Nikola Tesla
| Nikola Tesla | |||
 | |||
| Doğum tarixi | 10 iyul 1856 | ||
| Doğum yeri | Smilyan | ||
| Vəfat tarixi | 7 yanvar 1943 | ||
| Vəfat yeri | Nyu-York | ||
| Dəfn yeri | Nikola Tesla Muzeyi | ||
| |||
Nikola Tesla (serb-kiril Никола Тесла, 10 iyul 1856, Smilyan, Xorvatiya – 7 yanvar 1943, Nyu-York, ABŞ) — elektrotexnika və radiotexnika sahəsində ixtiraçı, mühəndis, fizik, dəyişən cərəyanda işləyən qurğuların, çoxfunksiyalı sistemlərin və elektrik mühərrikinin yaradıcısı olmuşdur. Maqnit axını sıxlığının ölçülməsi vahidinə Teslanın adı verilib.
| A | B | C | Ç | D | E | Ə | F | G | H | X | İ | J | K | Q | L | M | N | O | Ö | P | R | S | Ş | T | U | Ü | V | Y | Z |
B
[redaktə]
- Başından yuxarı tullana bilməzsən" ifadəsi sizə tanışdır? Bu yanlış fikirdir. İnsan hər şeyi edə bilər.
- Biz insandan danışanda bütövlükdə insanlıq anlayışına sahibik və onun hərəkətinin tədqiqinə elmi metodlar tətbiq etməzdən əvvəl bunu fiziki fakt kimi qəbul etməliyik. Bəs bu gün kimsə şübhə edə bilərmi ki, bütün milyonlarla fərd və bütün saysız tiplər və xarakterlər vahid bir varlıq təşkil edir? Düşünmək və hərəkət etməkdə azad olsaq da, biz qütbdəki ulduzlar kimi ayrılmaz bağlarla bir yerdəyik. Bu əlaqələri görmək mümkün deyil, amma biz onları hiss edirik. Öz barmağımı kəsdim və bu məni ağrıdır: bu barmaq mənim bir parçamdır. Bir dostun incidiyini görürəm, bu da məni incidir: dostumla mən birik. İndi bir düşmənin, kainatdakı bütün materiya parçalarından ən az əhəmiyyət verdiyim bir materiya parçasının məhv edildiyini görürəm və bu məni hələ də kədərləndirir. Bu, bizim hər birimizin bir bütövün yalnız bir hissəsi olduğumuzu sübut etmirmi? Əsrlər boyu bu fikir dinin mükəmməl müdrik təlimlərində, yəqin ki, tək insanlar arasında sülh və harmoniyanı təmin etmək vasitəsi kimi deyil, dərin əsaslı həqiqət kimi bəyan edilmişdir. Buddist bunu bir şəkildə, xristian başqa cür ifadə edir, lakin hər ikisi eyni deyir: Hamımız birik. Bununla belə, metafizik sübutlar bu fikri dəstəkləyə biləcəyimiz yeganə sübutlar deyil. Elm də ayrı-ayrı fərdlərin bu bağlılığını tanıyır, lakin bürcün günəşlərinin, planetlərinin və aylarının bir bədən olduğunu qəbul etdiyi mənada olmasa da, bunun zamanla eksperimental olaraq psixi və digər vəziyyətləri və hadisələri araşdırmaq üçün vasitə və üsullarımız böyük mükəmməlliyə çatdıqda təsdiqlənəcəyinə heç bir şübhə ola bilməz. Daha çox: bu bir insan yaşayır və davam edir. Fərd efemerdir, (Efemer qısamüddətli və ya müvəqqəti olan bir şeyi təsvir edən bir sifətdir. O, yunanca "ephemeros" sözündən götürülüb, "yalnız bir gün davam edən" deməkdir. Efemer şeylər keçicidir və uzun sürmür. Onlar tez-tez gözəllik və kövrəkliklə əlaqələndirilir, məsələn, çiçək açan gülün keçici gözəlliyi və ya göy qurşağının qısa ömürlü təbiəti) irqlər və millətlər gəlib keçib gedir, amma insan qalır. Fərdlə bütövlük arasındakı dərin fərq burada yatır.
