörmət etməlidir. Bu keyfiyyətlərə zəhmət əlavə edilsə, təbiət məbədində pərdəni qaldıracağına ümid edə bilər. Maykl Faradey

B

• Bəşəriyyət bir daha özünü müharibənin absurd və həmişə ədalətsiz fenomeni ilə bağlı sorğu-sual etməlidir, onun ölüm və ağrı səhnəsində ancaq onun qarşısını ala biləcək və etməli olan danışıqlar masası dayanır. II İohann Pavel
• Bir çox insan, xüsusən də Polşada bütün din fenomenini katolikliklə eyniləşdirir. Amma siz katolisizmə, protestantlığa və ümumiyyətlə xristianlığa heç bir aidiyyəti olmayan mömin və dindar ola bilərsiniz. Buddizm, Hinduizm, Daoizm və ya Konfutsiçilik kimi Asiya dinləri xristianlıqdan çox fərqlidir. Onlar tövhidli Tanrıya inanmırlar, lakin onlar həqiqi dinlərdir! Hubertus Mynarek

D

• Donald Tramp xarici ölkələrin görmədiyi bir fenomendir. Ona görə də onun vəzifəyə gəlməsi onlar üçün şok təcrübədir. Henri Kissincer

H

• Heç bir xalq demokratiyası ölkəsində bu ölkədəki qədər çox millət yoxdur. Yalnız Çexoslovakiyada iki qohum millət var, bəzi digər ölkələrdə isə yalnız azlıqlar var. Ona görə də bu xalq demokratiyası ölkələrində bizim burada məskunlaşmalı olduğumuz kimi ciddi problemlərin həllinə ehtiyac yox idi. Onlarda sosializmə gedən yol burada olduğundan daha az mürəkkəbdir. Onlarda əsas amil sinif məsələsidir, bizdə isə həm millət, həm də sinif məsələsidir. Millət məsələsini bu qədər dərindən həll edə bilməyimizin səbəbini ölkədəki bütün millətlərin iştirak etdiyi Qurtuluş Müharibəsi zamanı inqilabi yolla həll olunmağa başlamasında axtarmaq lazımdır. ki, hər bir milli qrup öz imkanlarına uyğun olaraq işğalçıdan azad olmaq üçün ümumi səylərə öz töhfəsini verirdi. Nə makedoniyalılar, nə də o vaxta qədər zülmə məruz qalan hər hansı digər milli qrup fərmanla öz milli azadlığını əldə etmədi. Əllərində tüfənglə milli azadlıqları uğrunda vuruşurdular. Kommunist Partiyasının rolu ilk növbədə, həmin mübarizəyə rəhbərlik etməsi idi, bu da müharibədən sonra milli məsələnin kommunistlərin müharibədən xeyli əvvəl və müharibə zamanı düşündüyü kimi qəti şəkildə həll olunacağına zəmanət idi. Kommunist Partiyasının bu baxımdan bu gün sosializm quruculuğu mərhələsində rolu müsbət milli amillərin