Ərəb atalar sözləri

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Ac adam üçün çörək yaxşıdır, nəinki məscid.
• Acın, üşüyənin və qorxaqın gözlərinə yuxu gəlməz.
• Aclıq şiri leş yeməyə məcbur edər.
• Adam bilmədiyi şeyi xoşlamaz.
• Adam gərək gücü çatan işin dalınca gedə, gücü çatmayana girişməyə.
• Adamı təhqir edən adamı öldürən kimidir.
• Adamlar bir-birinə əl tutanda güclü olurlar.
• Adamlar düz olsaydılar, hakimlər dincəlməyə gedərdilər.
• Adamların bəzisi faydalı xörək kimidir, bəzisi isə öldürücü zəhər kimi.
• Adət təlimdən güclüdür.
• Adəti ancaq kəfən tərgidə bilər.
• Axmaq adam elmin ləzzətini anlamaz.
• Axmağa yetmiş səhvi keçərlər, alimə bir səhvi — yox.
• Ağac və kitabın yarpağı nə qədər çoxdursa, meyvəsi bir o qədər azdır.
• Ailənin sirrini uşaqdan soruş.
• Ağıl geyimdir köhnəlməyən, bilik mədəndir tükənməyən.
• Ağıl kordursa, gözlərdən nə fayda?
• Ağılla göz ürəyin aynasıdır.
• Ağıl geyimdir — köhnəlməyən, bilik mədəndir — tükənməyən.
• Ağıllı adam bir iş görmək istədikdə, o işin mütəxəssisi olsa da, özgələr ilə məsləhət edər, çünki lovğalanan yolundan azar, tək özünə arxalanan tez yıxılar.
• Ağıllı adam özünü layiq olduğundan artıq yüksəltməməlidir.
• Ağıllı adamın sağlamlığının qiymətini anlamağı üçün xəstə olmağa ehtiyacı yoxdur.
• Ağıllı xidmətçini istiqamətləndirməyə ehtiyac yoxdur. (Tənbəli öyrətmək və məcbur etmək lazımdır)
• Ağıllı qadın kişiyə dedikləri hər sözə şəkər qatır və kişinin dedikləri hər sözdən duzu yığışdırır.
• Ağıllı lal adam danışan nadan adamdan yaxşıdır.
• Ağıllı öz qarnının əsiri olmaz.
• Ağıllı özü-özünü qoruyar.
• Ağıllı uşaq nadan qocadan yaxşıdır.
• Ağıllı zəhmətinə bel bağlar, ağılsız ümidinə.
• Ağıllının xəzinəsi bilikdir, ağılsızın xəzinəsi var-dövlət.
• Ağılsız adamın hökmranlığı uzun sürməz.
• Ağılsızın acığı sözündə, ağıllının acığı işində olar.
• Ağılsızın bütün ömründən alimin bir günü qiymətlidir.
• Ağılsızın ürəyi dilində, ağıllının dili ürəyindədir.
• Ağır ayaqda ağılsız da məsləhət verər.
• Ağlı çatmayanın sözü də çatmaz.
• Aqibətini düşünməyənə zəmanə dost olmaz.
• Alçaq adamlardan qorxmaq lazımdır.
• Alçalmanın açarı tamahdır, düşmənçiliyin açarı paxıllıqdır, peşmançılığın açarı şəhvətdir.
• Aldadan adamın yanında aldanan adam xoşbəxtdir.
• Alim odur ki, sözü, fikri, əməli bir ola.
• Alim oğul atanı sevindirər.
• Alim olub zillətdə yaşamaq, cahil olub işrətdə yaşamaqdan yaxşıdır.
• Alimin paltarı olmasa da, elmi eybini örtər.
• Alınası şey barədə narahat ol, satılası şey barədə yox.
• Allahın gülü tikanlı yaratdığına heyrət etməkdənsə, tikanlar arasında gül yaratdığına heyrət edin.
• Allah lütü paltar yumaq yükündən qurtarıb.
• Alov toxunanı yandırar.
• Atadan miras qalmayıbsa, əmiyə-dayıya ümid olma.
• Atalar sözü — söhbətin duzu.
• Atalar sözü — sözün düzü.
• Atalar sözündə yalan olmaz.
• Atasına hörmət edən adamın ömrü uzun olar.
• Atlı ata minən kimi ayaqları ilə atı döyəcləyir. Vəzifəsində oturan da tiranlığa belə meyil edir.
• Ay çıxanda ulduzların nə yararı var.
• Ayağın büdrəməsi dilin büdrəməsindən yaxşıdır.
• Ayıdan qaçdıq, quyuya düşdük.
• Ayrılığın odu cəhənnəm odundan daha yandırıcıdır.