- Böyük əhəmiyyət kəsb edən bir məqamı ilk bilmək olardı: yerin tutumu nədir? Və elektrikləşdirildikdə hansı yük ehtiva edir? Digər əks elektrikləşdirilmiş cisimlərin yaxınlığında olmadan kosmosda yüklü bir cismin mövcud olmasına dair heç bir müsbət sübutumuz olmasa da, Yerin belə bir cisim olması ehtimalı kifayət qədər yüksəkdir, çünki hansı proseslə digər cisimlərdən ayrılmışdır — və bu, qəbul ediləndir. Onun mənşəyinə baxış — mexaniki ayrılmanın bütün proseslərində olduğu kimi, bir yük saxlamalıdır.
- Çox yüksək tezlikli alternativ cərəyanlarla təcrübələr və onların süni işıqlandırma üsullarına tətbiqi" (20 may 1891)
- Bu gün dünyanın ən sivil ölkələri gəlirlərinin maksimumunu müharibəyə, minimumunu isə təhsilə xərcləyir. İyirmi birinci əsr bu nizamı dəyişdirəcək. Cahilliklə mübarizə aparmaq, döyüş meydanında ölməkdən daha şərəfli olacaq. Yeni elmi həqiqətin kəşfi diplomatların çəkişməsindən daha vacib olacaq. Hətta dövrümüzün qəzetləri də elmi kəşfləri, təzə fəlsəfi konsepsiyaların yaradılmasını xəbər kimi qəbul etməyə başlayırlar. İyirmi birinci əsrin qəzetləri cinayət və ya siyasi mübahisələr haqqında məlumatlara arxa səhifələrdə sadəcə "çubuq" qoyacaq, lakin birinci səhifələrdə yeni elmi fərziyyənin elan edilməsinə başlıq verəcək. Millətlər bir-birini öldürmək kimi vəhşi təcrübədə davam etdikcə, bu cür irəliləyiş mümkün olmayacaq. Mən atamdan miras qalmışam, sülh üçün çox çalışan arif insan, müharibəyə nifrət.
- Buraxın gerçəkləri gələcək söyləsin və hamıyı əsərləri və nailiyyətlərinə görə dəyərləndirilsin. Bu gün onların olsun, amma üzərində işlədiyim gələcək mənimdir.[1]
D
[redaktə]- Dünyamız böyük bir enerji okeanında yerləşir və biz bu sonsuz məkanda ağlasığmaz bir sürətlə uçuruq. Ətrafda hər şey, bütün enerji fırlanır, hərəkət edir. Qarşımızda bu enerjini əldə etməyin üsulunu tapmaq kimi çox böyük bir vəzifə durur. Əgər bu tükənməz mənbədən bu enerjini ala bilsək, o zaman bəşəriyyət nəhəng addımlarla irəliləyəcəkdir.
E
[redaktə]- Edison sırf empirik araşdırma metodunun ən uğurlu və yəqin ki, sonuncu nümayəndəsi idi. Onun əldə etdiyi hər şey davamlı sınaqların və tez-tez təsadüfi həyata keçirilən təcrübələrin nəticəsi idi, lakin həmişə fövqəladə güc və resurs olduğunu təsdiqləyir. Bir neçə tanınmış elementdən başlayaraq, o, onların birləşmələrini və dəyişdirmələrini düzəldir, cədvəllər tərtib edir və bütün siyahıdan keçərək, bir ipucu əldə edənə qədər inanılmaz sürətlə testdən sonra testi tamamlayırdı. Onun ağlına bir fikir hakim idi, heç bir daş qoymamaq, bütün imkanları tükətmək.