ölkəmizdə sosializmin inkişafına əngəl deyil, stimul olmasından ibarətdir. Bu gün Kommunist Partiyasının rolu ondan ibarətdir ki, milli şovinizmin heç bir millətdə meydana çıxmaması və inkişaf etməməsi üçün diqqətli olmaq lazımdır. Kommunist partiyası həmişə çalışmalıdır və çalışır ki, millətçiliyin bütün mənfi hallarının aradan qalxması, insanların beynəlmiləlçilik ruhunda tərbiyə olunmasını təmin etsin. Millətçilik fenomenləri hansılardır? Onlardan bəziləri bunlardır: 1) Millətçiliyin bir çox digər mənfi xüsusiyyətlərindən qaynaqlanan milli eqoizm, məsələn: yadelli işğalı arzusu, başqa millətləri sıxışdırmaq istəyi, başqa millətlərə iqtisadi istismar etmək istəyi və s.; 2) milli nifrət, başqa xalqları aşağılamaq, onların tarixini, mədəniyyətini, elmi fəaliyyətini, elmi nailiyyətlərini aşağılamaq və s. kimi millətçiliyin bir çox digər mənfi xüsusiyyətlərinin mənbəyi olan milli-şovinizm; öz tarixlərində mənfi olan və marksist nöqteyi-nəzərimizdən mənfi hesab edilən hadisələrin tərənnümü. Və bu neqativ hallar nədir? İstila müharibələri, başqa xalqların tabe və zülmü, iqtisadi istismar, müstəmləkə əsarətinə çevrilmə və s. Bütün bunlar marksizm tərəfindən mənfi hesab edilir və pislənir. Keçmişin bütün bu hadisələri, doğrudur, izah oluna bilər, lakin bizim nöqteyi-nəzərimizdən onlara heç vaxt haqq qazandırmaq olmaz. Sosialist cəmiyyətində belə hadisələr yox olmalıdır və yox olacaq. Köhnə Yuqoslaviyada böyük serb kapitalist qruplaşmasının milli zülmü məzlum xalqların iqtisadi istismarını gücləndirmək demək idi. Bu, milli zülmdən əziyyət çəkən hər kəsin qaçılmaz taleyidir. Yeni, sosialist Yuqoslaviyada mövcud hüquq bərabərliyiçünki bütün millətlər bir milli qrupun digərinə iqtisadi istismar tətbiq etməsini qeyri-mümkün etmişdir. Çünki bu ölkədə bir milli qrupun digəri üzərində hegemonluğu artıq mövcud deyil. İstənilən belə hegemonluq istər-istəməz özü ilə bu və ya digər dərəcədə bu və ya digər formada iqtisadi istismarı da gətirməlidir; və bu, sosializmin söykəndiyi prinsiplərə zidd olardı. Yalnız iqtisadi, siyasi, mədəni və ümumbəşəri hüquq bərabərliyi cəmiyyətimizin bu böyük səylərində gücümüzü artırmağımıza imkan verə bilər. İosip Broz Tito