B

• Baharın soyuğu da gül-çiçəyi artırar.
• Baxış sözdən daha mənalıdır.
• Bal olma ki, hamı səni yeyə, zəhər də olma ki, hamı sənə tüpürə.
• Balası itən analar bir-birini çox istər.
• Batanda allah yadına düşür.
• Başa bəla dildən gələr.
• Başın qarışmazdan əvvəl uşaqların təlim-tərbiyəsinə tələs.
• Başını dilin xətasından qoru.
• Bayquşdan xeyir gəlsəydi onu da ovlayardılar.
• Bayquşun dalınca düşən xarabalığa gedib çıxar.
• Beş şey alqışlanır: öz ailəsinin qeyrətini çəkmək, səxavətli olmaq, yumşaq xasiyyətli olmaq, doğrucul olmaq, şücaətli olmaq.
• Beş şey böyük nemətdir: cansağlığı, əmin-amanlıq, ruzi bolluğu, müvafiq munis, yaxşı övlad.
• Beş şey qəbahətdir: qocanın eşqə düşməsi, padşahın hiddətlənməsi, şərəfli adamın yalan danışması, dövlətlinin xəsisliyi, alimin tamahkarlığı.
• Beş şey yaxşıdır: elm, ədalət, səxavət, səbr və həya. Elm — alimlərdə, ədalət — hakimlərdə, səxavət — varlılarda, səbr — yoxsullarda, həya — qız, gəlinlərdə.
• Beş şeyi öldürmək günah deyil: qarğanı, çalağanı, ilanı, əqrəbi, quduz iti.
• Beş şeyin müştərisi beş nəfərdir: zülmün — padşahlar, təkəbbürün — obalarda tək yaşayanlar, həsədin — alimlər, xəyanətin — tacirlər, hiylənin — pis qadınlar.
• Bədəni yormaq xeyirlidir, ağlı — yox.
• Bədənin qidası yemək, ağlın qidası elmdir.
• Bədəninizi baharın soyuğu ilə üşüdün.
• Bəxt yatanda aşağıda və ya yuxarıda olmağın fərqi yoxdur.
• Bəlanın qapısı gen olar.
• Bəsrə şəhəri xaraba qalandan sonra.
• Bəzən sədəfdən də dürr çıxmır.
• Bəzən uşağın ağzından peyğəmbərcəsinə söz eşidirsən.
• Biabırçılıq ömürdən uzundur.
• Bilik gərək başda olsun, sözdə yox.
• Bilikli adamın bir günü nadan adamın bütün ömrünə bərabərdir.
• Bilmədiyini bilməyəndən uzaq gəz, bilmədiyini biləndən öyrən, bildiyini bilməyənə öyrət, bildiyini bilənə itaət et.
• Bir adamda olmayan cəhəti tərifləmək — ona gülməkdir.
• Bir adamın ağlını yoxlamaq istədikdə söz arasə ona mümkün olmayan bir şey haqqındasöhbət aç, əgər o, buna inanmadı, bil ki, ağıllıdır və əgər təsdiq elədi bil ki, nadandır.
• Bir adamla sözləşəndə barışığa yer qoy.
• Bir allahı, bir də dostu aldatma.
• Bir ata qüdrətindən aşağı səviyyədə, uşaqları qüdrəti nisbətində, qadın da qüdrətinin fövqündə geyinməlidir.
• Bir işi görmək istəyən yolunu, etmək istəməyən bəhanəsini axtarar.
• Bir şey etmək istəyən yolunu, etmək istəməyən bəhanəsini tapar.
• Biri xurma yeyir, biri də tumunu yığır.
• Bivecə məsləhət verərsən, sənə düşmən olar.
• Biz onu dilənçiliyə öyrətdik, birinci bizdən başladı.
• Bizim yerdə qara milçəklər özünü qırğı hesab edir.
• Borc hər iki üzü (sifəti) qaraldır.
• Borc vermək özünü məhv etməkdir. (düşmən qazanmaq istəyirsənsə borc ver)
• Borcu verəndə dost olarsan, alanda — düşmən.
• Böcək də anasının gözündə qəşəngdir.
• Böyük görünmək istəyən hər bir şey kiçikdir.
• Böyüyü tərbiyə elə, kiçik ondan öyrənəcək.

C

• Cahilə cavab verməmək elə cavabdır.
• Camaatdan qorxmayandan camaat da qorxmaz.
• Camaatla birlikdə səhv etmək təkbaşına xeyirli iş görməkdən yaxşıdır.
• Cavab üçün tələsən ağır fikirləşər.

Ç

• Çalanı siçanlar qazdı, amma öküzlər düşdü.
• Çalğıçı can verəndə də barmaqları oynayar.
• Çox yatmaq ölümə səbəb olar və ömrü azaldar.
• Çörək həyat deməkdir.