- Elm adamı dərhal nəticə əldə etməyi qarşısına məqsəd qoymur. O, qabaqcıl ideyalarının asanlıqla qəbul ediləcəyini gözləmir. Onun işi əkinçinin işi kimidir — gələcək üçün. Onun vəzifəsi gələcəklərin təməlini qoymaq və yolu göstərməkdir. O, yaşayır, çalışır və ümid edir.
- Müasir Mexanika və İxtiralarda "Radio Gücü Dünyada inqilab edəcək" (iyul 1934)
- Elm qeyri-fiziki hadisələri öyrənməyə başladığı gün, mövcud olduğu bütün əvvəlki əsrlərdən daha çox bir onillikdə daha çox inkişaf edəcək.
Ə
[redaktə]- Əgər mənim qarşımda hansısa bir yorucu vəzifə dururdusa, mən ona təkrar-təkrar qayıdır və onu etməyənə qədər sakitləşmirdim. Beləliklə, mən günlərlə, səhərdən axşama qədər onlarla məşğul olurdum. Əvvəlcə bu, meyllərə və arzulara qarşı güclü əqli səy tələb edirdi, lakin illər keçdikcə bu ziddiyyət zəiflədi və nəhayət, mənim iradəm və istəyim eyni oldu. Bu gün də belədir və mənim bütün uğurlarımın sirri bundadır.
H
[redaktə]- Hər hansı bir dövlətə hücum etmək imkanı yoxdursa, müharibələr sona çatacaq.
- Hətta ən kiçik varlığın hərəkəti bütün kainatda dəyişikliklərə gətirib çıxarır.
İ
[redaktə]- İndiki zaman onlara aid ola bilər, amma üzərində işlədiyim gələcək mənə aiddir.[2]
- İndiyə qədər nə etmişəmsə, bunu bəşəriyyət üçün etmişəm; varlılar tərəfindən yoxsulların alçaldılması və sıxışdırılması olmayacaq bir dünya naminə.
- İnsanın ürəyini, bir alimin öz beyninin yaratdığı məhsulun uğur qazanmasını görməkdən çox həyəcanlandıran bir şey olmadığını düşünürəm. Bu hisslər insana yeməyi, yatmağı, dostları, sevgini, qısaca hər şeyi unutdurur.[3]
- İnsan haqqında danışarkən bütövlükdə bütün bəşəriyyəti təsəvvür edirik və ayrıca bir şəxsə elm metodlar tətbiq edərkən bu fiziki faktı nəzərə almaq lazımdır. Məgər bu gün bu milyon fərdlərin, sonsuz tiplərin, xarakterlərin bütöv bir vahid təşkil etməsinə kimsə şübhə edə bilərmi?
- İnstinkt biliyi aşan bir şeydir.
- İntuisiya dəqiq biliyi üstələyən bir şeydir. Şübhəsiz ki, beynimiz çox həssas sinir hüceyrələrinə malikdir və bu, məntiqi nəticələrin və ya zehni səylərin müəyyən edə bilmədiyi həqiqətləri hiss etməyə imkan verir.
- İradə və hərəkətimizdə sərbəst olsaq da, biz birik və göydəki ulduzlar kimi bir-birimizə qırılmaz tellərlə bağlıyıq. Bu tellər görünmür, amma biz onu hiss edirik. Mən barmağımı kəsirəm və barmağımdan qan axır: bu barmaq mənim bir hissəmdir. Mən dostumun ağrısını görürəm və bu ağrı mənə də təsir edir. Biz dostumla vahid bir varlığıq. Mən bütün kainatda ən az yazığım gəldiyi məğlub düşməni seyr edəndə belə kədərlənirəm. Məgər bu, bizim hamımızın bütöv bir vahidin hissəcikləri olduğumuza sübut deyilmi?
K
[redaktə]- Kainatın sirlərini bilmək istəyirsinizsə, enerji, tezlik və vibrasiya baxımından düşünün.