X

• Xarakter — qəhrəmanlıqdan daha az rast gəlinən bir fenomen. Pol Klodel

İ

• İntellektuallıq və ya təmsilçilik, hər şeyin mahiyyətini daşıya biləcək qədər çox zəif, ikinci, səthi bir fenomendir. Amma Fixte öyrətdiyi kimi, dünya intellektdə təmsil olunsa da, amma ondan irəli gəlmir. Artur Şopenhauer
• İradə azad deyil — bu, səbəb və nəticə ilə bağlı bir fenomendir — lakin iradənin arxasında azad olan bir şey var. Svami Vivekananda

K

• Korrupsiyanın öz motivləri var və bu fenomeni diqqətlə öyrənmək və korrupsiyanın mövcud olmasına imkan verən əsasları aradan qaldırmaq lazımdır. Eduard Şevardnadze

M

• Məktəbdəki ən vacib fenomen, ən ibrətamiz mövzu, şagird üçün ən canlı nümunə müəllimin özüdür.. Adolf Disterveq
• Mən bilmək istəyirəm ki, Allah bu dünyanı necə yaradıb. Məni bu və ya digər fenomen maraqlandırmır. Onun fikirlərini bilmək istəyirəm, qalanı təfərrüatdır. Albert Eynşteyn
• Mən tamamilə açıq olacağam, bunlar sadəcə şayiələr deyil. Dinə qayıdış kommunizmin hökm sürdüyü bütün sahələrdə demək olar ki, ümumi bir hadisədir. Əlli-yetmiş il dini vəhşicəsinə sıxışdırıldı. Bosniyada sizin dediyiniz kimi islamlaşma var, amma eyni dərəcədə xristianlaşma da var, yəni Bosniya katolikləri və pravoslavları arasında dinə marağın qayıdışı. Amma xristian Avropa xristianlaşmanı qeydə almır, bu fenomenə həssas yanaşmır, mən bunu başa düşürəm və incimirəm. Sadəcə, sizi düzəltməliyəm, mənim tolerantlığım avropalı deyil, müsəlman mənşəlidir. Əgər dözümlüyəmsə, əvvəlcə müsəlman, sonra isə avropalıyam. Avropanın bəzi yanlış təsəvvürləri var ki, aşkar faktlara rəğmən ondan qurtula bilmir. Bosniyada, məsələn, bu müharibədə yüzlərlə kilsə və məscid dağıdılıb. Onların hamısını "avropalılar", heç birini bosniyalılar dağıdıb. Türkiyə hökuməti heç də "ipək kimi" deyildi, lakin bütün xristian xalqları və onların ən mühüm orta əsr abidələri beş yüz illik türk hökmranlığından sağ çıxdı. Bu bir faktdır. Belqradın yaxınlığında yerləşən məşhur Fruškogorsk monastırları 300 illik türk hökmranlığından sağ çıxsalar da, üç illik Avropa hökmranlığından da sağ çıxa bilməyiblər. İkinci Dünya Müharibəsi zamanı yandırıldılar. Faşizm və kommunizm Asiya deyil, Avropa məhsullarıdır. İndi də Avropa Balkanlarda faşizmin görünməsinə böyük həssaslıq göstərməyib. Mən Avropanı yüksək qiymətləndirirəm, lakin onun özü haqqında çox yüksək fikirdə olduğunu düşünürəm. Aliya İzzetbeqoviç
• Misirdəki şəraitin təkamülünü vicdanla müşahidə edən şəxs görər ki, terrorizm bizim dəyərlərimizə və irsimizə qəribə gələn yad bir fenomendir. Hüsnü Mübarək
• Mövcud elmi nəzəriyyələrə uyğun gəlməyən, problem yaradan fenomen yenidən nəzərdən keçirməyə vadar edən və beləliklə də yeni biliklərə səbəb olan hadisədir. daim onları axtarırlar. Klayv Steyplz Lyuis

T

• Tramp fenomeni böyük ölçüdə Orta Amerikanın öz dəyərlərinə intellektual və akademik icmaların hücumlarına reaksiyasıdır. Başqa səbəblər də var, amma bu əhəmiyyətlidir. Henri Kissincer

V

• Vəqf axtarışı hələ fundamentalizm deyil. O, yalnız axtarışdan vaxtından əvvəl imtina etdikdə, tezisin, baxışın, düsturun, inancın, ehkamın, dəyərin, fenomenin və ya reallığın hansısa tərəfinin mütləq etibarlı, yeganə doğru olduğunu düşündükdə, onu Arximed nöqtəsinə çevirdikdə ortaya çıxır, bütün varlığımızdır və biz buna qətiyyən şübhə etmirik və bütün reallığı yalnız bu baxımdan nəzərdən keçirəcəyik və dərk edəcəyik. Hubertus Mynarek

Y

• Yaxşı, bunun vacib olacağını bilirdim. Bu qədər bilirdim. Əslində, mən onu proqnozlarımın olduğu tarixli bir zərfdə möhürləmək və sonra 20–30 ildən sonra intuisiyalarımın doğru olub-olmadığını görmək üçün açmağı düşünmüşdüm. Mən başa düşdüm ki, bu kağız yeni bir istiqamət göstərdi. Mən bu haqda belə düşünürdüm — bir gün qeyri-səlis məntiq Berklidəki Elektrik Mühəndisliyi Kompüter Sistemləri Bölməsindən çıxacaq ən vacib şeylərdən biri olacaq. Bunun dünya miqyasında bir fenomen olacağını heç xəyal etməzdim. Mənim gözləntilərim daha təvazökar idi. Lütfi Zadə