D

• Danışılanlar qəlbdən çıxarsa qəlbə qədər gedər, amma dildən çıxarsa qulağı keçə bilməz.
• Dəmiri isti-isti döyərlər.
• Dənizin cavahiratı dibinə çökər, dərinliyə baş vurmayan onları çıxara bilməz.
• Dənizin suyunu paylasan, dənizdə də su qalmaz.
• Dərd şəkənlər bilər ki, dərd nədir.
• Dəvəquşu yumurtasından da qiymətsizdir.
• Dəvənin tükü yumşaq da olsa, möhkəm olar.
• Dil boynun düşmənidir.
• Dil özü sümüksüz olsa da, sümüyü sındırar.
• Dil — ürəyin dilmancıdır.
• Dili gözdən qoymasan — saxlar səni, gözdən qoysan — satar səni.
• Dili qorumaq insanın rahatlığıdır.
• Dilin topuq vurmağından ayağın axsamağı yaxşıdır.
• Dosta heç olmasa hay verməklə kömək elə.
• Dostluğun məhək daşı yaman gündür.
• Dostluğun tərzi sədaqətdir.
• Dostun bal kimi şirinsə, elə o saat yalama.
• Dostun iradına qulaq asmaq, dostu itirməkdən yaxşıdır.
• Dostunun da düşmənindən, düşməninin də dostundan ehtiyatlı dolan.
• Dörd şey vardır ki, onların azı da çıxdur: od, xəstəlik, düşmən və borc.
• Dülgərin qapısı həmişə sınıq olar.
• Dünya həm şirindir, həm də acı, acısı daha çoxdur.
• Dünya iki gündən ibarətdir ki, biri sənin xeyrinədir, digəri zərərinə.
• Dünya piyadanı həmişə piyada, atlını da həmişə piyada qoymaz.
• Dünyada üç şey gizlədilməz: duman, eşq, pulsuzluq.
• Dünyanın möhnəti beşdir: qərib yerdə xəstələnmək, qocalıqda yoxsulluq, gözlü ikən kor olmaq, ağıllı ikən dəli olmaq, cavan ölmək.
• Düşəni götürərlər.
• Düşmən zəif olsa da, ondan arxayın olma.
• Düşməndən bir dəfə qorun, dostundan isə min dəfə, çünki bəzən dost dönər düşmən olar və daha çox ziyan verə bilər.
• Düşməndən özünə dost seçmə.
• Düşməninə inanan əlini ilanın ağzına salana bənzər.
• Düz adamın baxışı aydın olar.

E

• Ehtirasına qul olan düşmənini sevindirər.
• Ehtiyatsız siçan pişiyə yem olar.
• Ehtiyatsız yola düşmək yolçunu geri dönməyə vadar edər.
• Ehtiyacda olan kor olar.
• Elmin səmərəsi rahatlıq, dünya malının səmərəsi əzabdır.
• Elçini nə döyər, nə də təhqir edərlər.
• Erkək qumru quşu xurma yeyər.
• Ev sahibi evdə olanları yaxşı bilər.
• Evdən kənarda min düşmənin olsun, ev içində bir düşmənin olmasın.
• Evin yaxşısı odur Kİ, həyəti geniş ola, tavanı uca.
• Evlənmək — bir aylıq sevinc, bir ömürlük qayğıdır.

Ə

• Əgər ağa nökərindən bezardırsa, günahı olmasa da, yox yerdən ona ayıb tapar.
• Əgər görsəniz ki, alim şah qapısına tez-tez gedir, bilin ki, o, oğrudur.
• Əgər istəyirsən dostluğun pozulmasın — nə borc al, nə də borc ver.
• Əxlaqsız adamlarla oturub-duran öz şərəfini itirər.
• Əlacsızın çarəsi səbrdir.
• Əmanət saxlamayan adamda iman da olmaz.
• Əmir olmağa qılınc gərək, şeyx olmağa — çörək.
• Əmirin iti də elə əmirdir.
• Ən bərk ağrı o ağrıdır ki, indi incidir.
• Ən gözəl nemət ağıl, ən böyük bədbəxtlik isə nadanlıqdır.
• Ən istəkli övlad — nəvədir.
• Ən uzaq məsafə ürəyin ayırdığıdır.
• Ən yaxşı adət dili dişlə tutmaqdır.
• Ən yaxşı xəzinə — ürək məhəbbətidir.
• Ən yaxşı kömək — təcili köməkdir.
• Ən yaxşı miras ədəbdir, ən yaxşı yoldaş əxlaqdır.
• Əsərsiz alim — yağışsız buluda bənzər.

F

• Falı camaatın ağzından öyrən.
• Fərasətsiz adama əsl-nəsəb fayda verməz.
• Fərəhli yalandan qəmli həqiqət yaxşıdır.

G

• Gecə vaxtı çölə tək çıxma.
• Geçəni çöldə keçirməyən ov edə bilməz.
• Geri qaytara bilməyəcəyin oxu atma.
• Gəminin kapitanı bir yol, matros başqa yol nəzərdə tutanda dalğaların qurbanına çevrilər.
• Gördün ki, qonşunun saqqalını qırxırlar, sən öz saqqalını islat.
• Gördüyünü qəbul et, eşitdiyini at bir tərəfə.
• Göz görmürsə ürək qəmlənməz.
• Gözdən uzaq olanı ürək də unudar.
• Gözəl qız istəyən kəbin haqqı verər.
• Gözəlin hər işi gözəldir.
• Gözəllik xoşbəxtliyin əvvəlidir.
• Gözün işığını itirmək ağlı itirməkdən yüngüldür.
• Gülərüzlük də insan üçün nemətdir.
• Günah kimin olur-olsun, günahkar yenə də kasıbdır.
• Günahkar qisasdan qorxar.
• Günahsızı döyürlər ki, günahkar günahını boynuna alsın.
• Günəşi örtmək mümkün deyil.