M
[redaktə]- Markoni yaxşı dostdur, 17 dənə patentimi istifadə edir. Qoyun davam etsin.[4]
- Mən bu gün üçün yox, gələcək üçün çalışıram..
- Mən dünyanı parçalaya bilərdim, amma bunu heç vaxt etməyəcəyəm. Mənim əsas məqsədim yeni hadisələri qeyd etmək və yeni tədqiqatların başlanğıc nöqtəsi olacaq ideyaları yaymaqdır.
- Mən nəhayət ki, ildırımın gücünü üstələyən enerji yaratmağı bacardım.
- Mən stansiyamın tikintisini başa çatdırmalıyam. Bu, bəşəriyyəti bir əsr irəli aparan bir addım olacaq.
- Mən tamamilə üzülmüşəm, amma işimi dayandıra bilmirəm. Mənim eksperimentlərim o qədər vacib, o qədər gözəl, o qədər təəccüblüdür ki, yemək yeməyə ərinir, yatanda belə onları düşünürəm. Güman edirəm ki, ölənə qədər işimi davam etdirəcəm.
- Mənə modellər, təsvirlər, təcrübələr lazım deyil. İdeyalarım yarananda təsəvvürümdə cihaz qurmağa başlayıram, konstruksiyanı dəyişirəm, onu təkmilləşdirir və işə salıram. Mənim üçün cihazın fikirlərimdə, yaxud emalatxanamda sınaqdan keçirililməsinin heç bir fərqi yoxdur- nəticələr eyni olacaqdır.
- Mənim beynim yalnız qəbuledici bir qurğudur. Kosmik məkanda bilik, güc, ilham aldığımız hansısa bir mərkəz var. Mən bu mərkəzin sirlərinə nüfuz etməmişəm, amma onun mövcud olduğunu bilirəm.
- Müasir elm adamları aydın düşünmək əvəzinə dərindən düşünürlər. Aydın düşünmək üçün sağlam düşüncəyə malik olmaq lazımdır, dərin düşünməyi isə dəli də bacarır.
- Müasir elm deyir: "Günəş keçmişdir, yer bu gün, ay gələcəkdir". Biz közərmiş kütlədən yaranmışıq və donmuş kütləyə çevriləcəyik. Təbiət qanunu amansızdır və biz sürətlə və qarşısıalınmaz şəkildə öz əzabımıza çəkilirik.
N
[redaktə]- Nə qədər insan məni xəyalpərəst adlandırıb, gələcəyi görə bilməyən dünyamız məni ələ salıb. Eybi yox, zaman hər şeyi mühakimə edəcək.
- Nifrətiniz elektrikə çevrilsəydi, bütün dünyanı işıqlandırmağa bəs edərdi.[5]
O
[redaktə]- O vaxtdan 80 il keçdi və mən yenə də özümə "elektrik nə olan şeydir?" sualını verirəm, amma cavab verə bilmirəm.
- Onun istedadları fonunda mənim istedadım çox solğun görünürdü. Mənim tərifə layiq bütün hərəkətlərim valideynlərimdə itki hissi oyadırdı. Ona görə də mən özümə güvənmədən böyümüşəm.
P
[redaktə]
- Pul kişilərin ona qoyduğu dəyəri təmsil etmir. Bütün pullarım bəşəriyyətə bir az daha asan həyat sürməyə imkan verən yeni kəşflər etdiyim təcrübələrə yatırıldı.
S
[redaktə]- Sahib olduğumuz əxlaqi dəyərlər və qüsurlar bizim ayrılmaz bir parçamızdır, lap maddə və enerji kimi. Əgər bunlar bir-birindən ayrılarsa ortada insan olmaz.
- Sivilizasiyanın yayılmasını odla müqayisə etmək olar. Bu, əvvəlcə zəif bir qığılcım, sonra sayrışan bir od, daha sonra isə sürətli və güclü bir alov.