H

• Haqq işdə susan, nahaq işdə haray çəkənə bənzəyər.
• Heç vaxt adam arasında məsləhət vermə.
• Heyvanı qulağından, insanı dilindən tutarlar.
• Həbsxana bir bağça içində olsa belə həbsxanadır.
• Həkimsənsə, öz gözünə müalicə elə.
• Həqiqəti de — sənin əleyhinə olsa da.
• Həmişə miyoldayan pişik heç nə tapa bilməz.
• Hər alim üçün bir səfeh adam tapılar.
• Hər bir işin başlanması çətin olur.
• Hər bir məhəbbətdə min sirr gizlənir.
• Hər cür nöqsanı ağıl ilə var örtür, kasıblıq ilə kobudluq açır.
• Hər dövrün öz kitabı var.
• Hər gördüyünə inanma, çünki görünüşdə duz belə, şəkər tozuna bənzəyir.
• Hər kəs hədd-hüdudunu qoruyar, ancaq çaxır içən adamlar üçün hədd-hüdud yoxdur.
• Hər kəs öz ayıbını görsə, özgələrin ayıbından vaz keçər.
• Hər kəs özünü ağıllı hesab etsə, xalq onu nadan sayar.
• Hər kəsin öz qayğanağı öz ağzında şirin olar.
• Hər quşa öz nəğməsi xoşdur.
• Hər quşun əti yeməli olmur.
• Hər səhər hal-əhval tutduğun qonşu ilə savaşma.
• Hər şey çox olduqda ucuz olar, ancaq ağıldan başqa.
• Hər şeydən çətin özünü öyrənməkdir.
• Hər yanğını söndürən tapılar, lakin paxıllıq odunu söndürmək olmaz.
• Hər yaranın sağalmasına ümid etmək olar, lakin namus yarası sağalmaz.
• Həya getsə, bəla gələr.
• Həya olmasa, nə dünyanın faydası var, nə də yaşamağın.
• Həyasız qonşu qonşuların ağasıdır.
• Hirsin əvvəli — ağılsızlıq, axırı — peşmançılıqdır.
• Hirsli adam ağılsızın qardaşıdır.
• Hiyləgər adam vaxtından əvvəl ölər.
• Hörməti dövlətə eləyirlər, dövlətliyə yox.

X

• Xalq arasında şuluqluq salan özü hörmətsiz olar.
• Xalqa necə yanaşarsan, xalq da sənə o cür yanaşar.
• Xəsis öz hesabına yeyər, səxavətli — özgəsinin.
• Xəstə sağalandan sonra həkimi yaddan çıxarar.
• Xeyir verən yalandan, ziyan verən doğru yaxşıdır.
• Xeyir verməyən elm, çarə qılmayan dərman kimidir.
• Xeyirxahların ürəyi sirlər məzarıdır.
• Xeyirxahlıq etməsən, şər görməzsən.
• Xeyirli meyvə beşdir: nar, alma, heyva, üzüm, tər xurma.
• Xəbərçiyə inanan dostunu məhv edər.
• Xəstə xəstəni sakitləşdirə bilməz.
• Xoruzdan soruşdular:- Yuxuda nə gördün?

-Gördüm ki, adamlar taxıl səpirlər.

• Xoşbəxt güzəran ürəyi sağlam edər, paxıllıqsa sümükləri çürüdər.
• Xoşluqca imtina etmək süründürücü vəddən yaxşıdır.
• Xörəyini az etsən xəstələnməzsən.

İ

• İblis evini dağıtmaz. O, Allahı tanısa da şər əməlindən qalmır.
• İçi boş çəllək dınqıldayar.
• İgid hərbdə, dost dərddə, kamil adam hiddətdə bəlli olar.
• İgid igiddən geri qalar, amma təslim olmaz.
• İgidliyin tacı təvazökarlıqdır.
• İki arvadı olan kişi iki od arasında olan birinə bənzər. Hansı tərəfə getsə yanar.
• İki ölünü bir qəbirə qoymaq olar, iki arvadı bir evdə saxlamaq olmaz.
• İki şeyin qiyməti itəndən sonra bilinir: bir cavanlığın, bir də sağlamlığın.
• İlan öz zəhərindən ölmür.
• İlanın sancdığı pişik ip görsə, ilan sanıb qaçar.
• İmkanlı şəxslərə hədiyyə ver ki, gözünə baxmağa utansın.
• İnsan ağlının sanbalı sözündədir.
• İnsan böyüdükcə qayğısı da böyüyür.
• İnsan həyatının meyvəsi yaxşı addır.
• İnsan səxavətli olmalı, lakin israfçılıq etməməlidir.
• İnsana bədbəxtlik gələndə bütün sahələrdə –evdə, işdə, hər yerdə onu yaxalayacaq. Amma səbr etmək lazımdır.
• İnsanda səhv olar.
• İnsanın başına bəlalar gələr.
• İnsanın boynunda beş haqq var: salamın cavabını almaq, çağırışa getmək, qonşuluqda sülh yaratmaq, xəstəyə baş çəkmək, dəfndə iştirak etmək.
• İnsanın dəyəri işində bilinər.
• İnsanın etiqadı andından məlum olur.
• İnsanlar uğurlarından az, uğursuzluqlarından çox şey öyrənirlər.
• İnsanın dözümü onun köməkçisidir.
• İsti olanda qarınca olma.
• İşin axırını fikirləşən bəlanı özündən sovuşdurar.
• İşin görülmüşü yaxşıdır.
• İştah birinci tikədən, dava isə birinci kəlmədən başlayır.
• İtin hürməsi göyü narahat etməz.
• İt hürüşünə get, çaqqal ulamasına yox: birinci evə, aparıb çıxarır, ikinci — çölə.
• İtin quyruğunu qəlibə salsan da düzəlməz.

K

• Kamil alim olmaq istəyən qadın düşkünü olmamalıdır.
• — Kasıb ağasından xahiş edir ki, yemiin qabığını ona versin.

"Eşit"-deyə ağası cavab verir. Sənin ağan yemişi qabığı ilə yeyir.

• Kasıb yalnız göz yaşları ilə yardım edə bilər.
• Kasıbın sözünü heç kəs eşitməz.
• Kasıblıq insan olsaydı, öldürərdim.
• Kasıblıq namussuzluq deyil.
• Kənddə suyun gurultusu abadlıq nişanəsidir.
• Kəndlinin əlindən alınan yumurta dadlı olar.
• Kim ki, çox and içir, çox da yalan deyir.
• Kim səbirlidir, o qalib gəlir.
• Kimdə nə görür, onu götürür.
• Kimin danışdığını yox, nə danışdığını yoxlayın.
• Kirayəyə götürülən palto səni qızdırmaz.
• Kişi tamahı ucbatından alçalar.
• Kişilər dörd qisimdir:bir kişi bilir və bilir ki, o, həqiqətən bilir — o, alimdir, ona tabe olun. Bir kişi bilir və bilmir ki, o, həqiqətən bilir — o, yatan adam kimidir, onu oyadın. Bir kişi bilmir və bilir ki, o, həqiqətən bilmir — o yol itirəndir, ona yol göstərin. Bir kişi bilmir və bilmir ki, o, həqiqətən bilmir — o, nadandır, ondan uzaqlaşın.
• Kişilər üç cür olur: tam kişi, yarım kişi, kişi olmayan kişi. Tam kişi odur ki, özünün ağlı, bacarığı ola-ola, öz dostları ilə də məsləhətləşə, yarım kişi o adamdır ki, özünün ağıl və bacarığına arxalanaraq məsləhətsiz iş görə. Kişi olmayan kişi odur ki, nə özünün ağlı var, nə də başqası ilə məsləhətləşər.
• Kişinin xəzinəsi onun sənətidir.
• Kitab bilik xəzinəsidir.
• Kitab insanın cibində daşıdığı bir bağça kimidir.
• Kitab sənə fayda verər, səndən heç nə almaz.
• Kitabı adı ilə, məktubu ünvanı ilə mühakimə et.
• Kordan şahid olmaz.
• Kölgəsi olmayan ağacı kəsərlər.
• Külək evin içində deyil, kənarda əsərsə ondan daldalanmaq olar, lakin evin içində əsən küləkdən daldalanmaq olmaz.
• Külək gül-çiçək içindən keçərsə, özü ilə xoş ətir aparar, zibillikdən keçərsə, üfunət aparar.
• Küləklə dəniz həmişə münaqişədə olur.
• Küləksiz yelkən sadə bir kətandır.

Q

• Qabiliyyətli dil böyük dövlətdir.
• Qadağan olunan hər şey arzu olunar.
• Qadın kölgə kimidir; onu izləyəndən qaçar, özü önündəkinin arxasınca düşər.
• Qadın qoxusunu yalnız tənhalıqda ətrafa yayan bir çiçəkdir.
• Qadına ətir tapşırma.
• Qadının ağlı gözəlliyində, kişinin gözəlliyi ağlındadır.
• Qadının gözəlliyi uşaq əlindəki silah kimidir-həm onun özü, həm də ətrafdakılar üçün təhlükədir.
• Qan heç zaman suya dönməz (yəni qohumluq qanı hər şeydən üstündür).
• Qardaşların da arasında haqq-hesab var.
• Qarınqulu adam həmişə ac olar.
• Qarışqanın bir ildə yığdığını monax bir gecədə yeyir.
• Qarşılıqlı razılaşma dostluğun ilk şərtidir.
• Qayda-qanunu pozmaq böyüklərin işidir.
• Qəbahətini etiraf edərək əfvini istə; zira bir cinayəti gizlətmək onu ikiləşdirər.
• Qəribin gözləri olsa da kordur.
• Qəza gələndə göz kor olar.
• Qəzəblənəndə könül də kor olar, göz də.
• Qılınc yoxdursa, qının nə faydası.
• Qılıncı olmayan, meydanda məğlub olar.
• Qocalan şirə çaqqal gülər.
• Qocanın eşqə düşənini heç kəs saxlaya bilməz.
• Qonaq həmişə qonaqdır, hətta bütün yayı da qalsa.
• Qonaq sevən adamın ruzisi bol olar.
• Qonşu sənin müəllimindir.
• Qonşunu — ev tikənəcən tap.
• Qorxaq adam çox yaşamağı yaxşı ad qazanmaqdan üstün tutar.
• Qorxağın anası övladından ötrü narahat olmaz.
• Qorxanı vurarlar.
• Qorxursan — demə, dedin — qorxma.
• Qurddan soruşurlar:-Bu bədbəxt qoyunu niyə izləyirsən, dalınca düşmüsən?