T
[redaktə]- Tarixdə ən böyük olan bu müharibə nəticəsində bəşəriyyətin etdiyi qurbanlara haqq qazandıracaq yeni bir dünya yaranmalıdır. Bu yeni dünya güclülərin zəifləri, yaxşıların pisləri istismar etmədiyi, varlıların kasıbları alçatmadığı, ağılın, elmin, sənət əsərlərinin həyat şəraitini yüngülləşdirmək və yaxşılaşdırmaq üçün ayrı-ayrı şəxslərin sərvət toplamasına yox, bütövlükdə bütün cəmiyyətə xidmət edən bir dünya olacaq. Bu yeni dünya alçaldılmış və əsarət altına alınmış insanların olmadığı bir dünya olacaq. Bu dünya ləyaqət və hörmətdə bərabər, azad insanlar və xalqlar dünyası olacaqdır.
- Təbiət qədər insanın diqqətini cəlb edə biləcək və araşdırma mövzusu olmağa layiq başqa bir şey yoxdur. Onun nəhəng mexanizmini dərk etmək, yaradıcı qüvvələrini kəşf etmək və onu idarə edən qanunları bilmək insan ağlının ən böyük məqsədidir.
- Təbiətlə ünsiyyət vücudumu və ağılımı gücləndirdi.
- Tələbə səhv edərsə, bu bir o qədər qorxulu deyil. Əgər böyük zəka sahibləri səhv edərsə, bu, dünyaya çox baha başa gələr.
- Tənhalıqda ağıl daha kəskin olur. Düşünmək və icad etmək üçün böyük bir laboratoriyaya ehtiyac yoxdur. İdeyalar xarici şərtlərin ağıla təsir göstərməməsi şəraitində yaranır. İxtiraçılığın sirri tənhalıqdadır. İdeyalar tənhalıqda yaranır.
- Torpağın məhsuldarlığını maddi cəhətdən artırmaq üçün onu süni üsullarla daha səmərəli gübrələmək lazımdır. Ərzaq istehsalı məsələsi torpağın ən yaxşı şəkildə necə gübrələnməsi sualına çevrilir. Torpağı yaradan şey hələ də sirr olaraq qalır. Onun mənşəyini izah etmək, yəqin ki, həyatın özünün mənşəyini izah etməyə bərabərdir. Rütubət və isti, külək və hava ilə parçalanan qayalar öz-özlüyündə həyatı davam etdirməyə qadir deyildi. Bəzi izah olunmayan vəziyyət yarandı və hansısa yeni prinsip qüvvəyə mindi və mamırlar kimi alçaq orqanizmləri saxlamağa qadir olan birinci təbəqə əmələ gəldi. Bunlar öz həyat və ölümləri ilə torpağa daha çox həyat təmin edən keyfiyyətlər əlavə etdilər və daha yüksək orqanizmlər o zaman yaşaya bildilər və s., nəhayət, yüksək inkişaf etmiş bitki və heyvan həyatı çiçəklənənə qədər. Lakin nəzəriyyələr gübrələmənin necə həyata keçirildiyi ilə bağlı indi də razılaşmasa da, torpağın həyatı sonsuza qədər davam etdirə bilməyəcəyi və onu qida ilə təmin edən maddələrlə təmin etmək üçün bir yol tapılmalıdır ki, çox yaxşı təsdiqlənmiş bir həqiqətdir. ondan bitkilər tərəfindən mücərrəd edilmişdir. Bu maddələrin ən əsası və ən qiymətlisi azot birləşmələridir və onların ucuz istehsalı, buna görə də bütün vacib qida probleminin həlli üçün açardır. Atmosferimiz tükənməz miqdarda azot ehtiva edir və biz onu oksidləşdirib bu birləşmələri istehsal edə bilsək, bəşəriyyət üçün saysız-hesabsız fayda gətirərdik. Uzun müddət əvvəl bu fikir elm adamlarının təxəyyülünü güclü şəkildə tutdu, lakin bu nəticəyə nail olmaq üçün təsirli bir vasitə icad edilə bilmədi. Azotun hətta oksigenlə birləşməkdən imtina edən qeyri-adi hərəkətsizliyi problemi son dərəcə çətinləşdirdi. Ancaq burada elektrik bizim köməyimizə gəlir: elementin hərəkətsiz yaxınlıqları lazımi keyfiyyətli elektrik cərəyanı ilə oyanır. Əsrlər boyu yanmadan oksigenlə təmasda olan bir parça kömür bir dəfə alovlananda onunla birləşəcəyi kimi, elektriklə həyəcanlanan azot da yanacaq.