Qurd cavab verir: — Onun qaldırdığı toz göz üçün çox xeyirlidir.

• Quş öz qanadı ilə uçduğu kimi, adam da öz hikməti ilə uçur.
• Quşu quşla tutarlar.
• Qürbətdə insan üçün ən əziz — vətəndir.

L

• Lal olmaq yalan danışmaqdan yaxşıdır.
• Lalın dilini anası bilər.
• Lüt köçəri ərəb küçəyə atılmış xurma gördü, Ərdəbil pişiyi küftə gördü.

M

• Matroslar heç vaxt küləyi arzulamırlar.
• Meymun xasiyyətli hakimiyyət məmurlarının qarşısında rəqs etmək lazımdır.
• Mədə boş, sağlıq düzgün, kisə boş, əxlaq düzgün.
• Mədə hansı yeməyi yaxşı qəbul edirsə, o yaxşı yeməkdir.
• Mədə xəstəliyin evi, sağlıq müalicənin başıdır.
• Məhəbbət korluğun bacılığıdır.
• Məhəbbətin gözü kordur.
• Məhəbbətin gözü kordur. Sevdiyin meymun da olsa gözəldir.
• Məhəbbətin məsləhətçiləri yoxdur.
• Mən ev satmamışam, qonşu satmışam.
• Məni başa düş, sonra istəyirsən öldür.
• Məsciddə sidiyə gedən meymuna irad tutdular: "Allahdan qorxmursan, günahına görə səni başqa canlıya çevirər?"

"Onda qorxardım ki, məni marala çevirsin" — meymun cavab verir. (Ərəblərin arasında meymun eybəcərlik, maral isə gözəllik rəmzi kimi müqayisə olunur. Ona görə meymun belə cavab verir) "Allah səni dəyişə bilər" təhqir kimi yayılıb.

• Məsləhəti böyüklə də elə, kiçiklə də, amma qənaətə öz ağlınla gəl.
• Məzlumun duası yerdə qalmaz.
• Milçək üzdəki süd yerini yaxşı tanıyır.
• Milçəklər doşab satanı saqqalından tanıyırlar.
• Müdrik adam səhv edəndə, bütün dünya çaşıb qalır.
• Müdrik insanlar bir-biri ilə mübahisə etmirlər.
• Müharibənin də öz adamları var.
• Mülayimlik həm dövlətdir, həm də ləyaqət.
• Müsibət zamanı səbirsiz olmaq, müsibətin özündən də acıdır.
• Müvəffəqiyyət insanı bacarıqlı edir.

N

• Nadanlıq elə bir dəvədir ki, onu minən alçalar və onunla yoldaş olan itib-batar.
• Nadanlıqdan böyük müsibət yoxdur.
• Nə qədər zəlili ağıl zillətdən qoparmış, nə qədər hörmətli adam öz nadanlığı üzündən zəlil olmuşdur.
• Nə mənfur adamın yardımından fayda olar, nə də xəsis adamın dostluğundan.
• Nəsihət nadanın bir qulağından girib o biri qulağından çıxar.
• Nəticəsiz ümid barsız ağac kimidir.
• Nifrətini gizlə, məhəbbətini göstər.

O

• O adam ki, bilmir və bilmədiyini bilmir, o nadandır, ondan uzaqlaşın.
• O alimə rəhm edin ki, nadan adamlar əsrində zəlil olur.
• Od sənə lazımdırsa, öz çaxmağından yapış.
• Oxucuya əmanət kitab tapşırma.
• Olmayan şeyi axtaran xar olar.
• On quşun ağacda olmağındansa, bir quşun əldə olması yaxşıdır.
• On zəhmətkeş kişi bir bədxərc arvadın öhdəsindən gələ bilməz.
• Otarılan öküzün ağzını bağlamazlar.
• Ovçu gərək itlə həmsöhbət ola.

Ö

• Öküz yıxılanda üstünə çoxlu bıçaq qalxar.
• Öldürənin anası unudar, ölənin anası — yox.
• Ölən adamdan başqa heç kəsə ağlama.
• Ölkənin dağılmağını istəyirsənsə, dua elə başçısı çox olsun.
• Ölüm dırnaqlarını ilişdirdikdə heç bir dua, tilsim fayda verməz.
• Ömrün bərəkəti əməlin yaxşı olmasındadır.
• Öyrəşən qorxmaz.
• Öz başına gələnlərdən özün üçün ibrət al. Bu günüdən sabah üçün ölçü götür. Ölüm gələndən sonra daha bir iş görə bilməzsən.
• Öz dilinlə özünü tərifləmə, qoy sənin tərifin dost və tanışların ağzından eşidilsin.
• Öz xalqını danan axmaq adamdır.
• Öz məhəlləsində tütək-ney çalan tanınmaz.
• Öz millətindən ayrılan əclafdır.
• Öz tamahından qaçmaq şir əlindən qurtarmaqdan daha faydalıdır.
• Özündən başqa heç kimi mühakimə eləmə.
• Özündən yüksək adama ehtiram göstər.
• Özünə inamı olmayan adamın nailiyyəti olmaz.
• Özünü öyən — davadan sonra igid olar.

P

• Padşaha qulluq edən adam onun yanına gedəndə kor, çıxanda isə lal olmalıdır.
• Paxıl adam öz varının qoruqçusu və vərəsəsinin anbardarıdır.
• Paxıl adamlar bəxşiş verməzlər.
• Paxılın yeri cəhənnəmdir.
• Paxıllıq adamı xalqdan uzaqlaşdırar.
• Pis arvad əyri qabırğa kimidir, sındırarsan, amma düzəldə bilməzsən.
• Pis qonşu evə gətiriləni görür.
• Pis qoz yüngüllüyündən tanındığı kimi insan dili ilə tanınır.
• Pis müştəri ya tez gələr, ya gec.
• Pişik getdi, köpək gəldi.
• Pişiyin bütün arzuları siçanlar barədə olur.
• Pozğunluq, fahişəlik bazarı həmişə açıqdır.
• Puluna dost olanın dostu olmaz, puluna düşmən olanın — düşməni.

S

• Sağlığı olanın ümidi, ümidi olanın hər şeyi var.
• Sevənlərin acığı yaz yağışı kimidir.
• Səbəbsiz gülüş pis tərbiyənin əlamətidir.
• Səbr edən adam öz bacarığını artırar, inadcıllıq adamın nadanlığını artırar.
• Səbr hər yerdə dərmandır, amma səbrə dərman yoxdur.
• Səbr ilə iş görən adam peşiman olmayıb və ola da bilməz.
• Səbr sevincin açarıdır.
• Səbr yaxşıdır, əgər bütün ömrü səbr etməsən.
• Səhərin işığında çırağa ehtiyac yoxdur.
• Sən elədiyin yaxşılığı gizlə; sənə olunan yaxşılığı de.
• Sən kəmhövsələ, mən küsəyən, biz necə birləşə bilərik.
• Səndən aşağı olana mehriban ol.
• Sənə başqasının söyüşünün çatdıran, əslində özü səni söyür.
• Sənə kölgə salan ağacı kəsmə.
• Sənə xidmət edilən evi dağıtma.
• Sənə o adam xəbər gətirir ki, özü o işdən xəbərdar deyildir.
• Sənin düşmənini istəyən, səni istəməz.
• Sənin xeyrini istəməyən adamdan adamdan xeyir gözləmə.
• Siçana dedilər:-bu iki tikə qəndi götür, bu məktubu apar ver pişiyə.

Siçan cavab verir:Mükafat əladır, amma tapşırıq çox ağırdır.

• "Simürğ" (quş adı) ayrı, "si mürğ" (otuz quş) ayrı.
• Sirkə satıcısı digər sirkə satanı sevməz.
• Sirr iki nəfərin arasına düşəndə qalar, üç nəfərin arasına düşəndə isə qapını açar və çıxıb gedər.
• Sirrini düşməndən gizləmək üçün gərək dostdan gizləyəsən.
• Sonsuz özbaşınalıqdan tiranlıq yaxşıdır.
• Sovqat ürəyə, qulağa və gözə məhəbbəti cəlb edər.
• Sözün qiyməti qısalığındadır.
• Su başdan lillənər.
• Su götürdüyün quyuya daş atma.
• Susmaq axmağa yaxşı cavabdır.(Axmağın qarşısında susarlar)
• Susmaq — biliklinin bəzəyi, biliksizin pərdəsidir.
• Susmaq da cavabdır.
• Sürünən kimi doğulanlar hər yerə dırmaşa bilirlər.

Ş

• Şahlar camaatın, alimlər isə şahların üzərində hökmranlıq edərlər.
• Şahin ölən zaman da gözü ov axtarır.(Tiran həmişə tirandır)
• Şahın sözü sözlərin şahıdır.
• Şam özünü yandırıb özgəyə işıq salar.
• Şəhvət əsiri kölədən də pisdir.
• Şərab adamın qəlbində olanı aşkara çıxarır.
• Şərəf puldan qiymətlidir.
• Şir elə qəfəsdə də şirdir.