V
[redaktə]- Varlığımızın böyük sirlərini hələ açmaq lazımdır. Hətta ölüm belə son olmaya bilər.
Y
[redaktə]- Yuqoslaviya və onun xalqı haqqında çox danışılıb, lakin bir çox amerikalılar siyasi düşmənlərə xas olan yanlış təəssürat altında ola bilər və təşviqatçılar onun sakinlərinin zalım bir güc tərəfindən qarşılıqlı nifrətlə canlanan və onların iradəsinə zidd olaraq bir yerdə saxlanılan müxtəlif millətlərə mənsub olduqları fikrini yayırlar. Fakt budur ki, bütün yuqoslavlar — serblər, slavyanlar, bosniyalılar, herseqoviniyalılar, dalmasiyalılar, montenaqrinlər, xorvatlar və slovenlər eyni irqdəndirlər, eyni dildə danışırlar və ümumi milli ideal və ənənələrə malikdirlər. Dünya Müharibəsinin sona çatması ilə I Aleksandr (Yuqoslaviya kralı) bu xalqları bir siyasi birlik vəziyyətə gətirdi, güclü və bacarıqlı bir dövlət yaratdı. Bu, Balkanların bütün slavyanları tərəfindən sevinclə qarşılandı, lakin insanların yeni şəraitdə özlərini tapması vaxt aldı. Mən Xorvatiyada anadan olmuşam. Xorvatlar və slovenlər heç vaxt müstəqillikləri üçün mübarizə apara bilməyiblər. Azadlıq uğrunda döyüşlərdə vuruşan serblər idi və azadlığın qiyməti serb qanı ilə ödənildi. Bütün əsl xorvatlar və slovenlər bunu minnətdarlıqla xatırlayırlar. Onlar həmçinin bilirlər ki, serblər müharibədə misilsiz qabiliyyətə və təcrübəyə malikdirlər və böhran vəziyyətində ölkənin qüvvələrini idarə etmək üçün ən yaxşı bacarıqlara malikdirlər. I Aleksandrın səyləri ilə birləşmiş Yuqoslaviya yaranandan bəri siyasi düşmənlər nifaq toxumu səpməklə və bəd niyyətli xəbərlər yaymaqla onu pozmaq üçün əllərindən gələni etdilər. … Kralın ölümü ölkəni bünövrəsinə qədər sarsıtdı, lakin bunun Yuqoslaviyanın parçalanması demək olduğunu söyləyən düşmənlər boş yerə ümid edəcəklər, çünki böyük insanın nəcib qanı yalnız onun hissələrinin daha da möhkəmlənməsinə xidmət etmiş, milli quruluşu gücləndirmişdir. I Aleksandr Yuqoslavların qəhrəmanlıq siması olan xalqlarının yaddaşında uzun müddət yaşayacaq; Vaşinqton kimi, ölkəsini zülmdən qurtaran bacarıqlı və cəsarətli general; Linkoln kimi müdrik və vətənpərvər bir lider kimi şəhidlik cəfasını çəkdi.
İstinadlar
[redaktə]- ↑ Tesla: Man Out of Time (2001), Margaret Cheney, s. 230
- ↑ http://nationalgeographic.com.tr/
- ↑ Quoted in Marconi and Tesla: Pioneers of Radio Communication (2008) by Tim O'Shei, ISBN 159845076X , p.5
- ↑ pbs.org
- ↑ Söz Dünyası