T

• Taxıl əldən-ələ keçsə də son məqamda dəyirmana qismət olur.
• Tamahı çox olanın insafı az olar.
• Tamaşaçıya döyüş çox asandır.
• Tez — tez söz-sözə gəlmək dostluğu zəif salar.
• Təhlükəli işin axırı yaxşı qurtarsa da, yenə də təriflənməməlidir.
• Təhlükəli vəziyyətdə nə qardaş olur, nə də dost.
• Tələskən adamın — rahatlığı, hirsli adamın — sevinci, usandırıcı adamın dostu olmaz.
• Təmiz adam rahat yatar.
• Tənbəl insan şeytanın oyuncağıdır.
• Tənbəllik ilə ətalət bir-birilə evləndi, iki uşaqları oldu: birinin adı yoxsulluq, digərinin adı məhrumiyyət.
• Tərbiyə qızıldan qiymətlidir.
• Tərbiyəçisi olmayan adamı zamanı özü tərbiyə edər.
• Təzə bir dil öyrənmək təzə bir adam tapmaq kimidir.
• Tox ürək dolu kisədən yaxşıdır.
• Turşumuş xörək turşumuş sözdən yaxşıdır.

U

• Ulaq noxtası ilə bağlanar, adam dili ilə.
• Ulağı ya odun daşımaq üçün, ya da su gətirmək üçün çağırarlar.
• Unu olan adam odu söndürməz.
• Uşaq vaxtı öyrəndiyin, daşa yazılan naxış kimi yadda möhkəm qalar.
• Uzaqda olmaq həsrət, yaxında olmaq soyuqluq yaradar.

Ü

• Üç dərdə çarə yoxdur: tənbəllikdən doğan yoxsulluğa, həsəddən doğan düşmənçiliyə, qocalıqdan doğan xəstəliyə.
• Üç şey adama məhəbbət gətirər: mədənilik, təvazökarlıq, mülayimlik.
• Üç şey adamda məhəbbət oyadır: inam, təvazökarlıq və səxavət.
• Üç şey adamın gözünü işıqlandırar: yaxşı arvad, ağıllı oğul, mehriban qardaş.
• Üç şey ömrü uzadır, geniş ev, bərk qaçan at və sakit arvad.
• Üç şeyə yaxınlaşma ki, üç şeydən canını qurtarasan: paxıl olma ki, kədərlənəsən, xəsis adamla oturub-durma ki, danlaq görərsən, dünyanın malına çox əhəmiyyət vermə ki, xalqı özünə düşmən edərsən.
• Ürək gözdən qabaq görər.
• Ürək də dəmir kimi paslanır.
• Ürəkdən gələn söz ürəklərə də təsir edər.
• Ürəyi kor olanın gözü də görməz.
• Ürəyini bərk etməyən, uşaq tərbiyə edə bilməz.
• Üzgücü suyun axarına doğru üzdüyü kimi, ağıllı adam da, zəmanəyə uyğun rəftar etməlidir.
• Üzün gözəlliyi xasiyyətin gözəlliyindədir.

V

• Varı ola-ola naşükür olmaq axmaqlıqdır.
• Varın yaxşısı yoxsullara xərclənəndir.
• Vətən sevgisi olmasaydı, pis ölkələr xaraba qalardı.
• Vətəni sevmək imandandır.

Y

• Yaxındakı tüstü kor elər.
• Yaxşı danışan gözəl də qulaq asar.
• Yaxşı sözü deyən zahirən gözəl olmasa da, sözünü qəbul et.
• Yaxşılıq etmək istəyən yaxşılıq etmiş kimidir.
• Yaxşılığı ancaq mərd adamdan gözləmək olar.
• Yaxşılığı elə, yaddan çıxarıb at suya.
• Yalan danışmaq bütün xətaların əsasıdır.
• Yalan deyibsənsə, yadında saxla.
• Yalançı adamın dostluğuna dözən özü də yalançıdır.
• Yalançı adamın öz hiyləsilə nail ola bilmədiyinə düz adam öz düzlüyü sayəsində çatar.
• Yalanın ömrü uzun olmur.
• Yalanla nahar edə bilərsən, amma axşam yeməyinə qədər davam etməyəcək.
• Yaman xəbər tez çatar.
• Yamanlığın lap azı da çoxdur.
• Yarasa deyər gündüz uçsam, gözəlliyimi görüb məni ovlayarlar.
• Yer dardır, eşşək isə təpik atan.
• Yetimə ağlamaq öyrətmə.
• Yəhudiyə kömək etmək istəyəndə: "Bu gün mənim bayramımdır"-deyə sevinir.
• Yoxsul yaşayıb varlı ölən nadandır.
• Yoxsulluqla nifrət bir yerdə təhlükəlidir.
• Yoxsulun təsəllisi gözünün yaşıdır.
• Yumşaq cavablar qəzəbi yatırar, kobud söz hay-küy qaldırar.

Z

• Zalımların evləri xarabadır.
• Zarafat sahibini qiymətdən salar, dinləyicini qəzəbləndirər.
• Zəifə qalib gəlmək məğlub olmaq kimidir.
• Zəifin silahı şikayətdir.
• Zəmanə yaxşı müəllimdir.
• Zibil dənizi bulandıra bilməz.
• Zirək xoruz yumurtada banlar.
• Zırramanın cavabı dilinin ucunda olur.
• Zor olmadan yağ çıxmaz.
• Zülm zalımı məhv edər.